Piratoj, flegistinoj, kaj aliaj ribelaj dezajnistoj

En tiu homaĝo al dezajno-disidentoj, Alice Rawsthorn emfazas la laboron de neverŝajnaj herooj, de Nigrabarbo ĝis Florence Nightingale. Kunligante tiujn aŭdacajn pensulojn kun iuj fruaj modernaj viziuloj kiel Buckminster Fuller, Rawsthorn montras kiel la plej gravaj dezajnistoj estas ofte la plej ribelemaj.

Dezajno estas malfacile
komprenebla fenomeno,

kies signifo ŝanĝis
tra la tempo.

Sed ĉiuj vere inspirantaj
dezajnprojektoj havas ion komunan:

ili komencis per revo.

Kaj ju pli aŭdaca la revo,

des pli granda la mirindaĵo
postulita por realigi ĝin.

Jen kial la plej gravaj
dezajnistoj preskaŭ ĉiam estas

grandaj revuloj, ribeluloj,
kaj disidentoj.

Tio vidiĝas tra historio,

jam de la jaro 300 a.K.,

kiam 13-jaraĝulo fariĝis reĝo

de fora, malriĉa, kaj malgranda
azia lando.

Li revis akiri teritorion,
riĉecon kaj potencon

per milita konkero.

Kaj lia dezajnkompetenteco -

kiel neverŝajna ĝi povas ŝajni -

ludis esencan rolon tiurilate.

Tiutempe,

ĉiuj armiloj estis faritaj
permane laŭ individuaj specifoj.

Do se arkpafisto eluzis
sagojn dum batalo,

li nepre ne povis
pafi sagojn de aliulo

per sia pafarko.

Tio kompreneble signifis,
ke li estis malpli efika en batalo

kaj ankaŭ tre endanĝerigita.

Ying solvis tiun problemon,

insistante, por ke ĉiuj pafarkoj
kaj sagoj estu identaj

kaj interŝanĝeblaj.

Kaj li faris same por ponardoj,
hakiloj, lancoj, ŝildoj,

kaj ĉiu alia formo de armilaro.

Lia imponege ekipita armeo
venkis batalon post batalo,

kaj post 15 jaroj,

lia eta regno sukcesis konkeri

ĉiujn pli grandajn, pli riĉajn,
pli potencajn najbarojn,

kaj iĝis la fortan Ĉinan Imperion.

Neniu, kompreneble,

pensis nomi al Ying Zheng
dezajnisto, tiam -

kial oni faru tion?

Tamen, li uzis dezajnon
senkonscie kaj instinkte,

kun ega inĝenieco

por atingi siajn celojn.

Tute samkiel egale neprobabla,
akcidenca dezajnisto,

kiu ankaŭ ne hezitis uzi perforton
por atingi tion, kion li volis.

Tiu estis Edward Teach, pli bone konata
kiel la brita pirato Nigrabarbo.

Dum la ora epoko de piratado,

piratoj kiel Teach teroris
la altajn marojn.

Kolonia komerco viglis,

kaj piratado estis tre profitodona.

Piratoj kiel li sciis, ke por
plejgrandigi siajn rabaĵojn,

ili devis ataki la malamikojn
sufiĉe brutale,

por ke ili tuj kapitulacu.

Alivorte,

ili volis kapti ŝipojn
sen malŝpari municion

aŭ suferi perdojn.

Tial, Edward Teach redezajnis sin
en Nigrabarbon

ludante la rolon de senkompata kruelulo.

Li portis pezajn jakojn kaj grandajn
ĉapelojn por akcenti sian altecon.

Li kreskigis tufan nigran barbon,
kiu malheligis lian vizaĝon.

Li portis pistolingojn
sur ambaŭ ŝultro.

Li eĉ alkroĉis alumetojn al la rando de
sia ĉapelo kaj ekbruligis ilin,

por ke ili zumu minace kiam lia ŝipo
estis preta por ataki.

Kiel multaj piratoj de tiu epoko,

li hisis flagon, kiu portis la
timigajn simbolojn

de homa kranio kaj paro da
krucigitaj ostoj,

ĉar tiuj de jarcentoj signifas
morton en multaj kulturoj,

kaj ilia signifo estis tuj rekonebla,

eĉ en la senleĝa, analfabeteca
mondo de la alta maro:

kapitulacu, se ne vi suferos.

Kompreneble, ĉiuj saĝaj
viktimoj rezignis je vido.

