Αφασία: Η διαταραχή που σε κάνει να χάνεις τα λόγια σου - Σούζαν Γουόρτμαν-Τζατ

Δείτε ολόκληρο το μάθημα εδώ: http://ed.ted.com/lessons/aphasia-the-disorder-that-makes-you-lose-your-words-susan-wortman-jutt

Η γλώσσα είναι βασικό κομμάτι της ζωής μας και συχνά τη θεωρούμε δεδομένη. Αλλά αν το ευαίσθητο γλωσσικό δίκτυο του εγκεφάλου σας διαταραχθεί από εγκεφαλικό επεισόδιο, νόσο, ή τραυματισμό, μπορεί κυριολεκτικά να χάσετε τα λόγια σας. Η Σούζαν Γουόρτμαν-Τζατ περιγράφει λεπτομερώς μια διαταραχή που ονομάζεται αφασία και που μπορεί να βλάψει κάθε μορφή επικοινωνίας.

Μάθημα από την Σούζαν Γουόρτμαν-Τζατ, ψηφιακή κινούμενη απεικόνιση από το TED-Ed.

Η γλώσσα είναι ζωτικό κομμάτι της ζωής μας
και συχνά τη θεωρούμε δεδομένη.

Με αυτήν μπορούμε να επικοινωνήσουμε
σκέψεις και συναισθήματα,

να ξεχαστούμε με ένα μυθιστόρημα,

να στείλουμε γραπτά μηνύματα

και να χαιρετίσουμε φίλους.

Δύσκολα φαντάζεται κανείς να μην μπορεί
να μετατρέψει τις σκέψεις του σε λέξεις.

Αλλά αν το ευαίσθητο γλωσσικό δίκτυο
μέσα στον εγκέφαλό σας

διαταραχθεί από εγκεφαλικό επεισόδιο,
κάποια νόσο ή τραυματισμό,

μπορεί κυριολεκτικά
να χάσετε τα λόγια σας.

Αυτή η διαταραχή ονομάζεται αφασία και
μπορεί να βλάψει κάθε μορφή επικοινωνίας.

Οι άνθρωποι που πάσχουν από αφασία
παραμένουν ευφυείς όπως πάντα.

Ξέρουν τι θέλουν να πουν

αλλά δεν καταφέρνουν πάντα
να το εκφράσουν σωστά.

Μπορεί αθέλητα να χρησιμοποιήσουν
υποκατάστατα που λέγονται παραφασίες,

αλλάζοντας λέξεις που σχετίζονται,
όπως «σκύλος» αντί για «γάτα»,

ή λέξεις που ηχούν παρόμοια,
όπως «πόρτα» αντί για «χόρτα».

Μερικές φορές τα λόγια τους
μπορεί να είναι ακατάληπτα.

Υπάρχουν διάφοροι τύποι αφασίας
που ομαδοποιούνται σε δύο κατηγορίες:

την αισθητική αφασία ή αφασία του Βέρνικε,

και την κινητική αφασία
ή αφασία του Μπροκά.

Οι άνθρωποι με αισθητική αφασία
μπορεί να έχουν σωστή φωνητική άρθρωση

αλλά να χρησιμοποιούν λέξεις
που δεν έχουν νόημα.

Δυσκολεύονται να κατανοήσουν
τον λόγο των άλλων

και συχνά αδυνατούν να αναγνωρίσουν
τα δικά τους γλωσσικά λάθη.

Οι άνθρωποι με κινητική αφασία
από την άλλη,

μπορεί να έχουν καλή κατανόηση

αλλά να έχουν μεγάλες παύσεις ανάμεσα
στις λέξεις και να κάνουν γραμματικά λάθη.

Κατά καιρούς όλοι μας έχουμε την αίσθηση

ότι ξέρουμε ποια λέξη θέλουμε
αλλά δεν μας βγαίνει,

αλλά όσοι έχουν αφασία δυσκολεύονται να
κατονομάσουν απλά καθημερινά αντικείμενα.

Ακόμη και το διάβασμα ή το γράψιμο
μπορεί να είναι δύσκολο και βασανιστικό.

Πώς λοιπόν επέρχεται η απώλεια γλώσσας;

Ο ανθρώπινος εγκέφαλος
έχει δύο ημισφαίρια.

Στους περισσότερους το κέντρο της γλώσσας
βρίσκεται στο αριστερό ημισφαίριο.

Το γνωρίζουμε γιατί το 1861

ο ιατρός Πωλ Μπροκά μελετούσε ένα ασθενή

που έχασε την ικανότητα να χρησιμοποιήσει
οποιαδήποτε λέξη εκτός από το «ταν».

