1
00:00:00,875 --> 00:00:03,897
Dezajno estas malfacile 
komprenebla fenomeno,

2
00:00:03,921 --> 00:00:07,182
kies signifo ŝanĝis 
tra la tempo.

3
00:00:07,206 --> 00:00:11,474
Sed ĉiuj vere inspirantaj 
dezajnprojektoj havas ion komunan:

4
00:00:11,498 --> 00:00:13,324
ili komencis per revo.

5
00:00:13,369 --> 00:00:15,117
Kaj ju pli aŭdaca la revo,

6
00:00:15,141 --> 00:00:18,782
des pli granda la mirindaĵo 
postulita por realigi ĝin.

7
00:00:18,806 --> 00:00:22,700
Jen kial la plej gravaj 
dezajnistoj preskaŭ ĉiam estas

8
00:00:22,724 --> 00:00:26,412
grandaj revuloj, ribeluloj, 
kaj disidentoj.

9
00:00:26,787 --> 00:00:29,570
Tio vidiĝas tra historio,

10
00:00:29,594 --> 00:00:33,515
jam de la jaro 300 a.K.,

11
00:00:33,539 --> 00:00:36,658
kiam 13-jaraĝulo fariĝis reĝo

12
00:00:36,682 --> 00:00:41,125
de fora, malriĉa, kaj malgranda 
azia lando.

13
00:00:41,475 --> 00:00:44,960
Li revis akiri teritorion,
riĉecon kaj potencon

14
00:00:44,984 --> 00:00:46,651
per milita konkero.

15
00:00:46,675 --> 00:00:48,058
Kaj lia dezajnkompetenteco -

16
00:00:48,082 --> 00:00:49,905
kiel neverŝajna ĝi povas ŝajni -

17
00:00:49,929 --> 00:00:52,974
ludis esencan rolon tiurilate.

18
00:00:53,605 --> 00:00:54,755
Tiutempe,

19
00:00:54,779 --> 00:00:58,189
ĉiuj armiloj estis faritaj 
permane laŭ individuaj specifoj.

20
00:00:58,213 --> 00:01:01,519
Do se arkpafisto eluzis 
sagojn dum batalo,

21
00:01:01,543 --> 00:01:05,465
li nepre ne povis 
pafi sagojn de aliulo

22
00:01:05,489 --> 00:01:07,338
per sia pafarko.

23
00:01:07,362 --> 00:01:10,923
Tio kompreneble signifis, 
ke li estis malpli efika en batalo

24
00:01:10,947 --> 00:01:13,191
kaj ankaŭ tre endanĝerigita.

25
00:01:13,339 --> 00:01:14,941
Ying solvis tiun problemon,

26
00:01:14,965 --> 00:01:19,056
insistante, por ke ĉiuj pafarkoj
kaj sagoj estu identaj

27
00:01:19,080 --> 00:01:20,811
kaj interŝanĝeblaj.

28
00:01:20,835 --> 00:01:24,837
Kaj li faris same por ponardoj, 
hakiloj, lancoj, ŝildoj,

29
00:01:24,861 --> 00:01:27,346
kaj ĉiu alia formo de armilaro.

30
00:01:28,002 --> 00:01:31,908
Lia imponege ekipita armeo 
venkis batalon post batalo,

31
00:01:31,932 --> 00:01:33,722
kaj post 15 jaroj,

32
00:01:33,746 --> 00:01:36,904
lia eta regno sukcesis konkeri

33
00:01:36,928 --> 00:01:39,753
ĉiujn pli grandajn, pli riĉajn, 
pli potencajn najbarojn,

34
00:01:39,777 --> 00:01:42,800
kaj iĝis la fortan Ĉinan Imperion.

35
00:01:43,041 --> 00:01:44,570
Neniu, kompreneble,

36
00:01:44,594 --> 00:01:48,372
pensis nomi al Ying Zheng 
dezajnisto, tiam -

37
00:01:48,396 --> 00:01:49,894
kial oni faru tion?

38
00:01:49,898 --> 00:01:53,431
Tamen, li uzis dezajnon 
senkonscie kaj instinkte,

39
00:01:53,455 --> 00:01:55,415
kun ega inĝenieco

40
00:01:55,439 --> 00:01:57,607
por atingi siajn celojn.

