Hoe vrij is onze persvrijheid?

In de Verenigde Staten heeft de pers het recht geheime informatie openbaar te maken als dat in het publieke belang is. Zij worden hierin beschermd door het eerste amendement in de grondwet. Surveillance vanuit de overheid heeft het echter gevaarlijker gemaakt voor klokkenluiders -- sinds 9/11 de belangrijkste bron voor nieuws inzake nationale veiligheid -- om hun informatie te delen met journalisten. TED Fellow Trevor Timm, mede-oprichter van Freedom of the Press Foundation, vertelt in deze bondige en informatieve talk over de stappen die de overheid recentelijk heeft ondernomen tegen individuen die misdaden en ongelijkheden hebben blootgelegd en hoe technologie hen hierin kan beschermen.

Dit is James Risen.

Je kent hem wellicht als
de journalist die de Pulitzer Price won

voor The New York Times.

Jaren voordat we Edward Snowdens
naam leerden kennen,

schreef Risen een boek
waarin hij glorieus blootlegde

dat de NSA illegaal
telefoons van Amerikanen aftapte.

Maar een ander hoofdstuk in dat boek

had nog veel meer impact.

Daarin beschrijft hij
een catastrofale operatie

waarin de CIA bijna letterlijk
blauwdrukken van een nucleaire bom

overhandigde aan Iran.

Als je dat niet gelooft: ga het lezen.

Het is een ongelooflijk verhaal.

Raad eens wie dat hoofdstuk
niet zo vermakelijk vond?

De Amerikaanse overheid.

Bijna tien jaar lang

was Risen vervolgens het doel
van een onderzoek van die overheid,

waarin aanklagers
eisten dat hij zou getuigen

tegen iemand die zij
als zijn bron verdachten.

Tijdens dit proces werd hij het gezicht
van het recente gebruik van de overheid

om klokkenluiders te vervolgen
en journalisten te bespioneren.

Volgens het eerste amendement

heeft de pers het recht geheime informatie
te delen als dat in het publiek belang is.

Het is onmogelijk dit recht uit te oefenen

als de media dit nieuws
niet kunnen verzamelen

en de identiteit niet kunnen beschermen
van de dappere mannen en vrouwen

die hen dit nieuws brengen.

Dus toen de overheid verhaal kwam halen,

deed Risen wat vele dappere journalisten
voor hem hebben gedaan:

hij weigerde

en zei dat hij liever de cel in zou gaan.

Dus van 2007 tot 2015

leefde Risen onder de constante dreiging
naar de staatsgevangenis te gaan.

Tenminste, tot enkele dagen
voor de rechtszaak,

toen er iets raars gebeurde.

Plotseling, nadat ze jaren hadden geroepen
hoe belangrijk hij voor hun zaak was,

liet de Amerikaanse overheid
hun eis dat Risen zou getuigen vallen.

Het blijkt dat er in deze tijden
van elektronische surveillance

weinig tot geen plaatsen zijn
waar je je als journalist kunt verstoppen.

Dus in plaats van Risen
te proberen te laten getuigen,

konden ze zijn digitale spoor
tegen hem laten getuigen.

Geheel in het geheim
en zonder zijn toestemming

verkregen de aanklagers
Risens telefoongegevens.

Ze kregen zijn e-mailgegevens,
zijn financiële- en bankgegevens,

zijn kredietgegevens

en zelfs reisgegevens
met een lijst van zijn vluchten.

Het was deels deze informatie

die gebruikt werd
om Jeffrey Sterling te veroordelen,

Risens vermoede bron
en klokkenluider van de CIA.

Dit is helaas slechts een van vele zaken.

President Obama beloofde
klokkenluiders te beschermen,

maar in plaats daarvan vervolgde
zijn rechterlijke macht er meer

dan alle andere regeringen samen.

Je snapt hoe dit een probleem kan zijn,

zeker omdat de overheid veel
van wat het doet als geheim beschouwt.

Sinds 9/11 is bijna elk belangrijk verhaal
over nationale veiligheid

gepubliceerd dankzij een klokkenluider
die naar een journalist toekwam.

We lopen het risico
dat de pers het werk niet kan doen

dat het eerste amendement
juist hoort te beschermen,

omdat de overheid
iedereen mag en kan bespioneren.

Maar net zoals de technologie
de overheid de mogelijkheid gaf

de rechten van journalisten te omzeilen,

zo kan de pers de technologie

beter dan ooit gebruiken
om hun bronnen te beschermen.

Dit kunnen zij doen vanaf het moment
dat het eerste contact wordt gelegd

in plaats van nadien in de getuigenbank.

Er bestaat nu communicatiesoftware

die niet beschikbaar was
toen Risen zijn boek schreef,

en het is veel veiliger
dan reguliere e-mails en telefoontjes.

Zo'n hulpmiddel
is bijvoorbeeld SecureDrop,

een open source uploadsysteem
voor klokkenluiders,

oorspronkelijk gecreëerd
door internetpionier Aaron Swartz,

dat nu verder wordt ontwikkeld
bij de stichting waar ik werk:

Freedom of the Press Foundation.

In plaats van een e-mail te sturen

ga je naar de website
van een nieuwsorganisatie,

bijvoorbeeld zoals hier,
The Washington Post.

Hier kun je documenten uploaden
of informatie sturen

zoals je via elk ander
contactformulier zou doen.

Het wordt versleuteld
en opgeslagen op een server

waar alleen de nieuwsorganisatie
toegang toe heeft.

De overheid kan dan niet langer
in het geheim de informatie opeisen,

en veel van de informatie
die ze zouden opeisen

zou niet eens beschikbaar zijn.

SecureDrop is slechts
een klein gedeelte van de puzzel

om persvrijheid in de 21ste eeuw
te beschermen.

Helaas ontwikkelen overheden
over de hele wereld

constant nieuwe
surveillance technologieën

die een gevaar vormen
voor ons allemaal.

Het is onze taak
om door te gaan en te zorgen

dat het niet alleen
de technisch handige klokkenluiders

zoals Edward Snowden zijn
die iets kenbaar kunnen maken.

Het is net zo belangrijk dat we
een nieuwe klokkenluider beschermen,

bijvoorbeeld een gezondheidsmedewerker
die ons wijst op overvolle ziekenhuizen,

of een toekomstige milieuspecialist

die een alarm luidt
over verontreinigd water in Flint,

of iemand van Wall Street

die ons waarschuwt
voor een nieuwe financiële crisis.

Want deze hulpmiddelen zijn
niet alleen voor dappere mensen gemaakt

die misdaden aan de kaak stellen,

maar ze zijn er om al
onze rechten te beschermen.

Dankjewel.

(Applaus)