Cách sao Hỏa giữ bí mật về nguồn gốc sự sống

Trong khi chúng ta thích tưởng tượng ra một chủng người bé nhỏ màu xanh, thì sự sống trên những hành tinh khác lại thể hiện dưới dạng vi sinh. Nathalie Cabrol, nhà nghiên cứu hành tinh đưa chúng ta vào trong cuộc tìm kiếm vi sinh vật trên sao Hỏa, cuộc săn tìm khác với điều ta hay tưởng tượng dẫn chúng ta đến những vùng hồ hoang vắng trên dãy Andes. Môi trường cực kỳ khắc nghiệt này - với khí quyển mỏng và đất nóng cháy - rất giống với bề mặt sao Hỏa cách đây chừng 3,5 tỷ năm. Cách thức mà vi sinh vật ở đây thích nghi để tồn tại có thể chỉ cho chúng ta nơi để tìm kiếm vi sinh vật trên sao Hỏa - và có thể giúp chúng ta hiểu tại sao có loài vi sinh đạt đến nền văn minh mà số khác lại lại phải diệt vong.

Như bạn biết, đôi khi

những thứ quan trọng nhất lại
đến từ những việc nhỏ bé nhất.

Trong 15 phút này,
tôi cố gắng thuyết phục bạn,

rằng liên quan đến vi sinh vật
chúng ta có nhiều thứ để hỏi như

"Chúng ta có đơn độc không?"

và chúng có thể nói cho ta
về sự sống không chỉ trong Hệ Mặt Trời

mà còn trong phần vũ trụ bao la,

đó là lí do tôi theo dõi chúng trong
những nơi khó đến nhất trên Trái Đất,

trong môi trường vô cùng khắc nghiệt ở đó

điều kiện sống đẩy chúng
đến bờ vực của sống còn.

Đôi lúc tôi cũng gây khó cho chúng,
khi tiếp cận chúng quá gần.

Nhưng đây là điều chúng ta biết:

Chỉ có con người chúng ta đạt đến văn minh
trong Hệ Mặt Trời,

điều đó không có nghĩa là không có
sự sống vi sinh trong vũ trụ quanh ta.

Thật vậy, các hành tinh
và vệ tinh chúng ta thấy đây

có thể chứa sự sống -- tất cả chúng --
và chúng ta biết rằng

khả năng đó rất cao.

Nếu chúng ta tìm thấy sự sống
trên những vệ tinh và hành tinh này,

có lẽ khi đó ta sẽ trả lời câu hỏi như,

có phải ta đơn độc trong Hệ Mặt Trời?

Chúng ta đến từ đâu?

Nhân loại có người hàng xóm không?

Có sự sống bên ngoài Hệ Mặt Trời không?

Và ta có thể đặt tất cả các câu hỏi trên
bởi vì đã có một đột phát

trong nhận thức của chúng ta
về một hành tinh có thể sống được,

và ngày nay, hành tinh có thể
sống được là hành tinh

có khu vực có thể giữ nước ổn định,

theo tôi đó là định nghĩa theo chiều ngang
về khả năng có sự sống.

bởi nó bao gồm khoảng cách đến
một ngôi sao,

nhưng có một chiều kích khác cho
khả năng có sự sống,

có thể xem là chiều dọc.

Đó là

điều kiện bên dưới bề mặt của một
hành tinh nơi không có tia sáng mặt trời,

nhưng vẫn có nước,
có năng lượng, chất dinh dưỡng,

một số trong chúng có thể là thức ăn,

và cũng là nơi ẩn nấp.

Khi nhìn vào Trái Đất,

nơi không có ánh sáng Mặt Trời,
sâu trong lòng đại dương,

vẫn có sự sống phát triển

quá trình sống chỉ là quá trình hóa học.

Khi nghĩ về sự sống ở điểm đó,
tất cả mọi bức tường kiến thức đều sụp đổ.

Cơ bản, bạn thấy không còn giới hạn.

Nếu bạn quan tâm đến những
vấn đề nổi trội gần đây,

bạn sẽ thấy rằng chúng ta đã tìm ra
đại dương ngầm

ở các vệ tinh Europa, Ganymede,
Enceladus, Titan

và ta tìm ra suối phun
và suối nóng ở vệ tinh Enceladus.