41
00:01:57,631 --> 00:02:02,171
Tute samkiel egale neprobabla, 
akcidenca dezajnisto,

42
00:02:02,195 --> 00:02:05,950
kiu ankaŭ ne hezitis uzi perforton 
por atingi tion, kion li volis.

43
00:02:06,376 --> 00:02:11,636
Tiu estis Edward Teach, pli bone konata 
kiel la brita pirato Nigrabarbo.

44
00:02:12,012 --> 00:02:14,277
Dum la ora epoko de piratado,

45
00:02:14,301 --> 00:02:17,974
piratoj kiel Teach teroris 
la altajn marojn.

46
00:02:17,998 --> 00:02:19,967
Kolonia komerco viglis,

47
00:02:19,991 --> 00:02:22,252
kaj piratado estis tre profitodona.

48
00:02:22,276 --> 00:02:27,115
Piratoj kiel li sciis, ke por
plejgrandigi siajn rabaĵojn,

49
00:02:27,139 --> 00:02:31,540
ili devis ataki la malamikojn 
sufiĉe brutale,

50
00:02:31,540 --> 00:02:33,583
por ke ili tuj kapitulacu.

51
00:02:33,607 --> 00:02:34,758
Alivorte,

52
00:02:34,782 --> 00:02:37,328
ili volis kapti ŝipojn 
sen malŝpari municion

53
00:02:37,352 --> 00:02:39,393
aŭ suferi perdojn.

54
00:02:39,417 --> 00:02:43,082
Tial, Edward Teach redezajnis sin 
en Nigrabarbon

55
00:02:43,106 --> 00:02:45,358
ludante la rolon de senkompata kruelulo.

56
00:02:45,794 --> 00:02:49,819
Li portis pezajn jakojn kaj grandajn 
ĉapelojn por akcenti sian altecon.

57
00:02:49,843 --> 00:02:53,338
Li kreskigis tufan nigran barbon, 
kiu malheligis lian vizaĝon.

58
00:02:53,362 --> 00:02:56,909
Li portis pistolingojn 
sur ambaŭ ŝultro.

59
00:02:56,933 --> 00:03:00,831
Li eĉ alkroĉis alumetojn al la rando de 
sia ĉapelo kaj ekbruligis ilin,

60
00:03:00,855 --> 00:03:04,985
por ke ili zumu minace kiam lia ŝipo 
estis preta por ataki.

61
00:03:05,009 --> 00:03:07,581
Kiel multaj piratoj de tiu epoko,

62
00:03:07,605 --> 00:03:10,494
li hisis flagon, kiu portis la 
timigajn simbolojn

63
00:03:10,518 --> 00:03:13,978
de homa kranio kaj paro da 
krucigitaj ostoj,

64
00:03:14,002 --> 00:03:19,693
ĉar tiuj de jarcentoj signifas 
morton en multaj kulturoj,

65
00:03:19,717 --> 00:03:22,579
kaj ilia signifo estis tuj rekonebla,

66
00:03:22,603 --> 00:03:26,143
eĉ en la senleĝa, analfabeteca 
mondo de la alta maro:

67
00:03:26,167 --> 00:03:28,643
kapitulacu, se ne vi suferos.

68
00:03:28,667 --> 00:03:31,922
Kompreneble, ĉiuj saĝaj 
viktimoj rezignis je vido.

69
00:03:32,646 --> 00:03:33,976
Tiel,

70
00:03:34,000 --> 00:03:38,675
estas facile vidi kial 
Edward Teach kaj siajn kolegojn

71
00:03:38,699 --> 00:03:43,174
oni vidis kiel pionirojn de 
moderna komunikado-dezajno,

72
00:03:43,198 --> 00:03:45,122
kaj kial sia minaca simbolo -

73
00:03:45,146 --> 00:03:46,208
(Ridoj)

74
00:03:46,232 --> 00:03:47,383
- estas pli -

75
00:03:47,407 --> 00:03:50,392
kial sia minaca simbolo 
de kranio kaj ostokruco

76
00:03:50,416 --> 00:03:52,706
antaŭis la hodiaŭajn emblemojn,

77
00:03:52,730 --> 00:03:56,077
iel, kiel la grandaj 
ruĝaj literoj malantaŭ mi,

78
00:03:56,101 --> 00:03:58,280
sed kompreneble kun malsama mesaĝo.

