0:00:07.053,0:00:09.173
Skąd wszystko pochodzi?

0:00:09.173,0:00:10.267
Ten kamień?

0:00:10.267,0:00:11.327
Tamta krowa?

0:00:11.327,0:00:12.482
Twoje serce?

0:00:12.482,0:00:15.602
NIe same rzeczy, ale ich skład,

0:00:15.602,0:00:18.555
czyli atomy, z których "utkane" są rzeczy.

0:00:18.555,0:00:22.893
Żeby odpowiedzieć na to pytanie, [br]posłużmy się prawem zachowania masy.

0:00:22.893,0:00:25.757
Według tego prawa układ izolowany[br]jest określony granicą,

0:00:25.757,0:00:29.969
przez którą materia i energia[br]nie mogą przepływać.

0:00:29.969,0:00:34.248
W takim systemie masa,[br]znana jako materia i energia,

0:00:34.248,0:00:37.068
nie może być dodana ani zniszczona.

0:00:37.068,0:00:39.775
Wszechświat, zgodnie z obecną wiedzą,

0:00:39.775,0:00:41.828
jest układem izolowanym.

0:00:41.828,0:00:45.931
Zanim do niego dojdziemy, [br]zajmijmy się mniejszym układem.

0:00:45.931,0:00:49.118
Mamy 6 atomów węgla, 12 atomów wodoru

0:00:49.118,0:00:51.912
i 18 atomów tlenu.

0:00:51.912,0:00:55.605
Gdy dodamy energię, [br]cząsteczki będą się poruszać.

0:00:55.605,0:00:58.692
Atomy będą mogły się połączyć,[br]tworząc znane cząsteczki.

0:00:58.692,0:00:59.946
Wodę.

0:00:59.946,0:01:01.743
Dwutlenek węgla.

0:01:01.743,0:01:04.157
Nie można dodać ani zmniejszyć masy.

0:01:04.157,0:01:07.811
Jesteśmy skazani na to, co mamy. Co robić?

0:01:07.811,0:01:09.768
Na dodatek atomy same się rządzą.

0:01:09.768,0:01:14.341
Utworzyły po sześć cząsteczek[br]dwutlenku węgla i wody.[br]

0:01:14.341,0:01:19.185
Dodając więcej energii,[br]można zamienić je w prosty cukier,

0:01:19.185,0:01:21.183
i tlen.

0:01:21.183,0:01:26.997
Mamy 6 atomów węgla,[br]12 atomów wodoru i 18 atomów tlenu.

0:01:26.997,0:01:31.170
Dodana energia jest zmagazynowana[br]w wiązaniach między atomami.

0:01:31.170,0:01:33.321
Możnemy odzyskać energię

0:01:33.321,0:01:36.887
poprzez ponowne rozłożenie [br]cukru na wodę i dwutlenek węgla,

0:01:36.887,0:01:39.556
utrzymując tę samą liczbę atomów.

0:01:39.556,0:01:44.149
Odłóżmy kilka atomów na bok [br]i spróbujmy czegoś wybuchowego.

0:01:44.149,0:01:48.588
Metan, kojarzony z gazami jelitowymi krów,

0:01:48.588,0:01:51.132
jest także używany jako paliwo rakietowe.

0:01:51.132,0:01:53.786
Gdy dodamy trochę tlenu i energii,

0:01:53.786,0:01:55.616
jak przy zapaleniu zapałki,

0:01:55.616,0:02:00.661
spala się do dwutlenku węgla, [br]wody, dając jeszcze więcej energii.

0:02:00.661,0:02:03.775
Na początku metan miał 4 atomy wodoru,

0:02:03.775,0:02:08.666
a na końcu reakcji mamy 4 atomy wodoru[br]uwięzione w 2 cząsteczkach wody.

0:02:08.666,0:02:13.573
Na zakończenie propan, [br]kolejny gaz łatwopalny.

