Mars nasıl hayatın kökeni sırlarını barındırıyor?

Küçük yeşil adamların varlığını düşünmekten hoşlansak da, diğer gezegenlerdeki yaşamın mikrobik formda olması çok daha büyük bir olasılık. Gezegen bilimci Nathalie Cabrol bizi, sezgilere aykırı bir şekilde Andes dağlarının uzak göllerinde biten bir avın, Mars’taki mikropların araştırılmasının içine bırakıyor. Bu aşırı çevre şartları – ince atmosferi ve kavruk toprağı – Mars’ın yüzeyinin 3,5 milyar yıl önceki haline benziyor. Mikropların hayatta kalabilmek için adapte olma şekilleri bize Mars’ta nereye bakmamız gerektiğini gösterebilir – ve neden kimi mikrobik yolların uygarlığa kimisinin de çıkmaz sona eriştiğini anlamamıza yardımcı olabilir.

Evet, hani bazen

en mühim şeyler
ufacık kutulardan çıkar.

Sizi bu 15 dakikada,
mikropların da bir konuda

söyleyebilecekleri bir çok şeyi olduğuna
inandırmaya çalışacağım.

Soru şu ki; "Acaba yalnız mıyız?"

Mikroplar güneş sistemimizdeki hayata
ek olarak sistemimizin ötesindeki hayat

hakkında da bir şeyler söyleyebilir,

bu yüzden onları, Yeryüzü'ndeki, hayatta
kalabilmenin imkansıza yakın olduğu

ve onları ölümün eşiğine getiren

çevre koşullarında arıyorum.

Doğrusu, ben de onları incelerken
onlar gibi sınırlarımı zorluyorum.

Ama işin aslı şu:

Biz sistemimizdeki tek gelişmiş
uygarlığız ama bu,

yakınlarda başka mikrobik canlıların
olmadığı anlamına gelmez.

Gerçek şu ki, burada
gördüğünüz gezegenler ve aylar,

her biri hayata ev sahipliği
yapmış olabilir ve biliyoruz ki,

bu güçlü bir olasılık.

Eğer bu gezegenlerde ve aylarda
yaşam bulabilirsek

şu tür soruları da yanıtlayabiliriz:

Güneş sisteminde yalnız mıyız?

Biz nereden geldik?

Yakınlarda akrabalarımız var mı?

Kendi güneş sistemimizin de ötesinde
yaşam var mı?

Ve tüm bu soruları sorabiliriz çünkü

yaşama elverişli gezegen anlayışımızda
köklü bir değişim var.

Ve bugün, yaşama elverişli bir gezegen

suyun sıvı halde bulunabildiği
bir bölgeye sahip gezegendir,

ama bana göre bu yatay bir tanımlama,

çünkü yıldızlara uzak olmayı gerektiriyor,

fakat hayat barındırabilecekler için
farklı bir boyut var

ve bu dikey bir boyut.

Güneşin çok uzağında olan bir gezegenin de

yüzeyinin altındaki koşulları
şöyle bir düşünün,

suyun olduğu, enerjinin olduğu,

yiyecek anlamına gelen besin maddelerinin

ve korunmanın olduğu.

Ve dünyamıza, güneş ışığının giremediği

yerlere baktığımızda,
okyanusların derinliklerine, gelişen,

hayatı sürdürebilmek için

kimyayı kullanan hayatlar bulabilirsiniz.

Bunu bu şekilde düşündüğünüzde
bütün duvarlar yıkılır.

Temelde sınırları aşmış olursunuz.

Ve eğer son zamanlarda
haber başlıklarına baktıysanız

Europa'da, Ganymede'de,
Enceladus'da ve Titan'da

yeraltı okyanusları,
en son Enceladus'da gayzer ve

Enceladus'ta sıcak kaynaklar
bulduğumuzu görürsünüz.

Güneş sistemimiz
büyük bir kaplıca olma yolunda.

Kaplıcalara gidenler mikropların spaları
ne kadar sevdiğini bilir, değil mi?

(Gülüşmeler)

Bu noktada, Mars'ı bir düşünün.

Bugün Mars'ın yüzeyde hayat barındırması
imkansız ama,

belki de yeraltında saklanıyor olabilir.

Yaşama elverişlilik kavramındaki
ilerleyişimiz devam etmekte,

ama bu arada
Yeryüzü'ndeki hayatın

işaretlerini anlamaya da
devam ediyoruz.

Organik molekül denen şeylere
sahip olabilirsiniz

ve bunlar hayatın yapı taşlarıdır.

Ve fosilleriniz, mineralleriniz,

kayalar ve bakteriler arasındaki

reaksiyondan oluşan biomineralleriniz

ve elbette atmosferdeki gazlara
sahip olabilirsiniz.