79
00:03:58,304 --> 00:03:59,308
(Ridoj)

80
00:03:59,332 --> 00:04:02,342
Tamen dezajno ankaŭ estis uzita 
por pli nobla celo

81
00:04:02,366 --> 00:04:06,580
de same genia kaj same 
neprobabla dezajnisto,

82
00:04:06,604 --> 00:04:10,440
la 19-a jarcenta brita flegistino 
Florence Nightingale.

83
00:04:10,464 --> 00:04:14,783
Ŝia misio estis doni 
al ĉiuj taŭgan sanservon.

84
00:04:15,367 --> 00:04:19,783
Nightingale naskiĝis en sufiĉe 
grava, tre riĉa brita familio,

85
00:04:19,807 --> 00:04:23,848
kiu estis ŝokita, kiam ŝi volontulis 
por labori en militaj hospitaloj

86
00:04:23,872 --> 00:04:25,796
dum la Krimea Milito.

87
00:04:25,963 --> 00:04:28,292
Tie, ŝi rapide eksciis,

88
00:04:28,316 --> 00:04:31,929
ke pli da pacientoj mortas 
pro infektoj

89
00:04:31,953 --> 00:04:33,921
kaŭzitaj de la malpuregaj,
fetoraj ĉambroj,

90
00:04:33,945 --> 00:04:35,698
ol pro batalvundoj.

91
00:04:35,722 --> 00:04:40,008
Tial ŝi postulis, ke pli puraj, 
helaj, kaj aerumitaj klinikoj

92
00:04:40,032 --> 00:04:41,788
estu dezajnitaj kaj konstruitaj.

93
00:04:42,389 --> 00:04:43,574
Revene al Britio,

94
00:04:43,598 --> 00:04:45,088
ŝi starigis alian kampanjon,

95
00:04:45,112 --> 00:04:47,170
ĉi-tempe por civilaj hospitaloj,

96
00:04:47,194 --> 00:04:51,067
kaj insistis apliki la samajn 
dezajnprincipojn.

97
00:04:51,496 --> 00:04:54,248
La Nightingale-flegejo, 
kiel oni nomas ĝin,

98
00:04:54,272 --> 00:04:57,952
regis hospitalan dezajnon dum jardekoj,

99
00:04:57,976 --> 00:05:01,018
kaj elementoj de ĝi estas 
ankoraŭ uzataj hodiaŭ.

100
00:05:01,834 --> 00:05:03,089
Sed tiutempe,

101
00:05:03,113 --> 00:05:06,141
dezajno jam estis vidata kiel 
ilo de la Industria Epoko.

102
00:05:06,165 --> 00:05:08,891
Ĝi fariĝis laŭregula profesio,

103
00:05:08,915 --> 00:05:11,408
sed limigita al specifaj roloj

104
00:05:11,432 --> 00:05:14,510
kaj ĝenerale aplikita al komercaj celoj

105
00:05:14,534 --> 00:05:16,809
anstataŭ esti uzata intuicie,

106
00:05:16,833 --> 00:05:21,059
kiel faris Florence Nightingale, 
Nigrabarbo, kaj Ying Zheng.

107
00:05:21,412 --> 00:05:22,882
En la 20-a jarcento,

108
00:05:22,906 --> 00:05:25,919
ĉi tiu komerca etoso estis tiel potenca,

109
00:05:25,943 --> 00:05:28,467
ke la dezajnistoj, kiuj deviis de ĝi

110
00:05:28,491 --> 00:05:32,098
riskis esti rigarditaj
kiel stranguloj aŭ disidentoj.

111
00:05:32,538 --> 00:05:36,354
Inter la disidentoj estas unu
el miaj gravaj dezajnherooj,

112
00:05:36,378 --> 00:05:38,906
la genia Laszlo Moholy-Nagy.