Hệ Mặt Trời của chúng ta đang trở thành
hệ thống spa khổng lồ.

Ai đã đi spa thì biết có nhiều
vi trùng như thế nào, đúng không?

(Tiếng cười)

Vậy hãy nghĩ về sao Hỏa.

Ngày nay, không thể có
sự sống trên bề mặt sau Hỏa,

nhưng nó có thể che dấu một thế giới ngầm.

Vậy, chúng ta đang dần phát
hiện ra khả năng có sự sống,

nhưng chúng ta cũng đang dần hiểu

về tính chất của sự sống trên Trái Đất.

Và bạn có thể có
cái được gọi là phân tử hữu cơ,

là những viên gạch đầu tiên
của sự sống,

và bạn có thể tìm thấy hóa thạch,

và khoáng vật, khoáng-sinh vật,

do phản ứng giữa vi trùng và đá,

và đương nhiên, bạn có thể có
nhiều loại khí trong khí quyển.

Và khi bạn nhìn những rong xanh bé xíu

bên phải của màn hình,

chúng là những con cháu trực tiếp của
những cá thể cung cấp oxy

cách đây một tỷ năm
cho khí quyển của Trái Đất.

Lúc đó chúng cung cấp ôxy nhưng
lại đầu độc 90% sự sống

trên bề mặt Trái Đất,

nhưng chúng lý giải tại sao
bạn đang hít thở không khí ngày nay.

Dù chúng ta hiểu biết ngày
càng nhiều về chúng,

nhưng có một câu hỏi mà
chúng ta không thể trả lời

đó là : chúng ta đến từ đâu?

Và như bạn biết, còn tệ hơn nữa,

vì chúng ta sẽ mãi không thể tìm
ra chứng cứ vật chất

về nguồn gốc của mình trên hành tinh này,

vì theo logic thì không có thứ gì
có tuổi hơn 4 triệu năm mà còn tồn tại.

Mọi dấu vết đã biến mất,

bị xóa sạch bởi sự trôi
các mảng kiến tạo và xói mòn.

Đây là cái được gọi là đường chân trời
về sinh học của Trái Đất.

Bên kia chân trời, chúng ta
không biết chúng ta đến từ đâu.

Vậy có phải mọi thứ đã mất?
Có lẽ là không.

Và chúng ta có thể tìm ra
dấu vết về nguồn gốc của mình

ở một nơi mà chính chúng ta không ngờ
đó chính là ở trên sao Hỏa.

Làm sao mà như thế được?

Rõ ràng là ở điểm khởi đầu
của Hệ Mặt Trời,

sao Hỏa và Trái Đất bị va đập bởi những
tiểu hành tinh và sao chổi khổng lồ,

và có những mảnh vỡ, vụn ra từ những
va chạm còn rơi lại.

Trái Đất và sao Hỏa giữ những mảnh đá đó
trên bề mặt một thời gian rất dài.

Những mảnh đá rơi trên mặt Trái Đất.

Mảnh của Trái Đất rơi trên sao Hỏa.

Vậy rõ ràng hai hành tinh này có thể
được ném lên mình những vật chất như nhau.

Có thể đá "Tổ" Granddady được giữ trên
bề mặt sao Hỏa và chờ chúng ta.

Nhưng điều đó cũng có nghĩa là chúng ta có
thể đến sao Hỏa và tìm ra gốc của mình.

Sao Hỏa có thể giữ bí mật của chúng ta.

Đó là lý do sao Hỏa lại
trở nên đặc biệt với chúng ta.

Nhưng để điều đó có thể thực hiện,

sao Hỏa cần trở thành nơi sống được
tại thời điểm hội tụ điều kiện thích hợp.

Có phải sao Hỏa đã là nơi sống được?

Chúng ta có nhiều chuyến du hành để
hôm nay nói chính xác cùng một điều.

Tại lúc sự sống xuất hiện trên trái đất.

Sao Hỏa đã có một đại dương,
có các núi lửa và hồ,

nó có các đồng bằng như bức tranh đẹp này.

Bức hình này được gửi từ tàu thăm dò
sao Hỏa Curiosity chỉ mới vài tuần.