Ve slaytdaki

o küçük yeşil yosunlara baktığınızda

dünyamızdaki atmosfere
bir milyar önce oksijen pompalayan

şeylerin torunlarıdır.

Onlar öyle yaptığı sırada yüzeydeki

hayatın %90'ını zehirledi.

Fakat bugün soluduğumuz havayı
onlara borçluyuz.

Fakat, tüm bunlarla ilgili anlayışımızı
daha da geliştirecek olursak

hâlâ yanıtlayamadığımız
bir sorumuz daha var,

ve bu; biz nereden geldik?

Biliyorsunuz ki bu kötüye gitmekte

çünkü bu gezegende,
nereden geldiğimizle alakalı

somut bir kanıt bulabilme imkanımız yok

ve bunu oluşturan her neyse
4 milyar yıl öncesinden beri kayıp.

Tüm kayıtlar silindi.

Tektonik plakalar ve erozyonlarla silindi.

Bunu da Dünya'nın
biyolojik ufku olarak adlandırıyorum.

Nereden geldiğimiz bu ufkun ötesinde
yatıyor ve biz bunu göremiyoruz

Yani her şey kayıp mı?
Evet belki de değil.

Belki de kendi kökümüzde
bu ipucunu bulabilme imkanımız olabilir.

En az ihtimali olan bir yer; Mars.

Bu nasıl olabilir peki?

Evet, açıkça
güneş sistemimizin başlangıcında

Mars ve Dünya asteroid ve kuyruklu
yıldızlarla bombalandı

ve bu bombardıman sonucu
etrafa saçılan püskürükler vardı.

Dünya ve Mars uzun süre
bu kayaları fırlatmaya devam ettiler.

Mars'tan kayalar Dünya'ya

Dünya'dan parçacıklar Mars'a kondu.

Yani açıkça bu iki gezegen aynı
maddelerle tohumlanmış olabilir.

Yani evet belki de Büyükbaba orada
öylece oturuyor ve bizi bekliyordur.

Yani bu demek oluyor ki Mars'a gidebilir
ve kökenlerimizin izlerini bulabiliriz.

Mars bizim için
bu sırları saklıyor olablir.

Ve bu Mars'ın bizim için
neden özel olduğunun nedenidir.

Ama bunun olması için,

Mars koşullarının yaşanılabilir
durumda olması gerekliydi.

Peki mars öyle bir yer miydi?

Bugün bize tam da aynı şeyi söyleyen
birkaç görevimiz var.

Dünya'da hayatın
yeşermeye başladığı zamanlarda

Mars'ta da okyanus vardı.
Volkanları, gölleri, deltaları

ve bu güzel resimde de görmektesiniz.

Resim bir kaç hafta önce
Curiosity robotundan geldi ve bu resim

bize bir şeyler anlatmakta.
Uzun zaman önce, yüzeyinde suyun bol

ve bir kaynağının olduğu

deltanın kalıntılarını anlatan bir resim.

Yaşam için iyi bir haber bu.

Yaşamın kimyasının
fiilen oluşması uzun zaman alır.

Yani bu oldukça iyi bir haber,

peki bu biz Mars'a gidersek hayatı
kolayca bulabileceğiz manasına mı gelir?

Kolay olup olmaması şart değil.

Burada olan şey:

Hayat, Dünya yüzeyinde
ortaya çıktığı dönemde

Mars için her şey kötüye gitti,

tam olarak olan bu.

Atmosferi güneş rüzgarlarıyla soyuldu,

Manyetosferini kaybetti,

kozmik ve U.V. ışınlarıyla
yüzeyi bombalandı

ve su buharlaşıp uzaya uçtu
ve yerin altına gitti.

Eğer anlayabilmek istiyorsak,

eğer yüzeyinde yaşamın
izlerini bulabilmek istiyorsak

ve ipuçları da Mars'da ise

bu korunan kayıtlarda

ne gibi zorlu süreçlerden geçtiğini
anlamamız gerekir.

Ancak bundan sonra o ipuçlarının
nerede gizlendiğini bilebiliriz

ve ancak o zaman Mars'daki robotumuzu
bize, bizim kim olduğumuz

hakkında önemli şeyler anlatabilecek

doğru bölgelere gönderebiliriz.

Belki de, bize hayatın bağımsız olarak
başka bir gezegende

ortaya çıktığını anlatacak.

Bu şekilde, kolaydır.

Sadece 3.5 milyar yıl kadar gezegenin

geçmişine gitmeniz gerekir.

Sadece zaman makinesine ihtiyacımız var.

Kolay değil mi?

Evet, aslında, bu sizin

her tarafınızda - yaşadığınız Dünya.

Bu bizim zaman makinemiz.

Jeologlar kendi dünyamızı kullanarak
geriye gidiyorlar.