113
00:05:38,930 --> 00:05:41,697
Li estis hungara artisto kaj dezajnisto,

114
00:05:41,721 --> 00:05:45,977
kies eksperimentoj pri la efekto 
de teknologio sur la ĉiutaga vivo

115
00:05:46,001 --> 00:05:47,167
estis tiel potenca,

116
00:05:47,191 --> 00:05:50,491
ke ili ankoraŭ influas la dezajnon 
de la ciferecaj bildoj,

117
00:05:50,515 --> 00:05:53,237
kiujn oni vidas sur telefonaj 
kaj komputilaj ekranoj.

118
00:05:53,658 --> 00:05:58,355
Li radikaligis la Bahaus-an dezajnon 
de la 1920-aj jaroj en Germanio,

119
00:05:58,379 --> 00:06:01,126
tamen kelkaj el liaj iamaj 
kolegoj evitadis lin

120
00:06:01,150 --> 00:06:05,768
kiam li klopodis starigi novan 
Bauhaus-movadon
en Ĉikago jarojn poste.

121
00:06:06,194 --> 00:06:10,408
La ideoj de Moholy estis
ĉiam aŭdacaj kaj novigaj,

122
00:06:10,432 --> 00:06:14,159
sed lia aliro al dezajno estis 
tro eksperimenta,

123
00:06:14,183 --> 00:06:17,667
samkiel estis lia insisto vidi ĝin

124
00:06:17,691 --> 00:06:21,990
kiel sintenon, anstataŭ profesio, 
por konkordi kun la tempoj.

125
00:06:22,782 --> 00:06:24,635
Malfeliĉe, la sama okazis

126
00:06:24,659 --> 00:06:29,143
pri alia dezajno-nekonformulo: 
Richard Buckminster Fuller.

127
00:06:29,167 --> 00:06:32,857
Ankaŭ li estis 
genia dezajnviziulo

128
00:06:32,881 --> 00:06:34,298
kaj dezajnaktivisto,

129
00:06:34,322 --> 00:06:38,886
kiu tute sindonis al dezajni 
daŭrigeblan socion

130
00:06:38,910 --> 00:06:40,790
tiel avangarde

131
00:06:40,814 --> 00:06:44,154
ke li komencis paroli pri la 
gravecon de ekologiismo

132
00:06:44,178 --> 00:06:46,931
en dezajno en la 1920-aj jaroj.

133
00:06:47,632 --> 00:06:50,085
Malgraŭ lia strebado,

134
00:06:50,109 --> 00:06:54,842
multaj en la dezajnrondo 
oftege mokis tiun strangulon,

135
00:06:54,866 --> 00:06:56,034
kaj fakte

136
00:06:56,058 --> 00:06:57,851
kelkaj el liaj eksperimentoj 
malsukcesis,

137
00:06:57,875 --> 00:07:00,869
ekzemple la fluganta aŭto,
kiu neniam soriris.

138
00:07:00,893 --> 00:07:02,941
Tamen, la geodezia kupolo,

139
00:07:02,965 --> 00:07:06,289
lia dezajnformulo por konstrui 
krizokazan loĝejon

140
00:07:06,313 --> 00:07:08,994
el pecoj de ligno, metalo, plasto,

141
00:07:09,018 --> 00:07:12,264
partoj de arbo, malnovaj litkovriloj, 
plastofolio

142
00:07:12,288 --> 00:07:15,035
- fakte, ĉia ajn havebla tiumomente -

143
00:07:15,059 --> 00:07:18,630
estas unu el la plej grandaj atingoj 
de humana dezajno,

144
00:07:18,654 --> 00:07:21,317
kaj donis urĝe bezonatan rifuĝon

145
00:07:21,341 --> 00:07:24,564
al multaj homoj en senesperaj 
cirkonstancoj.

146
00:07:24,588 --> 00:07:25,819
ekde ĝia invento.

147
00:07:26,446 --> 00:07:30,484
La kuraĝo kaj vervo de radikalaj dezajnistoj

148
00:07:30,508 --> 00:07:32,360
kiel Bucky kaj Moholy

149
00:07:32,384 --> 00:07:34,657
altiris min al dezajno.

150
00:07:34,681 --> 00:07:38,717
Komence, mi estis ĵurnalistino 
kaj eksterlanda korespondantino.