Nó cho thấy vết tích của đồng bằng,
và cho chúng ta biết điều này:

Nước đã có rất nhiều ở đây

và trở thành nguồn mạch cho bề mặt
trong thời gian dài.

Điều này rất thích hợp cho sự sống.

Sự sống hóa học cần nhiều thời gian
để có thể hình thành.

Đây là thông tin cực kỳ tốt,

nhưng có phải là nếu ta đến sao
Hỏa, thì sẽ dễ dàng tìm ra sự sống không?

Không dễ đâu!

Đây là điều đã xảy ra :

Tại thời điểm sự sống bùng phát
trên bề mặt Trái Đất,

thì mọi thứ trở nên tồi tệ cho sao Hỏa,

đúng theo nghĩa đen.

Lớp khí bao quanh sao Hỏa
bị gió Mặt Trời thổi đi,

sao Hỏa bị mất từ quyển,

nên các tia vũ trụ và tia cực tím
tấn công vào bề mặt

nước thoát vào không gian
và ngấm xuống đất.

Vậy nếu chúng ta muốn hiểu

và muốn tìm thấy các dấu vết
của sự sống

trên mặt sao Hỏa, nếu chúng ở đó,

thì chúng ta cần phải hiểu các
biến cố va chạm

được lưu giữ tại chính nơi xảy ra va chạm.

Chỉ khi đó chúng ta mới có thể
biết các vết tích được cất giấu ở đâu,

và chỉ khi đó chúng ta mới có thể
gửi tàu thám hiểm đến đúng nơi

để chúng ta lấy các mẫu đá
có thể kể cho chúng ta câu chuyện

rất quan trọng về nguồn gốc,

nếu không, thì chúng có thể nói cho
chúng ta một câu chuyện hoàn toàn khác:

sự sống xuất hiện ở một hành tinh khác.

Vậy để làm điều đó, thật là dễ.

Bạn chỉ cần đi 3,5 tỷ năm

lùi vào trong quá khứ của hành tinh.

Chúng ta cần một máy thời gian.

Dễ phải không?

Đúng là như vậy.

Hãy nhìn xung quanh -- đó là Trái đất.

Đây là máy thời gian của ta.

Các nhà địa chất đang dùng nó để
quay lại quá khứ của hành tinh chúng ta.

Tôi cũng đang dùng nó nhưng hơi khác .

Tôi dùng Trái Đất để đi
vào môi trường cực kỳ khắc nghiệt

nơi đó điều kiện môi trường
giống với môi trường sao Hỏa

vào thời điểm khí hậu thay đổi,

và tôi đang cố gắng hiểu
điều gì đã xảy ra.

Cái gì là vết tích của sự sống?

Cái gì còn sót lại? Làm sao chúng ta
tìm ra được chúng?

Vậy, tôi sẽ cùng các bạn

làm một cuộc hanh trình vào chiếc máy
thời gian đó.

Bây giờ, các bạn thấy gì đây,
chúng ta ở 4.500 mét trong dãy Andes,

thực ra, chúng ta ở thời điểm gần 1 tỷ
năm sau Trái Đất và sao Hỏa hình thành.

Trái Đất và sao Hỏa có vẽ giống thế này --

núi lửa và các hồ đang bốc hơi khắp nơi,

suối khoáng và suối nóng,

bạn thấy những gò đất này
trên bờ những hồ nước này, đúng không?

Những thứ này được xây dựng bởi những
hậu duệ của những sinh vật đầu tiên

cái đó cho chúng ta những hóa thạch đầu
tiên trên Trái Đất.

Nhưng nếu chúng ta muốn hiểu cái gì
diễn ra, thì phải cần đi xa hơn nữa.

Một thứ khác liên quan đến những nơi này

rất giống trên sao Hỏa
cách đây 3.5 tỷ năm,

đó là khí hậu thay đổi rất nhanh,
nước và băng đang biến mất.

Nhưng chúng ta cần quay lại lúc
mọi thứ đang thay đổi trên sao Hỏa,

và để làm điều đó,
chúng ta cần lên cao hơn.

Tại sao vậy?

Vì khi bạn lên cao hơn,

khí quyển sẽ mỏng hơn,
và ít ổn định hơn,

nhiệt độ lạnh hơn,
và bạn có nhiều bức xạ tia cực tím hơn.