Tiel,

estas facile vidi kial
Edward Teach kaj siajn kolegojn

oni vidis kiel pionirojn de
moderna komunikado-dezajno,

kaj kial sia minaca simbolo -

(Ridoj)

- estas pli -

kial sia minaca simbolo
de kranio kaj ostokruco

antaŭis la hodiaŭajn emblemojn,

iel, kiel la grandaj
ruĝaj literoj malantaŭ mi,

sed kompreneble kun malsama mesaĝo.

(Ridoj)

Tamen dezajno ankaŭ estis uzita
por pli nobla celo

de same genia kaj same
neprobabla dezajnisto,

la 19-a jarcenta brita flegistino
Florence Nightingale.

Ŝia misio estis doni
al ĉiuj taŭgan sanservon.

Nightingale naskiĝis en sufiĉe
grava, tre riĉa brita familio,

kiu estis ŝokita, kiam ŝi volontulis
por labori en militaj hospitaloj

dum la Krimea Milito.

Tie, ŝi rapide eksciis,

ke pli da pacientoj mortas
pro infektoj

kaŭzitaj de la malpuregaj,
fetoraj ĉambroj,

ol pro batalvundoj.

Tial ŝi postulis, ke pli puraj,
helaj, kaj aerumitaj klinikoj

estu dezajnitaj kaj konstruitaj.

Revene al Britio,

ŝi starigis alian kampanjon,

ĉi-tempe por civilaj hospitaloj,

kaj insistis apliki la samajn
dezajnprincipojn.

La Nightingale-flegejo,
kiel oni nomas ĝin,

regis hospitalan dezajnon dum jardekoj,

kaj elementoj de ĝi estas
ankoraŭ uzataj hodiaŭ.

Sed tiutempe,

dezajno jam estis vidata kiel
ilo de la Industria Epoko.

Ĝi fariĝis laŭregula profesio,

sed limigita al specifaj roloj

kaj ĝenerale aplikita al komercaj celoj

anstataŭ esti uzata intuicie,

kiel faris Florence Nightingale,
Nigrabarbo, kaj Ying Zheng.

En la 20-a jarcento,

ĉi tiu komerca etoso estis tiel potenca,

ke la dezajnistoj, kiuj deviis de ĝi

riskis esti rigarditaj
kiel stranguloj aŭ disidentoj.

Inter la disidentoj estas unu
el miaj gravaj dezajnherooj,

la genia Laszlo Moholy-Nagy.

Li estis hungara artisto kaj dezajnisto,

kies eksperimentoj pri la efekto
de teknologio sur la ĉiutaga vivo

estis tiel potenca,

ke ili ankoraŭ influas la dezajnon
de la ciferecaj bildoj,

kiujn oni vidas sur telefonaj
kaj komputilaj ekranoj.

Li radikaligis la Bahaus-an dezajnon
de la 1920-aj jaroj en Germanio,

tamen kelkaj el liaj iamaj
kolegoj evitadis lin

kiam li klopodis starigi novan
Bauhaus-movadon
en Ĉikago jarojn poste.

La ideoj de Moholy estis
ĉiam aŭdacaj kaj novigaj,

sed lia aliro al dezajno estis
tro eksperimenta,

samkiel estis lia insisto vidi ĝin

kiel sintenon, anstataŭ profesio,
por konkordi kun la tempoj.

Malfeliĉe, la sama okazis

pri alia dezajno-nekonformulo:
Richard Buckminster Fuller.

Ankaŭ li estis
genia dezajnviziulo

kaj dezajnaktivisto,

kiu tute sindonis al dezajni
daŭrigeblan socion

tiel avangarde

ke li komencis paroli pri la
gravecon de ekologiismo

en dezajno en la 1920-aj jaroj.

Malgraŭ lia strebado,

multaj en la dezajnrondo
oftege mokis tiun strangulon,

kaj fakte

kelkaj el liaj eksperimentoj
malsukcesis,

ekzemple la fluganta aŭto,
kiu neniam soriris.

Tamen, la geodezia kupolo,

lia dezajnformulo por konstrui
krizokazan loĝejon

el pecoj de ligno, metalo, plasto,

partoj de arbo, malnovaj litkovriloj,
plastofolio

- fakte, ĉia ajn havebla tiumomente -

estas unu el la plej grandaj atingoj
de humana dezajno,

kaj donis urĝe bezonatan rifuĝon

al multaj homoj en senesperaj
cirkonstancoj.

ekde ĝia invento.