Ben ise biraz daha farklı, Dünya'yı

daha çok Mars'ın
ikliminin değişmeye başladığı

zamanlardaki duruma benzeyen
çevre koşullarında

araştırmamı yapıyorum

ve ne olduğunu anlamaya çalışıyorum.

Yaşamın izleri nedir?

Geride ne kalmış? Onu nasıl bulacağız?

Bir dakikanızı alacağım
ve zaman makinesinin içinde

sizi bir yolculuğa götüreceğim.

Ve şimdi, burada gördüğünüz şey,
Andes'de 4.500 metre,

adeta Dünya ve Mars bu formunu
almadan da daha önceki bir dönem.

Dünya ve Mars tam da bunun gibi
-- her yerde volkanlar,

her yerde buharlaşan göller,

mineraller, sıcak kaynaklar

ve kıyılardaki tepeleri görüyorsunuz?

Bunlar, ilk organizmaların
torunları tarafından yapıldı

ve bize Dünya'daki ilk fosilleri verdiler.

Ama burada neler olup bittiğini anlamak
istiyorsak, biraz daha ileri gidilmeli.

Ve bu alandaki diğer şey ise,

3.5 milyar yıl önceki Mars'a
tam olarak benziyor olması,

iklim çok hızlı değişiyor,
su ve buz yok oluyor.

Fakat Mars'ta her şeyin
değiştiği o zamana gitmemiz gerekir

ve bunu yapmak için
daha yukarı gitmeliyiz.

Peki neden?

Çünkü yukarı gittiğinizde

atmosfer incelmekte,
gittikçe daha dengesizleşmekte,

sıcaklık gittikçe düşmekte
ve daha çok U.V.'ye maruz kalınmakta.

Aslında,

her şeyin değiştiği zamandaki Mars'ın
koşullarına daha fazla yaklaşılmakta.

Size bu zaman makinesiyle rahat bir
seyahat yapılacağı sözünü vermedim.

Bu makinenin içinde öylece
oturmayacaksınız.

500 kiloluk ekipmanı 20.000 adımlık

Andesin volkanlı
zirvesine taşımanız gerekli.

Bu da yaklaşık 6.000 metredir.

Bu arada 42 derece eğimde
uyumanız ve sadece bu gece de

deprem olmasın diye umut edersiniz.

Zirveye ulaştığımızda buraya gelmemizin
sebebini oluşturan gölü bulabiliriz.

Bu irtifada,
bu göl Mars'ın 3.5 milyar yıl önceki

geçmişiyle aynı koşulları sağlamakta.

Ve şimdi gölün içine girerek

seyahatin biçimini değiştirmeliyiz

ve bunun için,
dağ kıyafetlerimizi çıkartıp

dalış kıyafetlerini giymeli ve
işe koyulmalıyız.

İşte bu noktada,
gölün içine girdiğimiz tam da bu anda

diğer gezegenin 3.5 milyar yıl önceki

geçmişine adım atıyoruz

ve buraya geliş amacımız
olan cevabı alacağız.

Hayat her yerde, kesinlikle her yerde.

Bu resimde gördüğünüz
her şey yaşayan organizmalardır.

Sadece dalgıç değil yani diğer her şey.

Fakat bu resim oldukça aldatıcı.

Yaşam bu gölde oldukça bol

ama bu dünyanın çoğu yerinde olduğu gibi,
şu anda iklim değişikliği sebebiyle

biyolojik çeşitlilikte büyük kayıp var.

Eve götürdüğümüz örneklerde

gölde bulunan bakterilerin
%36'sı 3 farklı türden oluşmış olup

şimdiye dek sadece bir tanesi
hayatta kalmıştır.

Bu da başka bir göl,
hemen bir öncekinin yanında.

Bu gördüğünüz kırmızı renk
minerallerle alakalı değil.

Bu kesinlikle
ufak yosunların varlığının sonucu.

Bu bölgede, U.V. ışınları oldukça yoğun.

Bizim içim 11 oldukça yüksek bir rakam
olarak kabul görülmüşken,

U.V. fırtınaları sırasında
U.V. göstergesi burada 43'e ulaşır.

30 faktör güneş kremi
burada bir işi yaramaz

ve su bu gölde
oldukça geçirgen ve şeffaftır.

Yani yosunların saklanacak
bir yerleri yok gerçekten.

Onlar da kendi
güneş kremlerini geliştirmişler

ve kırmızı rengin işte sebebi.

Ama bu sadece
şimdiye kadarki adaptasyonları

ve su yüzeyde kaybolduğu zaman

mikropların tek bir çözümü kalıyor.

Yer altına gitmek.

Ve bu slaytta gördüğünüz kayalar,

esasen mikroplar bunların içinde

kayaların saydamlığını
koruma olarak kullanarak

U.V'den ihtiyaç duyduklarını alıp

DNA'larına zarar veren
U.V.'leri ise dışarı atıyotlar.