Về cơ bản,

bạn đang đạt đến điều kiện trên sao
Hỏa vào lúc mọi thứ đang thay đổi.

Vậy tôi không hứa điều gì về
chuyến đi yên bình trên máy thời gian này.

Bạn không ngồi trên chiếc máy đó.

Bạn phải mang 1.000 pounds
dụng cụ đến đỉnh

của núi lửa cao 20.000 foot
trong dãy Andes này.

Khoảng 6.000 mét.

Và bạn cũng phải ngủ trên
những sườn dốc 42 độ

và hy vọng sẽ không có
động đất vào ban đêm.

Nhưng khi chúng ta đến đỉnh,
chúng ta sẽ thấy cái hồ cần tìm.

Ở độ cao này, chiếc hồ có thể cho chúng
trải nghiệm đúng các điều kiện

trên sao Hỏa cách đây 3,5 tỷ năm.

Và bây giờ chúng ta cần thay đổi chuyến đi

để vào bên trong lòng hồ,

để làm điều đó, chúng ta
cần bỏ bộ đồ leo núi

và mặc bộ đồ bơi để đi xuống hồ.

Nhưng vào thời điểm chúng ta xuống hồ,
đúng vào thời điểm xuống hồ,

chúng ta bước lùi

3,5 tỷ năm về quá khứ của hành tinh khác,

và chúng ta sẽ tìm ra câu trả lời cần tìm.

Sự sống ở mọi nơi, đúng là ở mọi nơi.

Mọi thứ bạn thấy trong bức hình này
đều là một sinh vật sống.

Có thể không giỏi như thợ lặn
nhưng đúng là sinh vật sống

Nhưng bức hình này làm ta
tưởng là không phải.

Sự sống trong những hồ này phong phú,

nhưng giống nhiều nơi trên Trái Đất ngày
nay và phụ thuộc vào thay đổi thời tiết,

sự đa dạng sinh học đã bị mất khá nhiều.

Trong những mẫu vật mà chúng ta thu thập,

63% vi trùng trong những hồ này
được cấu thành từ 3 loài,

và 3 loài này là một trong những loài còn
sót lại cho đến nay.

Đây là một hồ khác,
bên phải cạnh hồ thứ nhất.

Màu đỏ mà bạn thấy đây không phải do
khoáng chất.

Đó là do sự hiện diện
của một loại rong nhỏ.

Trong vùng này, bức xạ tia cực tím
có tác hại lớn.

Bất cứ nơi nào trên Trái Đất, chỉ số
cực tím 11 được xem là quá lớn.

Trong các cơn bão cực tím, chỉ số cực tím
đạt đến 43.

Kem chống nắng SPF 30 không thể
bảo vệ bạn ở cường độ đó,

và nước trong các hồ này thì trong suốt

rong không có nơi nào để ẩn nấp,

vậy chúng tự phát triển
khả năng chống nắng,

đó là màu đỏ mà bạn thấy.

Nhưng chúng có thể thích nghi cho đến nay,

rồi khi nước bay hơi trên bề mặt,

vi sinh vật chỉ còn một giải pháp:

Chúng chui xuống đất.

Bạn thấy những vi sinh vật và
đá trong hình này,

chúng sống bên trong các tảng đá

chúng được bảo vệ dưới lớp phủ mờ của đá

mà vẫn nhận được tia cực tím có ích

và tránh được tia có hại
cho ADN của chúng.

Đó là lý do chúng ta dùng tàu do thám

để tìm sự sống trên sao Hỏa
ở những khu vực thế này,

vì nếu có sự sống trên sao Hỏa
3,5 tỷ năm trước đây,

sinh vật đó cũng phải dùng chiến thuật
giống như vậy để tự bảo vệ.

Bây giờ, mọi sự khá rõ ràng

việc tìm hiểu môi trường khắc nghiệt
đã giúp chúng ta rất nhiều

từ việc thăm dò sao Hỏa
và chuẩn bị các chuyến du hành.

Cho đến nay, chúng ta có thể hiểu
địa chất của sao Hỏa.

Chúng ta có thể hiểu khí hậu của sao Hỏa
trong quá khứ và các thay đổi,

nhưng chúng ta cũng hiểu về các khả
năng có sự sống.

