Da li vaš mozak može da se samoobnovi? - Ralica Petrova (Ralitsa Petrova)

Pogledajte celu lekciju: http://ed.ted.com/lessons/could-your-brain-repair-itself-ralitsa-petrova

Zamislite da se mozak može obnoviti, zamenjujući svoje oštećene ćelije novim, poboljšanim jedinicama. Ovo može zvučati kao naučna fantastika, ali to je potencijalna stvarnost koju naučnici upravo ispituju. Ralica Petrova detaljno objašnjava naučne činjenice iza neurogeneze i objašnjava kako ih možemo iskoristiti da bismo zaustavili oboljenja kao što su Alchajmerova ili Parkinsonova bolest.

Lekcija: Ralica Petrova; animacija: Artrake Studio.

Zamislite da mozak može da se obnovi,

zamenjujući svoje usahle i oštećene ćelije
novim, poboljšanim jedinicama.

Ovo može zvučati kao naučna fantastika,

ali to je potencijalna stvarnost
koju naučnici upravo ispituju.

Da li će naši mozgovi jednoga dana
moći da se samoobnavljaju?

Dobro je poznato da embrionske ćelije
u našim mladim mozgovima u razvoju

stvaraju nove neurone,

mikroskopske jedinice
koje čine tkivo mozga.

Ovi novonastali neuroni odlaze
u različite delove mozga u razvoju,

čineći da se on samoorganizuje
u različite strukture.

Do skoro su, međutim,

naučnici mislili da stvaranje ćelija
naglo staje brzo nakon početnog razvoja,

što ih je navelo da zaključe
da se neurološka oboljenja,

kao Alchajmerova i Parkinsonova bolest,

i oštećenja, kao što su moždani udari,
ne mogu promeniti.

Međutim, niz skorašnjih otkrića

obelodanio je da mozgovi odraslih
nastavljaju da proizvode nove ćelije

na bar tri specijalizovane lokacije.

Ovaj proces, poznat kao neurogeneza,

uključuje određene moždane ćelije
pod nazivom matične ćelije

i progenitorske ćelije,

koje proizvode nove neurone
ili zamenjuju stare.

Tri područja
u kojima je neurogeneza otkrivena su:

girus dentatus,
koji se vezuje za učenje i pamćenje,

subventrikularna zona,
koja bi mogla snabdevati neurone

olfaktornog područja

za komunikaciju između nosa i mozga

i striatum, koji pomaže
pri upravljanju pokretima.

Naučnici još uvek ne razumeju
dobro kakvu tačno ulogu

neurogeneza ima
u bilo kom od ovih područja,

ili zašto imaju sposobnost
koju ostatak mozga nema,

ali samo prisustvo mehanizma
za stvaranje novih neurona

u mozgu odrasle osobe

otvara neverovatnu mogućnost.

Možemo li da iskoristimo taj mehanizam

da nateramo mozak da izleči svoje ožiljke

na sličan način kao što nova koža
izrasta da bi sanirala ranu

ili slomljena kost zarasta?

Evo kako stojimo.

Određeni proteini i drugi mali molekuli
koji imitiraju ove proteine

mogu da se dodele mozgu

kako bi neuronske matične ćelije
i progenitorske ćelije

proizvodile više neurona
u ovim trima lokacijama.

Ovoj tehnici ipak treba poboljšanje

da bi ćelije reprodukovale efikasnije

i da bi više ćelija preživelo.

Međutim, istraživanja pokazuju
da progenitorske ćelije iz ovih područja

u stvari mogu da se premeste na mesta
gde se desila povreda

i stvore nove neurone tamo.

Još jedan mogući pristup koji obećava

je presađivanje
zdravih ljudskih matičnih ćelija,

koje su uzgajane u laboratoriji,
u povređeno tkivo,

kao što već radimo sa kožom.

Naučnici trenutno eksperimentišu
da bi odredili

da li presađene ćelije donatora
mogu da podele, razluče

i uspešno stvore nove neurone
u oštećenom mozgu.

Takođe su otkrili

da bismo možda mogli da naučimo
druge vrste moždanih ćelija,

kao što su astrociti ili oligodendrociti,

da se ponašaju
kao neuronske matične ćelije

i da i one počnu da stvaraju neurone.

Dakle, za par decenija,

da li će naši mozgovi
moći da se samoobnove?

Ne možemo to reći sa sigurnošću,

ali to je postao jedan od glavnih ciljeva
regenerativne medicine.

Ljudski mozak ima 100 milijardi neurona

i još uvek pokušavamo da shvatimo veze

u ovoj ogromnoj biološkoj matičnoj ploči,

ali nas istraživanje neurogeneze
svakoga dana približava

tom prekidaču za obnovu.