151
00:07:38,741 --> 00:07:42,159
Mi raportis pri politiko, ekonomio, 
kaj entreprenaj aferoj,

152
00:07:42,183 --> 00:07:46,009
kaj mi povus specialigi en 
iu ajn el tiuj kampoj.

153
00:07:46,033 --> 00:07:47,777
Sed mi elektis dezajnon,

154
00:07:47,801 --> 00:07:51,509
ĉar mi kredas, ke ĝi estas unu 
el la plej potencaj iloj

155
00:07:51,533 --> 00:07:53,952
por plibonigi nian kvaliton de vivo.

156
00:07:55,755 --> 00:07:58,333
Dankon, TED dezajno-geamikoj.

157
00:07:58,357 --> 00:08:00,021
(Aplaŭdo)

158
00:08:00,045 --> 00:08:04,453
Kvankam mi multe admiras la atingojn 
de profesiaj dezajnistoj,

159
00:08:04,477 --> 00:08:07,072
kiuj estis eksterordinaraj kaj grandegaj,

160
00:08:07,096 --> 00:08:08,557
mi ankaŭ kredas,

161
00:08:08,581 --> 00:08:12,074
ke dezajno profitas multe 
de la originaleco,

162
00:08:12,098 --> 00:08:13,416
la nekutima pensado,

163
00:08:13,440 --> 00:08:17,155
kaj la inĝenieco de ĝiaj ribeluloj 
kaj disidentoj.

164
00:08:17,683 --> 00:08:21,629
Ni vivas en rimarkinda 
epoko de dezajno,

165
00:08:21,653 --> 00:08:26,457
ĉar hodiaŭ la du grupoj 
proksimiĝas unu al la alia.

166
00:08:26,481 --> 00:08:30,772
Ĉar eĉ tre bazaj antaŭeniroj en 
cifereca teknologio

167
00:08:30,796 --> 00:08:35,080
ebligis ilin labori pli sendepende,

168
00:08:35,104 --> 00:08:37,518
en aŭ ekster komerca kunteksto,

169
00:08:37,542 --> 00:08:42,591
kaj strebi atingi pli ambiciajn 
kaj eklektikajn celojn.

170
00:08:42,615 --> 00:08:44,260
En teorio,

171
00:08:44,284 --> 00:08:49,572
bazaj ideoj kiel amasfinancado, 
nubo-komputado, sociaj amasinformiloj

172
00:08:49,596 --> 00:08:53,040
donas pligrandan liberecon al 
profesiaj dezajnistoj,

173
00:08:53,064 --> 00:08:56,549
kaj donas pli da rimedoj
por la improvizistoj,

174
00:08:56,573 --> 00:08:57,730
kaj espereble,

175
00:08:57,754 --> 00:09:00,259
pli akcepteman respondon por iliaj ideoj.

176
00:09:00,671 --> 00:09:04,838
Iuj el miaj plejŝatataj ekzemploj 
priaj troviĝas en Afriko,

177
00:09:04,862 --> 00:09:06,989
kie nova generacio de dezajnistoj

178
00:09:07,013 --> 00:09:10,558
disvolvigas nekredeblajn teknologiojn 
de la Interreto de Aĵoj

179
00:09:10,582 --> 00:09:15,186
por plenumi la revon de Florence 
Nightingale pri plibonigo de sanzorgo

180
00:09:15,210 --> 00:09:18,758
en landoj kie pli da homoj nun 
havas aliron al poŝtelefono

181
00:09:18,782 --> 00:09:20,967
ol al pura, trinkebla akvo.

182
00:09:20,991 --> 00:09:23,618
Inter ili estas Arturo Zang.

183
00:09:23,642 --> 00:09:26,512
Li estas juna, kameruna dezajninĝeniero

184
00:09:26,536 --> 00:09:30,681
kiu prenis tabulkomputilon 
por fari sian Cardiopad-on,

185
00:09:30,705 --> 00:09:33,128
movebla koro-kontrolaparato.

186
00:09:33,152 --> 00:09:37,493
Ĝi povas kontroli la korojn de pacientoj 
en fora kamparo.