0:02:13.573,0:02:16.731
Dodając tlen i podpalając go, mamy wybuch.

0:02:16.731,0:02:18.885
Więcej wody i dwutlenku węgla.

0:02:18.885,0:02:20.784
Tym razem powstały trzy cząsteczki CO2,

0:02:20.784,0:02:24.443
ponieważ cząsteczki propanu [br]zawierały 3 atomy węgla,

0:02:24.443,0:02:26.590
a one nie miały gdzie się podziać.

0:02:26.590,0:02:30.451
Można modelować wiele reakcji,[br]używając małego zestawu atomów,

0:02:30.451,0:02:33.514
dla których prawo zachowania masy[br]jest zawsze prawdziwe.

0:02:33.514,0:02:37.018
Bez względu na materię i energię,[br]które biorą udział w reakcji chemicznej,

0:02:37.018,0:02:40.216
na końcu pozostaje tyle samo masy.

0:02:40.216,0:02:42.673
Masa nie może być dodana ani zniszczona.

0:02:42.673,0:02:45.957
Skąd jednak wzięły się atomy?

0:02:45.957,0:02:49.397
Cofnijmy się w czasie.

0:02:49.397,0:02:53.573
Dalej, dalej, dalej, za daleko.

0:02:53.573,0:02:54.892
Tutaj.

0:02:54.892,0:02:56.378
Wielki Wybuch.

0:02:56.378,0:02:59.908
Wodór powstał z wysokoenergetycznej[br]„pierwotnej zupy cząstek”

0:02:59.908,0:03:03.979
w pierwszych trzech minutach, [br]po narodzinach Wszechświata.

0:03:03.979,0:03:07.846
Z czasem klastery atomów [br]połączyły się i utworzyły gwiazdy.

0:03:07.846,0:03:12.085
Wewnątrz gwiazd reakcje jądrowe[br]złączyły pierwiastki lekkie,

0:03:12.085,0:03:13.980
takie jak wodór i hel,

0:03:13.980,0:03:17.706
aby utworzyć cięższe pierwiastki,[br]takie jak węgiel i tlen.

0:03:17.706,0:03:21.310
Na pierwszy rzut oka może się wydawać,[br]że te reakcje zaprzeczają prawu,

0:03:21.310,0:03:23.847
ponieważ uwalniają ogromne ilości energii,

0:03:23.847,0:03:25.747
i to pozornie z niczego.

0:03:25.747,0:03:28.952
Dzięki znanemi równaniu Einsteina

0:03:28.952,0:03:32.108
wiemy, że energia jest równoważna masie.

0:03:32.108,0:03:34.871
Całkowita masa atomów początkowych

0:03:34.871,0:03:38.982
jest trochę większa od masy produktów,

0:03:38.982,0:03:43.937
a utrata masy odpowiada wzrostowi energii,

0:03:43.937,0:03:49.587
która promieniuje z gwiazdy w postaci[br]światła, ciepła i naładowanych cząsteczek.

0:03:49.587,0:03:52.103
Po wybuchu gwiazdy, jako supernowej,

0:03:52.103,0:03:54.586
pierwiastki rozproszyły się w przestrzeni.

0:03:54.586,0:03:58.380
Z czasem pierwiastki złączyły się[br]z atomami z innych supernowych

0:03:58.380,0:03:59.889
i uformowały Ziemię,

0:03:59.889,0:04:04.003
a 4.6 miliardów lat później

0:04:04.003,0:04:06.892
utworzyły nasz mały układ izolowany.

0:04:06.892,0:04:11.619
Z całego układu, najciekawsze są atomy,[br]z których jesteśmy utworzeni,

0:04:11.619,0:04:12.941
a także tamta krowa

0:04:12.941,0:04:14.190
albo ten kamień.

0:04:14.190,0:04:17.211
Powtarzając za Carolem Saganem,

0:04:17.211,0:04:19.970
wszyscy jesteśmy zrobieni z gwiazd.