Historia zabójczych kolorów - J. V. Maranto

Obejrzyj całą lekcję: http://ed.ted.com/lessons/history-s-deadliest-colors-j-v-maranto

Zaraz po odkryciu radu ludzie zainspirowani jego emanującą światłem zielenią dodawali go do kosmetyków i biżuterii. Dopiero znacznie później okazało się, że szkodliwe efekty radu przeważają jego korzyści wizualne. Niestety, rad nie jest jedynym barwnikiem, który z początku wydawał się nieszkodliwy i użyteczny, a okazał się zabójczy. J. V. Maranto opowiada ze szczegółami historię zabójczych kolorów.

Lekcja: J.V. Maranto, animacja: Juan M. Urbina.

W 1898 roku Maria
i Piotr Curie odkryli rad.

Ktoś uznał, że rad ma
właściwości uzdrawiające,

i zaczęto go dodawać do past do zębów,

leków,

wody

i jedzenia.

Rozjarzoną, świecącą zieleń

wykorzystywano też do produkcji
kosmetyków i biżuterii.

Dopiero w połowie XX wieku okazało się,

że szkodliwe efekty radu
jako radioaktywnego pierwiastka

przeważają jego korzyści wizualne.

Niestety, rad nie jest jedynym barwnikiem,

który z początku wydawał się
nieszkodliwy czy przydatny,

a okazał się zabójczy.

To opłakane wyróżnienie dotyczy
trójki kolorów i barwników,

których długo używano
do kosmetyki i dekoracji:

biały,

zielony

i pomarańczowy.

Nasza historia zaczyna się od białego.

Już w IV wieku p.n.e.

starożytni Grecy poddawali obróbce ołów,
aby uzyskać olśniewająco biały barwnik,

jaki znamy dzisiaj.

Problem?

Ludzki organizm bezpośrednio wchłania ołów

i wprowadza go do krwi,

tkanek miękkich

i tkanek twardych.

Raz dostawszy się do układu nerwowego,

ołów naśladuje i zakłóca
prawidłowe funkcje wapnia,

co prowadzi do uszkodzeń,
począwszy od trudności w nauce,

a skończywszy na wysokim ciśnieniu krwi.

Jednak praktyka korzystania
z tego toksycznego barwnika

trwała bardzo długo w wielu kulturach.

Biel ołowiu była jedyną
przydatną alternatywą

dla białego oleju i farby
temperowej do XIX wieku.

Do robienia farby artyści
rozdrabniali blok ołowiu w pył,

narażając się na wysoce
toksyczne cząsteczki kurzu.

Hojne korzystanie z barwnika
prowadziło do tak zwanej "kolki malarza",

co dziś nazwalibyśmy zatruciem ołowiem.

Po pracy z ołowiem artyści
uskarżali się na porażenia nerwowe,

przygnębienie,

kaszel,

powiększone siatkówki,

a nawet ślepotę.

Jednak gęstość, nieprzezroczystość
i ciepły odcień bieli ołowianej

były nieodparte dla artystów takich,
jak Vermeer, a później dla impresjonistów.

Jego blask był nieporównywalny,

a barwnik szeroko stosowany,
dopóki nie został zakazany w latach 70.

Mimo że brzmi to wystarczająco źle,

niebezpieczne skutki bieli
bledną wobec innego,

bardziej rozpowszechnionego barwnika,

zieleni.

Dwie syntetyczne zielenie zwane
zielenią Scheelego i zielenią paryską

po raz pierwszy wprowadzono w XVIII wieku.

Były o wiele bardziej jaskrawe i krzykliwe

niż stosunkowo mętne zielenie
z naturalnych barwników,

więc szybko stały się popularne jako farby

i jako barwnik do tekstyliów,

tapet,

mydeł,

dekoracji tortów,

zabawek,

słodyczy

i odzieży.

Zielone barwniki pochodziły
ze związku chemicznego,

wodoroarseninu miedzi.

U ludzi, ekspozycja na arsen

może uszkodzić komunikację
i funkcjonowanie komórek.

Wysoki poziom arsenu
był bezpośrednio związany

z nowotworami i chorobami serca.

W rezultacie XVIII-wieczni robotnicy
fabryk tkanin często byli zatruci,

a kobiety w zielonych sukienkach
podobno mdlały

przez działanie arsenu na skórę.

Podobno pluskwy unikały
zielonych pomieszczeń,

a nawet podejrzewano, że Napoleon
zmarł przez powolne zatrucie arsenem,

bo miał sypialnię
oklejoną zielonymi tapetami.

Silna toksyczność tych zieleni
pozostała tajemnicą do czasu,

gdy skład arsenu opublikowano w 1822 roku.

Sto lat później znów go użyto,
jako środka owadobójczego.

Syntetyczna zieleń była pewnie
najgroźniejszym kolorem

w powszechnym użyciu,

ale przynajmniej nie dzieliła
właściwości radu – radioaktywności.

Inny kolor - i owszem.

Pomarańczowy.

Przed II wojną światową
producenci naczyń ceramicznych

nagminnie używali tlenków uranu
do produkcji kolorowych glazur.

Związek ten tworzył cudowne
czerwienie i pomarańcze,

co było atrakcyjną cechą,

gdyby nie emitowane promieniowanie.

Oczywiście nikt nie wiedział
o promieniowaniu

aż do końca XIX wieku,
nie mówiąc już o wiązaniu go

z ryzykiem nowotworów,
które odkryliśmy wiele później.

Podczas II wojny światowej

rząd USA skonfiskował cały uran
do produkcji bomb.

Jednak Komisja Energii Atomowej
rozluźniła te ograniczenia w 1959 roku,

a uszczuplone zasoby uranu zwróciła
fabrykom wyrobów ceramicznych i szkła.

Pomarańczowe naczynia robione
przez następne 10 lat

wciąż mogą mieć na powierzchni
niektóre niebezpieczne właściwości.

Zwłaszcza klasyczne naczynia
typu Fiesta wykazują radioaktywność.

Choć jej poziom jest na tyle niski,

że naczynie na półce
oficjalnie nie grozi zdrowiu,

Agencja Ochrony Środowiska przestrzega
przed podawaniem w nich jedzenia.

Choć wciąż sporadycznie mamy problemy

z syntetycznymi barwnikami spożywczymi,

nauka pomogła nam usunąć
z życia niebezpieczne kolory