187
00:09:37,517 --> 00:09:40,163
La datumoj estas senditaj tra ĉela reto

188
00:09:40,187 --> 00:09:43,217
al modernaj malsanulejoj
centojn da mejloj for

189
00:09:43,241 --> 00:09:44,417
por analizo.

190
00:09:44,441 --> 00:09:47,746
Se iuj problemoj malkovriĝas, 
specialistoj tie

191
00:09:47,770 --> 00:09:50,994
tuj rekomendos taŭgan traktadon.

192
00:09:51,018 --> 00:09:53,329
Tio kompreneble sendevigas 
multajn pacientojn

193
00:09:53,353 --> 00:09:58,558
fari longajn, penigajn, multekostajn 
kaj ofte senutilajn vojaĝojn

194
00:09:58,582 --> 00:09:59,900
al malsanulejoj,

195
00:09:59,924 --> 00:10:02,203
dum iliaj koroj tamen

196
00:10:02,227 --> 00:10:04,828
estos efektive kontrolataj.

197
00:10:05,298 --> 00:10:08,620
Arturo Zang komencis labori pri la 
Cardiopad-o antaŭ ok jaroj,

198
00:10:08,644 --> 00:10:11,367
en sia fina jaro ĉe universitato.

199
00:10:11,391 --> 00:10:14,806
Li malsukcesis persvadi 
konvenciajn monfontojn

200
00:10:14,830 --> 00:10:18,257
investi en sia projekto.

201
00:10:18,281 --> 00:10:20,154
Li publikigis la ideon ĉe Fejsbuko,

202
00:10:20,178 --> 00:10:22,834
kie kameruna registaroficisto vidis ĝin

203
00:10:22,858 --> 00:10:25,811
kaj sukcesis ekhavi registaran 
stipendion al li.

204
00:10:26,119 --> 00:10:29,155
Li nun evoluigas ne nur la Cardiopad-on,

205
00:10:29,179 --> 00:10:33,807
sed ankaŭ aliajn moveblajn 
aparatojn por diversajn malsanojn.

206
00:10:33,831 --> 00:10:35,477
Kaj li ne estas sola,

207
00:10:35,501 --> 00:10:40,424
ĉar ekzistas multaj aliaj 
entreprenemaj dezajnistoj,

208
00:10:40,448 --> 00:10:44,340
kiuj ankaŭ disvolvas siajn 
proprajn elstarajn projektojn.

209
00:10:44,364 --> 00:10:47,910
Mi tuj finos konsiderante nur 
kelkajn el ili.

210
00:10:47,934 --> 00:10:50,189
Unu estas Peek Vision.

211
00:10:50,213 --> 00:10:53,288
Temas pri grupo de kuracistoj kaj 
dezajnistoj en Kenjo,

212
00:10:53,312 --> 00:10:56,521
kiu jam disvolvis sian propran 
teknologion de Interreto de Aĵoj,

213
00:10:56,545 --> 00:10:59,146
kiel porteblan ilaron por okulekzameno.

214
00:10:59,639 --> 00:11:01,561
Ankaŭ estas Gabriel Maher,

215
00:11:01,585 --> 00:11:03,659
kiu disvolvas novan dezajno-lingvo

216
00:11:03,683 --> 00:11:08,803
por esprimi la subtilecojn de nia 
ŝanĝanta genra identeco,

217
00:11:08,827 --> 00:11:11,712
sen uzi tradiciajn stereotipojn.

218
00:11:11,736 --> 00:11:16,003
Ĉiuj tiuj dezajnistoj kaj multaj aliaj 
realigas siajn revojn,

219
00:11:16,027 --> 00:11:18,653
profitante sian 
ĵus trovitan liberecon,

220
00:11:18,677 --> 00:11:21,575
per la disciplino
de profesiaj dezajnistoj

221
00:11:21,599 --> 00:11:24,501
kaj la inĝenieco de ribeluloj 
kaj disidentoj.

222
00:11:24,525 --> 00:11:26,587
Kaj ni ĉiuj gajnas de tio.

223
00:11:26,611 --> 00:11:27,774
Dankon.

224
00:11:27,798 --> 00:11:31,317
(Aplaŭdo)