Bu da bizim robotumuz Rover'ın neden

Mars'daki yaşamı bu tür kayalıklı
bölgelerde aradığının nedenidir.

Çünkü eğer üç buçuk milyar yıl önce
Mars'ta yaşam olmuşsa

kendilerini korumak için aynı
stratejiyi kullanmalar gerekmekteydi.

Şimdi bu oldukça açık,

bu gibi zorlu çevreler
Mars'ı araştırma ve Mars görevine

hazırlanılmasına çok yardımcı olmaktadır.

Buraya kadar bize Mars'ın jeolojisini
anlamamızda yardımı oldu.

Mars'ın geçmiş iklimini ve evrimini
anlamamıza ve hatta yaşama ev sahipliği

potansiyelinin de olduğunu
anlamamıza yardımcı oldu.

Mars Robotu, yapılan son çalışmalarla
organik bileşenlerin izlerini keşfetti.

Evet, Mars'ın yüzeyinde
organik oluşumlar var.

Ayrıca metanın izlerini de keşfetti.

Ve henüz söz konusu metanın

jeolojiyle mi yoksa biyolojiyle mi
alakalı olduğunu bilemiyoruz.

Ama ne olursa olsun,
bu keşiflerden bildiğimiz şey,

Mars'ın bugünkü kalıntılarında
yaşamın varlığı hipotezi

geçerli bir hipotez olduğudur.

Yani şimdiye kadar size Mars'ın bizim için
önemli olduğunu kanıtladığımı sanıyorum,

ama sistemimizde
potansiyel mikrobik yaşamı

bulacağımız tek yerin sadece Mars'da
olacağını düşünürsek bu hata olacaktır.

Ve sebep şudur; Mars ve Dünya,

hayat ağacında aynı köklere sahip olabilir

ama Marsın ötesine gittiğinizde,
bu o kadar da kolay değil,

tüm bu astronomi mekaniği,
gezegenler arasındaki

parçaların transferini
oldukça zorlaştırmakta.

Eğer bu gezegenlerde
yaşamı keşfetmiş olsaydık

bizden farklı olacaklardı.

Yaşamın farklı bir biçimi olacaktı.

Fakat sonuçta, biz tek de olabiliriz,

biz ve Mars olabilir

ya da güneş sisteminde
bir çok hayat ağacı olabilir.

Cevabı henüz bilmiyorum
fakat size başka bir şey anlatabilirim:

Sonucun ne olduğunun,
sihirli rakamların ne olduğunun önemi yok,

bize kendi güneş sistemimizin ötesindeki

yaşam potansiyelini
ölçebilme olanağını, zenginliği ve

çeşitliliğini biliyor olduğumuzun
seviyesine getirtecek.

Ve bu bizim neslimiz
tarafından aşılabilir.

Bizim mirasımız olabilir.
Elbette bu işe kalkışırsak.

Şimdi, son olarak

eğer birileri size uzaylı mikropların
ilgi çekici gözükmediklerini söylerse

bu konuyu onlara iyi
anlatamadığınızdandır.

Size, onlara yanlış düşündüklerini
nasıl anlatacağınızı göstereyim.

Organik metaryeller size

çevreyle, bileşiklerle ve
çeşitlilikle ilgili durumları anlatırlar.

DNA ya da herhangi bir bilgi
taşıyıcı size adaptasyondan, evrimden,

hayatta kalmadan,
gezegen değişimlerinden ve bilginin

transferinden bahsedecektir.

Bütünüyle bize anlattıkları şey,

hayatın mikrobik bir yolla başlaması

ve bu şekilde başlayan bir şeyin

nasıl uygarlıkla sonlandığı

ya da bazen de çıkmaza
girerek sonlandığıdır.

Güneş sistemine bakın ve dünyaya bakın.

Dünya üzerinde bir çok zeki tür vardır

ama sadece bir tanesi
teknolojiye erişmiştir.

Burada bizim kendi
güneş sistemimizdeki serüvenimizde

ufak ya da gelişmiş uzaylı yaşamına

nasıl bakmamız gerektiğini
söyleyen çok güçlü bir mesaj var.

Yani evet, mikroplar konuşuyor
ve biz de dinliyoruz

ve bize konuşuyorlar,

oradaki büyük ağabeylerine karşı

her seferinde bir gezegeni
ve bir Ay'ı ele alalım.

Ve bize çeşitlilikten bahsediyorlar,

hayatın zenginliği hakkında,

nasıl buraya kadar hayatta kaldıklarını,

ta ki uygarlığa,

zekaya, teknolojiye ve elbette
felsefeye ulaşacak kadar.

Teşekkürler.

(Alkışlar)