Return to Video

Prawo zachowania masy - Todd Ramsey

  • 0:07 - 0:09
    Skąd wszystko pochodzi?
  • 0:09 - 0:10
    Ten kamień?
  • 0:10 - 0:11
    Tamta krowa?
  • 0:11 - 0:12
    Twoje serce?
  • 0:12 - 0:16
    NIe same rzeczy, ale ich skład,
  • 0:16 - 0:19
    czyli atomy, z których "utkane" są rzeczy.
  • 0:19 - 0:23
    Żeby odpowiedzieć na to pytanie,
    posłużmy się prawem zachowania masy.
  • 0:23 - 0:26
    Według tego prawa układ izolowany
    jest określony granicą,
  • 0:26 - 0:30
    przez którą materia i energia
    nie mogą przepływać.
  • 0:30 - 0:34
    W takim systemie masa,
    znana jako materia i energia,
  • 0:34 - 0:37
    nie może być dodana ani zniszczona.
  • 0:37 - 0:40
    Wszechświat, zgodnie z obecną wiedzą,
  • 0:40 - 0:42
    jest układem izolowanym.
  • 0:42 - 0:46
    Zanim do niego dojdziemy,
    zajmijmy się mniejszym układem.
  • 0:46 - 0:49
    Mamy 6 atomów węgla, 12 atomów wodoru
  • 0:49 - 0:52
    i 18 atomów tlenu.
  • 0:52 - 0:56
    Gdy dodamy energię,
    cząsteczki będą się poruszać.
  • 0:56 - 0:59
    Atomy będą mogły się połączyć,
    tworząc znane cząsteczki.
  • 0:59 - 1:00
    Wodę.
  • 1:00 - 1:02
    Dwutlenek węgla.
  • 1:02 - 1:04
    Nie można dodać ani zmniejszyć masy.
  • 1:04 - 1:08
    Jesteśmy skazani na to, co mamy. Co robić?
  • 1:08 - 1:10
    Na dodatek atomy same się rządzą.
  • 1:10 - 1:14
    Utworzyły po sześć cząsteczek
    dwutlenku węgla i wody.
  • 1:14 - 1:19
    Dodając więcej energii,
    można zamienić je w prosty cukier,
  • 1:19 - 1:21
    i tlen.
  • 1:21 - 1:27
    Mamy 6 atomów węgla,
    12 atomów wodoru i 18 atomów tlenu.
  • 1:27 - 1:31
    Dodana energia jest zmagazynowana
    w wiązaniach między atomami.
  • 1:31 - 1:33
    Możnemy odzyskać energię
  • 1:33 - 1:37
    poprzez ponowne rozłożenie
    cukru na wodę i dwutlenek węgla,
  • 1:37 - 1:40
    utrzymując tę samą liczbę atomów.
  • 1:40 - 1:44
    Odłóżmy kilka atomów na bok
    i spróbujmy czegoś wybuchowego.
  • 1:44 - 1:49
    Metan, kojarzony z gazami jelitowymi krów,
  • 1:49 - 1:51
    jest także używany jako paliwo rakietowe.
  • 1:51 - 1:54
    Gdy dodamy trochę tlenu i energii,
  • 1:54 - 1:56
    jak przy zapaleniu zapałki,
  • 1:56 - 2:01
    spala się do dwutlenku węgla,
    wody, dając jeszcze więcej energii.
  • 2:01 - 2:04
    Na początku metan miał 4 atomy wodoru,
  • 2:04 - 2:09
    a na końcu reakcji mamy 4 atomy wodoru
    uwięzione w 2 cząsteczkach wody.
  • 2:09 - 2:14
    Na zakończenie propan,
    kolejny gaz łatwopalny.
  • 2:14 - 2:17
    Dodając tlen i podpalając go, mamy wybuch.
  • 2:17 - 2:19
    Więcej wody i dwutlenku węgla.
  • 2:19 - 2:21
    Tym razem powstały trzy cząsteczki CO2,
  • 2:21 - 2:24
    ponieważ cząsteczki propanu
    zawierały 3 atomy węgla,
  • 2:24 - 2:27
    a one nie miały gdzie się podziać.
  • 2:27 - 2:30
    Można modelować wiele reakcji,
    używając małego zestawu atomów,
  • 2:30 - 2:34
    dla których prawo zachowania masy
    jest zawsze prawdziwe.
  • 2:34 - 2:37
    Bez względu na materię i energię,
    które biorą udział w reakcji chemicznej,
  • 2:37 - 2:40
    na końcu pozostaje tyle samo masy.
  • 2:40 - 2:43
    Masa nie może być dodana ani zniszczona.
  • 2:43 - 2:46
    Skąd jednak wzięły się atomy?
  • 2:46 - 2:49
    Cofnijmy się w czasie.
  • 2:49 - 2:54
    Dalej, dalej, dalej, za daleko.
  • 2:54 - 2:55
    Tutaj.
  • 2:55 - 2:56
    Wielki Wybuch.
  • 2:56 - 3:00
    Wodór powstał z wysokoenergetycznej
    „pierwotnej zupy cząstek”
  • 3:00 - 3:04
    w pierwszych trzech minutach,
    po narodzinach Wszechświata.
  • 3:04 - 3:08
    Z czasem klastery atomów
    połączyły się i utworzyły gwiazdy.
  • 3:08 - 3:12
    Wewnątrz gwiazd reakcje jądrowe
    złączyły pierwiastki lekkie,
  • 3:12 - 3:14
    takie jak wodór i hel,
  • 3:14 - 3:18
    aby utworzyć cięższe pierwiastki,
    takie jak węgiel i tlen.
  • 3:18 - 3:21
    Na pierwszy rzut oka może się wydawać,
    że te reakcje zaprzeczają prawu,
  • 3:21 - 3:24
    ponieważ uwalniają ogromne ilości energii,
  • 3:24 - 3:26
    i to pozornie z niczego.
  • 3:26 - 3:29
    Dzięki znanemi równaniu Einsteina
  • 3:29 - 3:32
    wiemy, że energia jest równoważna masie.
  • 3:32 - 3:35
    Całkowita masa atomów początkowych
  • 3:35 - 3:39
    jest trochę większa od masy produktów,
  • 3:39 - 3:44
    a utrata masy odpowiada wzrostowi energii,
  • 3:44 - 3:50
    która promieniuje z gwiazdy w postaci
    światła, ciepła i naładowanych cząsteczek.
  • 3:50 - 3:52
    Po wybuchu gwiazdy, jako supernowej,
  • 3:52 - 3:55
    pierwiastki rozproszyły się w przestrzeni.
  • 3:55 - 3:58
    Z czasem pierwiastki złączyły się
    z atomami z innych supernowych
  • 3:58 - 4:00
    i uformowały Ziemię,
  • 4:00 - 4:04
    a 4.6 miliardów lat później
  • 4:04 - 4:07
    utworzyły nasz mały układ izolowany.
  • 4:07 - 4:12
    Z całego układu, najciekawsze są atomy,
    z których jesteśmy utworzeni,
  • 4:12 - 4:13
    a także tamta krowa
  • 4:13 - 4:14
    albo ten kamień.
  • 4:14 - 4:17
    Powtarzając za Carolem Saganem,
  • 4:17 - 4:20
    wszyscy jesteśmy zrobieni z gwiazd.
Title:
Prawo zachowania masy - Todd Ramsey
Description:

Obejrzyj całą lekcję http://ed.ted.com/lessons/the-law-of-conservation-of-mass-todd-ramsey

Wszystko we wszechświecie posiada masę — poczynając od atomu a kończąc na największej gwieździe. Masa pozostała niezmienna od początku istnienia pomimo narodzin i śmierci gwiazd, planet, czy ciebie. Jak to możliwe, że Wszechświat rozrasta się, utrzymując tę samą masę? Todd Ramsey odpowiada na to pytanie, odkrywając przed nami prawo zachowania masy.

Lekcja: Todd Ramsey. Animacja: Vegso/Banyai.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:37

  • Sylwia Gliniewicz

    Moje uwagi. Nie ma ich wiele, ale mam nadzieję, że są pomocne.

    zostawiłam zaimki przed „kamieniem” i „krową”, żeby zachować spójność, bo przed trzecim rzeczownikiem pojawił się zaimek w twoim tłumaczeniu

    Żeby odpowiedzieć na to pytanie, posłużymy się prawem konserwacji masy. > nie znam takiego prawa; w znanej mi terminologii pojawia się prawo zachowania masy. Czy ”konserwacja” jest nowym terminem?

    0:37.07 wiem, że przez w nie stawiamy przecinka. Traktuję to jako wtrącenie (ale na jestem pewna poprawności… > to jest wtrącenie, dlatego przecinek jest tutaj potrzebny. Wtrącenie można rozpoznać po tym, że po usunięciu go ze zdania ono wciąż miałoby sens i byłoby poprawne, ale zawierałoby mniej informacji

    Według tego prawa,.... > konstrukcja „według X” nie wymaga po sobie przecinka

    w układach otwartych, zamkniętych lub izolowanych mówi się o przepływie materii między układem a otoczeniem, dlatego zamieniłam „przekraczanie” na „przepływ”

    isolated system to nie jest układ zamknięty, ale izolowany, w którym nie jest możliwa wymiana energii z otoczeniem. Układ zamknięty może wymieniać energię z otoczeniem.
    But before we get to that, let's look at a much smaller and simpler one > mniejszy problem > zamieniłam na mniejszy układ, bo tutaj oto najprawdopodobniej chodzi

    to our knowledge > w naszym rozumieniu > zamieniłam na „zgodnie z obecną wiedzą”, bo to oznacza, że ta wiedza może się kiedyś zmienić, czego okreśnienie „w naszym rozumieniu” nie w pełni oddaje

    Najłatwiej im połączyły się w proste cząsteczki, 6 dwutlenków węgla i 6 wody. > uprościłam to zdanie

    6 wodorów, 18 tlenów > w reakcjach chemicznych pisze się liczbę atomów jakiegoś pierwiastka > np. 2 atomy tlenu, a nie 2 tleny

    przeprowadzać reakcję zamieniłam na modelować, bo w nauce oznacza to tworzenie modeli rzeczywistych zjawisk w celu ich badania, i myślę, że oto chodziło w tym zdaniu

    ciężkie/lekkie elementy > powinno być chyba ciężkie/lekkie pierwiastki

    plazma kwarkowa (kwarkowo-gluonowa) > „pierwotna zupa cząstek” > ten termin pojawia się w literaturze popularnonaukowej, i nie tylko, a plazma kwarkowa jest bardzo trudnym pojęciem i myślę, że utrudniłaby zrozumienie tego zdania

    http://cordis.europa.eu/result/rcn/92333_pl.html

    seemingly out of nowhere > praktycznie z niczego > pozornie z niczego

    and scattered its elements across space > tutaj nie chodzi o cząsteczki, ale o pierwiastki, które dopiero później połączyły się w całość

  • Jolanta Dohrmann

    Sylwia, dziękuję za poprawki. Zgadzam się ze wszystkimi zmianami.
    Przepraszam, że nie odpowiedziałam natychmiast.

Polish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.