[Script Info]
Title: 
[Events]
Format: Layer, Start, End, Style, Name, MarginL, MarginR, MarginV, Effect, Text
Dialogue: 0,0:00:07.05,0:00:09.17,Default,,0000,0000,0000,,Skąd wszystko pochodzi?
Dialogue: 0,0:00:09.17,0:00:10.27,Default,,0000,0000,0000,,Ten kamień?
Dialogue: 0,0:00:10.27,0:00:11.33,Default,,0000,0000,0000,,Tamta krowa?
Dialogue: 0,0:00:11.33,0:00:12.48,Default,,0000,0000,0000,,Twoje serce?
Dialogue: 0,0:00:12.48,0:00:15.60,Default,,0000,0000,0000,,NIe same rzeczy, ale ich skład,
Dialogue: 0,0:00:15.60,0:00:18.56,Default,,0000,0000,0000,,czyli atomy, z których "utkane" są rzeczy.
Dialogue: 0,0:00:18.56,0:00:22.89,Default,,0000,0000,0000,,Żeby odpowiedzieć na to pytanie, \Nposłużmy się prawem zachowania masy.
Dialogue: 0,0:00:22.89,0:00:25.76,Default,,0000,0000,0000,,Według tego prawa układ izolowany\Njest określony granicą,
Dialogue: 0,0:00:25.76,0:00:29.97,Default,,0000,0000,0000,,przez którą materia i energia\Nnie mogą przepływać.
Dialogue: 0,0:00:29.97,0:00:34.25,Default,,0000,0000,0000,,W takim systemie masa,\Nznana jako materia i energia,
Dialogue: 0,0:00:34.25,0:00:37.07,Default,,0000,0000,0000,,nie może być dodana ani zniszczona.
Dialogue: 0,0:00:37.07,0:00:39.78,Default,,0000,0000,0000,,Wszechświat, zgodnie z obecną wiedzą,
Dialogue: 0,0:00:39.78,0:00:41.83,Default,,0000,0000,0000,,jest układem izolowanym.
Dialogue: 0,0:00:41.83,0:00:45.93,Default,,0000,0000,0000,,Zanim do niego dojdziemy, \Nzajmijmy się mniejszym układem.
Dialogue: 0,0:00:45.93,0:00:49.12,Default,,0000,0000,0000,,Mamy 6 atomów węgla, 12 atomów wodoru
Dialogue: 0,0:00:49.12,0:00:51.91,Default,,0000,0000,0000,,i 18 atomów tlenu.
Dialogue: 0,0:00:51.91,0:00:55.60,Default,,0000,0000,0000,,Gdy dodamy energię, \Ncząsteczki będą się poruszać.
Dialogue: 0,0:00:55.60,0:00:58.69,Default,,0000,0000,0000,,Atomy będą mogły się połączyć,\Ntworząc znane cząsteczki.
Dialogue: 0,0:00:58.69,0:00:59.95,Default,,0000,0000,0000,,Wodę.
Dialogue: 0,0:00:59.95,0:01:01.74,Default,,0000,0000,0000,,Dwutlenek węgla.
Dialogue: 0,0:01:01.74,0:01:04.16,Default,,0000,0000,0000,,Nie można dodać ani zmniejszyć masy.
Dialogue: 0,0:01:04.16,0:01:07.81,Default,,0000,0000,0000,,Jesteśmy skazani na to, co mamy. Co robić?
Dialogue: 0,0:01:07.81,0:01:09.77,Default,,0000,0000,0000,,Na dodatek atomy same się rządzą.
Dialogue: 0,0:01:09.77,0:01:14.34,Default,,0000,0000,0000,,Utworzyły po sześć cząsteczek\Ndwutlenku węgla i wody.\N
Dialogue: 0,0:01:14.34,0:01:19.18,Default,,0000,0000,0000,,Dodając więcej energii,\Nmożna zamienić je w prosty cukier,
Dialogue: 0,0:01:19.18,0:01:21.18,Default,,0000,0000,0000,,i tlen.
Dialogue: 0,0:01:21.18,0:01:26.100,Default,,0000,0000,0000,,Mamy 6 atomów węgla,\N12 atomów wodoru i 18 atomów tlenu.