La kuraĝo kaj vervo de radikalaj dezajnistoj

kiel Bucky kaj Moholy

altiris min al dezajno.

Komence, mi estis ĵurnalistino
kaj eksterlanda korespondantino.

Mi raportis pri politiko, ekonomio,
kaj entreprenaj aferoj,

kaj mi povus specialigi en
iu ajn el tiuj kampoj.

Sed mi elektis dezajnon,

ĉar mi kredas, ke ĝi estas unu
el la plej potencaj iloj

por plibonigi nian kvaliton de vivo.

Dankon, TED dezajno-geamikoj.

(Aplaŭdo)

Kvankam mi multe admiras la atingojn
de profesiaj dezajnistoj,

kiuj estis eksterordinaraj kaj grandegaj,

mi ankaŭ kredas,

ke dezajno profitas multe
de la originaleco,

la nekutima pensado,

kaj la inĝenieco de ĝiaj ribeluloj
kaj disidentoj.

Ni vivas en rimarkinda
epoko de dezajno,

ĉar hodiaŭ la du grupoj
proksimiĝas unu al la alia.

Ĉar eĉ tre bazaj antaŭeniroj en
cifereca teknologio

ebligis ilin labori pli sendepende,

en aŭ ekster komerca kunteksto,

kaj strebi atingi pli ambiciajn
kaj eklektikajn celojn.

En teorio,

bazaj ideoj kiel amasfinancado,
nubo-komputado, sociaj amasinformiloj

donas pligrandan liberecon al
profesiaj dezajnistoj,

kaj donas pli da rimedoj
por la improvizistoj,

kaj espereble,

pli akcepteman respondon por iliaj ideoj.

Iuj el miaj plejŝatataj ekzemploj
priaj troviĝas en Afriko,

kie nova generacio de dezajnistoj

disvolvigas nekredeblajn teknologiojn
de la Interreto de Aĵoj

por plenumi la revon de Florence
Nightingale pri plibonigo de sanzorgo

en landoj kie pli da homoj nun
havas aliron al poŝtelefono

ol al pura, trinkebla akvo.

Inter ili estas Arturo Zang.

Li estas juna, kameruna dezajninĝeniero

kiu prenis tabulkomputilon
por fari sian Cardiopad-on,

movebla koro-kontrolaparato.

Ĝi povas kontroli la korojn de pacientoj
en fora kamparo.

La datumoj estas senditaj tra ĉela reto

al modernaj malsanulejoj
centojn da mejloj for

por analizo.

Se iuj problemoj malkovriĝas,
specialistoj tie

tuj rekomendos taŭgan traktadon.

Tio kompreneble sendevigas
multajn pacientojn

fari longajn, penigajn, multekostajn
kaj ofte senutilajn vojaĝojn

al malsanulejoj,

dum iliaj koroj tamen

estos efektive kontrolataj.

Arturo Zang komencis labori pri la
Cardiopad-o antaŭ ok jaroj,

en sia fina jaro ĉe universitato.

Li malsukcesis persvadi
konvenciajn monfontojn

investi en sia projekto.

Li publikigis la ideon ĉe Fejsbuko,

kie kameruna registaroficisto vidis ĝin

kaj sukcesis ekhavi registaran
stipendion al li.

Li nun evoluigas ne nur la Cardiopad-on,

sed ankaŭ aliajn moveblajn
aparatojn por diversajn malsanojn.

Kaj li ne estas sola,

ĉar ekzistas multaj aliaj
entreprenemaj dezajnistoj,

kiuj ankaŭ disvolvas siajn
proprajn elstarajn projektojn.

Mi tuj finos konsiderante nur
kelkajn el ili.

Unu estas Peek Vision.

Temas pri grupo de kuracistoj kaj
dezajnistoj en Kenjo,

kiu jam disvolvis sian propran
teknologion de Interreto de Aĵoj,

kiel porteblan ilaron por okulekzameno.

Ankaŭ estas Gabriel Maher,

kiu disvolvas novan dezajno-lingvo

por esprimi la subtilecojn de nia
ŝanĝanta genra identeco,

sen uzi tradiciajn stereotipojn.

Ĉiuj tiuj dezajnistoj kaj multaj aliaj
realigas siajn revojn,

profitante sian
ĵus trovitan liberecon,

per la disciplino
de profesiaj dezajnistoj

kaj la inĝenieco de ribeluloj
kaj disidentoj.

Kaj ni ĉiuj gajnas de tio.

Dankon.

(Aplaŭdo)