Tàu thăm dò mới nhất của chúng ta trên
sao Hỏa đã tìm thấy dấu vết chất hữu cơ.

Vâng, có chất hữu cơ trên bề mặt sao Hỏa.

Tàu cũng phát hiện ra dấu vết của mêtan.

Chúng ta chưa biết
khí mêtan này

xuất phát từ địa chất hay từ sinh vật.

Dù gì đi nữa, điều mà chúng ta biết là
nhờ vào việc phát hiện này,

giả thiết về sự sống hiện hữu
trên sao Hỏa ngày nay

vẫn còn giá trị.

Vậy, tôi nghĩ đã thuyết phục được các bạn
rằng sao Hỏa rất đặc biệt với chúng ta,

nhưng sẽ rất sai lầm khi nghĩ
rằng sao Hỏa là nơi duy nhất

trong Hệ Mặt Trời có thể tìm thấy
khả năng có sự sống vi sinh.

Với lý lẽ là sao Hỏa và Trái Đất

có thể có cùng gốc về cây sự sống,

nhưng khi bạn đi xa hơn sao Hỏa,
thì gốc chung đó không dễ tìm ra.

Kỹ thuật khoa học vũ trụ
chưa cho phép một cách dễ dàng

các gửi thiết bị giữa các hành tinh,

và nếu chúng ta phải tìm ra
sự sống trên các hành tinh này,

thì sẽ rất khác với chúng ta.

Nó có thể là một dạng sự sống khác.

Nhưng cũng có thể rất giống chúng ta,

có thể giống chúng ta và sao Hỏa,

hoặc có thể là nhiều cây sự sống khác biệt
trong Hệ Mặt Trời.

Tôi chưa có câu trả lời,
nhưng tôi có thể nói với bạn một điều:

Câu trả lời và con số thần kỳ có là
gì đi nữa thì cũng không quan trọng,

nó sẽ cho chúng ta một tiêu chuẩn

để chúng ta có thể đo lường
được sự sống tiềm năng,

phong phú và đa dạng
ở bên ngoài Hệ Mặt Trời của chúng ta.

Và việc này có thể được hoàn thiện
bởi chính thế hệ chúng ta.

Đây có thể là gia tài của chúng ta,
nhưng chỉ khi nào chúng ta dám khám phá.

Cuối cùng,

nếu ai nói với bạn việc tìm kiếm
vi sinh vật trong vũ trụ là không khả thi

vì bạn không thể có một
buổi nói chuyện triết lý với họ,

hãy cho tôi chỉ cho bạn cách nào để
nói với họ rằng họ nhầm rồi.

vật chất hữu cơ sẽ nói cho bạn

về môi trường, về sự phức tạp
và về sự đa dạng.

ADN, hoặc bất cứ vật chất mang thông tin
nào cũng đang nói về sự thích nghi.

về tiến hóa, về sinh tồn,
về thay đổi hành tinh

và về trao đổi tín hiệu.

Tất cả đang nói cho chúng ta

con đường vi sinh đã bắt đầu

và tại sao nó bắt đầu

có lẽ nó trở thành một nền văn minh

hoặc là một kết thúc diệt vong.

Hãy nhìn Hệ Mặt Trời,
và nhìn Trái Đất.

Trên Địa Cầu, có nhiều loài thông minh,

nhưng chỉ có một loài tạo ra công nghệ.

Lúc này đây, trên cuộc hành trình
của Hệ Mặt Trời,

chúng ta nhận được một
thông điệp rất mạnh mẽ:

đây là cách chúng ta nên tìm kiếm sự sống
vũ trụ, tầm vi mô và tầm vĩ mô.

Vậy, vi sinh vật đang nói
và chúng ta đang lắng nghe,

chúng đang nói với chúng ta đó,

một hành tinh và một vệ tinh
vào một thời điểm,

hướng đến những người anh em to lớn
ở ngoài kia.

Và chúng đang nói với chúng ta
về sự đa dạng,

về sự phong phú của sự sống,

và chúng nói với chúng ta
làm thế nào để sự sống này có thể kéo dài

để đạt đến nền văn minh,

Cám ơn.

(Vỗ tay)