Dialogue: 0,0:01:26.100,0:01:31.17,Default,,0000,0000,0000,,Dodana energia jest zmagazynowana\Nw wiązaniach między atomami.
Dialogue: 0,0:01:31.17,0:01:33.32,Default,,0000,0000,0000,,Możnemy odzyskać energię
Dialogue: 0,0:01:33.32,0:01:36.89,Default,,0000,0000,0000,,poprzez ponowne rozłożenie \Ncukru na wodę i dwutlenek węgla,
Dialogue: 0,0:01:36.89,0:01:39.56,Default,,0000,0000,0000,,utrzymując tę samą liczbę atomów.
Dialogue: 0,0:01:39.56,0:01:44.15,Default,,0000,0000,0000,,Odłóżmy kilka atomów na bok \Ni spróbujmy czegoś wybuchowego.
Dialogue: 0,0:01:44.15,0:01:48.59,Default,,0000,0000,0000,,Metan, kojarzony z gazami jelitowymi krów,
Dialogue: 0,0:01:48.59,0:01:51.13,Default,,0000,0000,0000,,jest także używany jako paliwo rakietowe.
Dialogue: 0,0:01:51.13,0:01:53.79,Default,,0000,0000,0000,,Gdy dodamy trochę tlenu i energii,
Dialogue: 0,0:01:53.79,0:01:55.62,Default,,0000,0000,0000,,jak przy zapaleniu zapałki,
Dialogue: 0,0:01:55.62,0:02:00.66,Default,,0000,0000,0000,,spala się do dwutlenku węgla, \Nwody, dając jeszcze więcej energii.
Dialogue: 0,0:02:00.66,0:02:03.78,Default,,0000,0000,0000,,Na początku metan miał 4 atomy wodoru,
Dialogue: 0,0:02:03.78,0:02:08.67,Default,,0000,0000,0000,,a na końcu reakcji mamy 4 atomy wodoru\Nuwięzione w 2 cząsteczkach wody.
Dialogue: 0,0:02:08.67,0:02:13.57,Default,,0000,0000,0000,,Na zakończenie propan, \Nkolejny gaz łatwopalny.
Dialogue: 0,0:02:13.57,0:02:16.73,Default,,0000,0000,0000,,Dodając tlen i podpalając go, mamy wybuch.
Dialogue: 0,0:02:16.73,0:02:18.88,Default,,0000,0000,0000,,Więcej wody i dwutlenku węgla.
Dialogue: 0,0:02:18.88,0:02:20.78,Default,,0000,0000,0000,,Tym razem powstały trzy cząsteczki CO2,
Dialogue: 0,0:02:20.78,0:02:24.44,Default,,0000,0000,0000,,ponieważ cząsteczki propanu \Nzawierały 3 atomy węgla,
Dialogue: 0,0:02:24.44,0:02:26.59,Default,,0000,0000,0000,,a one nie miały gdzie się podziać.
Dialogue: 0,0:02:26.59,0:02:30.45,Default,,0000,0000,0000,,Można modelować wiele reakcji,\Nużywając małego zestawu atomów,
Dialogue: 0,0:02:30.45,0:02:33.51,Default,,0000,0000,0000,,dla których prawo zachowania masy\Njest zawsze prawdziwe.
Dialogue: 0,0:02:33.51,0:02:37.02,Default,,0000,0000,0000,,Bez względu na materię i energię,\Nktóre biorą udział w reakcji chemicznej,
Dialogue: 0,0:02:37.02,0:02:40.22,Default,,0000,0000,0000,,na końcu pozostaje tyle samo masy.
Dialogue: 0,0:02:40.22,0:02:42.67,Default,,0000,0000,0000,,Masa nie może być dodana ani zniszczona.
Dialogue: 0,0:02:42.67,0:02:45.96,Default,,0000,0000,0000,,Skąd jednak wzięły się atomy?
Dialogue: 0,0:02:45.96,0:02:49.40,Default,,0000,0000,0000,,Cofnijmy się w czasie.
Dialogue: 0,0:02:49.40,0:02:53.57,Default,,0000,0000,0000,,Dalej, dalej, dalej, za daleko.
Dialogue: 0,0:02:53.57,0:02:54.89,Default,,0000,0000,0000,,Tutaj.