Εξετάζοντας κατά την νεκροψία
τον εγκέφαλο του ασθενούς

ο Μπροκά ανακάλυψε μεγάλη αλλοίωση
στο αριστερό ημισφαίριο,

που είναι γνωστό πλέον
ως περιοχή του Μπροκά.

Οι επιστήμονες σήμερα θεωρούν
ότι η περιοχή του Μπροκά

καθορίζει την ονομασία των αντικειμένων
και συντονίζει τους μύες της ομιλίας.

Πίσω από την περιοχή Μπροκά είναι
η περιοχή Βέρνικε στον ακουστικό φλοιό.

Εκεί ο εγκέφαλος προσάπτει νόημα
στους ήχους της ομιλίας.

Βλάβη στην περιοχή Βέρνικε διαταράσσει
την ικανότητα κατανόησης της γλώσσας.

Η αφασία προκαλείται από κάκωση σε μία
ή και στις δύο αυτές περιοχές της γλώσσας.

Ευτυχώς υπάρχουν
άλλες περιοχές του εγκεφάλου

που υποστηρίζουν
αυτά τα κέντρα της γλώσσας

και μπορούν να υποβοηθήσουν
την επικοινωνία.

Ακόμη και περιοχές που ελέγχουν την κίνηση
συνδέονται με τη γλώσσα.

Έρευνες με ΛΑΜΣ αποκάλυψαν πως όταν ακούμε
λέξεις δράσης, όπως «τρέχω» ή «χορεύω»,

φωτίζονται μέρη στον εγκέφαλο
που συνδέονται με την κίνηση

λες και πραγματικά το σώμα
να τρέχει ή να χορεύει.

Το άλλο μας ημισφαίριο
επίσης συμβάλλει στη γλώσσα

ενισχύοντας τον ρυθμό
και τον επιτονισμό του λόγου μας.

Αυτές οι μη γλωσσικές περιοχές βοηθούν
μερικές φορές τους ανθρώπους με αφασία

όταν η επικοινωνία δυσκολεύει.

Όμως, πόσο κοινή είναι η αφασία;

Πάσχουν κατά προσέγγιση 1 εκατομμύριο
άνθρωποι μόνο στις ΗΠΑ

με εκτίμηση 80.000 νέες περιπτώσεις
κάθε χρόνο.

Σχεδόν το 1/3 όσων επιβιώνουν από
εγκεφαλικό επεισόδιο πάσχουν από αφασία

κάνοντάς την πιο διαδεδομένη
από τη νόσο του Πάρκινσον

ή τη σκλήρυνση κατά πλάκας,

αν και παραμένει λιγότερο γνωστή.

Μια σπάνια μορφή αφασίας που ονομάζεται
Πρωτοπαθής Προοδευτική Αφασία ή ΠΠΑ,

δεν προκαλείται από εγκεφαλικό
ή τραυματισμό του εγκεφάλου,

αλλά στην ουσία είναι μια μορφή άνοιας

της οποίας η απώλεια γλώσσας
είναι το πρώτο σύμπτωμα.

Ο στόχος στη θεραπεία της ΠΠΑ είναι
να διατηρηθεί η γλωσσική λειτουργία

όσο το δυνατόν περισσότερο πριν τελικά
εμφανιστούν τα άλλα συμπτώματα της άνοιας.

Αν ωστόσο η αφασία προκληθεί
από εγκεφαλικό ή κάκωση του εγκεφάλου,

η γλωσσική βελτίωση
επιτυγχάνεται με λογοθεραπεία.

Η ικανότητα αυτοθεραπείας του εγκεφάλου,
γνωστή ως εγκεφαλική πλαστικότητα,

επιτρέπει στις περιοχές
γύρω από την εγκεφαλική αλλοίωση

να αναλάβουν κάποιες λειτουργίες
κατά τη διαδικασία ανάνηψης.

Οι επιστήμονες διεξάγουν πειράματα
με νέες μορφές της τεχνολογίας,

ελπίζοντας ότι θα ενισχυθεί η εγκεφαλική
πλαστικότητα σε ασθενείς με αφασία.

Εν τω μεταξύ, πολλοί αφασικοί
παραμένουν απομονωμένοι,

φοβούμενοι ότι δεν τους καταλαβαίνουν
ή δεν θα τους δώσουν χρόνο να μιλήσουν.

Δίνοντάς τους χρόνο και ευελιξία
να επικοινωνήσουν με όποιον τρόπο μπορούν

μπορείτε να βοηθήσετε να ξανανοίξει
η διέξοδο προς την γλώσσα,

και να ξεπεραστούν
οι περιορισμοί της αφασίας.