Dialogue: 0,0:02:54.89,0:02:56.38,Default,,0000,0000,0000,,Wielki Wybuch.
Dialogue: 0,0:02:56.38,0:02:59.91,Default,,0000,0000,0000,,Wodór powstał z wysokoenergetycznej\N„pierwotnej zupy cząstek”
Dialogue: 0,0:02:59.91,0:03:03.98,Default,,0000,0000,0000,,w pierwszych trzech minutach, \Npo narodzinach Wszechświata.
Dialogue: 0,0:03:03.98,0:03:07.85,Default,,0000,0000,0000,,Z czasem klastery atomów \Npołączyły się i utworzyły gwiazdy.
Dialogue: 0,0:03:07.85,0:03:12.08,Default,,0000,0000,0000,,Wewnątrz gwiazd reakcje jądrowe\Nzłączyły pierwiastki lekkie,
Dialogue: 0,0:03:12.08,0:03:13.98,Default,,0000,0000,0000,,takie jak wodór i hel,
Dialogue: 0,0:03:13.98,0:03:17.71,Default,,0000,0000,0000,,aby utworzyć cięższe pierwiastki,\Ntakie jak węgiel i tlen.
Dialogue: 0,0:03:17.71,0:03:21.31,Default,,0000,0000,0000,,Na pierwszy rzut oka może się wydawać,\Nże te reakcje zaprzeczają prawu,
Dialogue: 0,0:03:21.31,0:03:23.85,Default,,0000,0000,0000,,ponieważ uwalniają ogromne ilości energii,
Dialogue: 0,0:03:23.85,0:03:25.75,Default,,0000,0000,0000,,i to pozornie z niczego.
Dialogue: 0,0:03:25.75,0:03:28.95,Default,,0000,0000,0000,,Dzięki znanemi równaniu Einsteina
Dialogue: 0,0:03:28.95,0:03:32.11,Default,,0000,0000,0000,,wiemy, że energia jest równoważna masie.
Dialogue: 0,0:03:32.11,0:03:34.87,Default,,0000,0000,0000,,Całkowita masa atomów początkowych
Dialogue: 0,0:03:34.87,0:03:38.98,Default,,0000,0000,0000,,jest trochę większa od masy produktów,
Dialogue: 0,0:03:38.98,0:03:43.94,Default,,0000,0000,0000,,a utrata masy odpowiada wzrostowi energii,
Dialogue: 0,0:03:43.94,0:03:49.59,Default,,0000,0000,0000,,która promieniuje z gwiazdy w postaci\Nświatła, ciepła i naładowanych cząsteczek.
Dialogue: 0,0:03:49.59,0:03:52.10,Default,,0000,0000,0000,,Po wybuchu gwiazdy, jako supernowej,
Dialogue: 0,0:03:52.10,0:03:54.59,Default,,0000,0000,0000,,pierwiastki rozproszyły się w przestrzeni.
Dialogue: 0,0:03:54.59,0:03:58.38,Default,,0000,0000,0000,,Z czasem pierwiastki złączyły się\Nz atomami z innych supernowych
Dialogue: 0,0:03:58.38,0:03:59.89,Default,,0000,0000,0000,,i uformowały Ziemię,
Dialogue: 0,0:03:59.89,0:04:04.00,Default,,0000,0000,0000,,a 4.6 miliardów lat później
Dialogue: 0,0:04:04.00,0:04:06.89,Default,,0000,0000,0000,,utworzyły nasz mały układ izolowany.
Dialogue: 0,0:04:06.89,0:04:11.62,Default,,0000,0000,0000,,Z całego układu, najciekawsze są atomy,\Nz których jesteśmy utworzeni,
Dialogue: 0,0:04:11.62,0:04:12.94,Default,,0000,0000,0000,,a także tamta krowa
Dialogue: 0,0:04:12.94,0:04:14.19,Default,,0000,0000,0000,,albo ten kamień.
Dialogue: 0,0:04:14.19,0:04:17.21,Default,,0000,0000,0000,,Powtarzając za Carolem Saganem,
Dialogue: 0,0:04:17.21,0:04:19.97,Default,,0000,0000,0000,,wszyscy jesteśmy zrobieni z gwiazd.