WEBVTT

00:00:00.875 --> 00:00:03.897
Dezajno estas malfacile 
komprenebla fenomeno,

00:00:03.921 --> 00:00:07.182
kies signifo ŝanĝis 
tra la tempo.

00:00:07.206 --> 00:00:11.474
Sed ĉiuj vere inspirantaj 
dezajnprojektoj havas ion komunan:

00:00:11.498 --> 00:00:13.324
ili komencis per revo.

00:00:13.369 --> 00:00:15.117
Kaj ju pli aŭdaca la revo,

00:00:15.141 --> 00:00:18.782
des pli granda la mirindaĵo 
postulita por realigi ĝin.

00:00:18.806 --> 00:00:22.700
Jen kial la plej gravaj 
dezajnistoj preskaŭ ĉiam estas

00:00:22.724 --> 00:00:26.412
grandaj revuloj, ribeluloj, 
kaj disidentoj.

00:00:26.787 --> 00:00:29.570
Tio vidiĝas tra historio,

00:00:29.594 --> 00:00:33.515
jam de la jaro 300 a.K.,

00:00:33.539 --> 00:00:36.658
kiam 13-jaraĝulo fariĝis reĝo

00:00:36.682 --> 00:00:41.125
de fora, malriĉa, kaj malgranda 
azia lando.

00:00:41.475 --> 00:00:44.960
Li revis akiri teritorion,
riĉecon kaj potencon

00:00:44.984 --> 00:00:46.651
per milita konkero.

00:00:46.675 --> 00:00:48.058
Kaj lia dezajnkompetenteco -

00:00:48.082 --> 00:00:49.905
kiel neverŝajna ĝi povas ŝajni -

00:00:49.929 --> 00:00:52.974
ludis esencan rolon tiurilate.

00:00:53.605 --> 00:00:54.755
Tiutempe,

00:00:54.779 --> 00:00:58.189
ĉiuj armiloj estis faritaj 
permane laŭ individuaj specifoj.

00:00:58.213 --> 00:01:01.519
Do se arkpafisto eluzis 
sagojn dum batalo,

00:01:01.543 --> 00:01:05.465
li nepre ne povis 
pafi sagojn de aliulo

00:01:05.489 --> 00:01:07.338
per sia pafarko.

00:01:07.362 --> 00:01:10.923
Tio kompreneble signifis, 
ke li estis malpli efika en batalo

00:01:10.947 --> 00:01:13.191
kaj ankaŭ tre endanĝerigita.

00:01:13.339 --> 00:01:14.941
Ying solvis tiun problemon,

00:01:14.965 --> 00:01:19.056
insistante, por ke ĉiuj pafarkoj
kaj sagoj estu identaj

00:01:19.080 --> 00:01:20.811
kaj interŝanĝeblaj.

00:01:20.835 --> 00:01:24.837
Kaj li faris same por ponardoj, 
hakiloj, lancoj, ŝildoj,

00:01:24.861 --> 00:01:27.346
kaj ĉiu alia formo de armilaro.

00:01:28.002 --> 00:01:31.908
Lia imponege ekipita armeo 
venkis batalon post batalo,

00:01:31.932 --> 00:01:33.722
kaj post 15 jaroj,

00:01:33.746 --> 00:01:36.904
lia eta regno sukcesis konkeri

00:01:36.928 --> 00:01:39.753
ĉiujn pli grandajn, pli riĉajn, 
pli potencajn najbarojn,

00:01:39.777 --> 00:01:42.800
kaj iĝis la fortan Ĉinan Imperion.

00:01:43.041 --> 00:01:44.570
Neniu, kompreneble,

00:01:44.594 --> 00:01:48.372
pensis nomi al Ying Zheng 
dezajnisto, tiam -

00:01:48.396 --> 00:01:49.894
kial oni faru tion?

00:01:49.898 --> 00:01:53.431
Tamen, li uzis dezajnon 
senkonscie kaj instinkte,

00:01:53.455 --> 00:01:55.415
kun ega inĝenieco

00:01:55.439 --> 00:01:57.607
por atingi siajn celojn.

00:01:57.631 --> 00:02:02.171
Tute samkiel egale neprobabla, 
akcidenca dezajnisto,

00:02:02.195 --> 00:02:05.950
kiu ankaŭ ne hezitis uzi perforton 
por atingi tion, kion li volis.

00:02:06.376 --> 00:02:11.636
Tiu estis Edward Teach, pli bone konata 
kiel la brita pirato Nigrabarbo.

00:02:12.012 --> 00:02:14.277
Dum la ora epoko de piratado,

00:02:14.301 --> 00:02:17.974
piratoj kiel Teach teroris 
la altajn marojn.

00:02:17.998 --> 00:02:19.967
Kolonia komerco viglis,

00:02:19.991 --> 00:02:22.252
kaj piratado estis tre profitodona.

00:02:22.276 --> 00:02:27.115
Piratoj kiel li sciis, ke por
plejgrandigi siajn rabaĵojn,

00:02:27.139 --> 00:02:31.540
ili devis ataki la malamikojn 
sufiĉe brutale,

00:02:31.540 --> 00:02:33.583
por ke ili tuj kapitulacu.

00:02:33.607 --> 00:02:34.758
Alivorte,

00:02:34.782 --> 00:02:37.328
ili volis kapti ŝipojn 
sen malŝpari municion

00:02:37.352 --> 00:02:39.393
aŭ suferi perdojn.

00:02:39.417 --> 00:02:43.082
Tial, Edward Teach redezajnis sin 
en Nigrabarbon

00:02:43.106 --> 00:02:45.358
ludante la rolon de senkompata kruelulo.

00:02:45.794 --> 00:02:49.819
Li portis pezajn jakojn kaj grandajn 
ĉapelojn por akcenti sian altecon.

00:02:49.843 --> 00:02:53.338
Li kreskigis tufan nigran barbon, 
kiu malheligis lian vizaĝon.

00:02:53.362 --> 00:02:56.909
Li portis pistolingojn 
sur ambaŭ ŝultro.

00:02:56.933 --> 00:03:00.831
Li eĉ alkroĉis alumetojn al la rando de 
sia ĉapelo kaj ekbruligis ilin,

00:03:00.855 --> 00:03:04.985
por ke ili zumu minace kiam lia ŝipo 
estis preta por ataki.

00:03:05.009 --> 00:03:07.581
Kiel multaj piratoj de tiu epoko,

00:03:07.605 --> 00:03:10.494
li hisis flagon, kiu portis la 
timigajn simbolojn

00:03:10.518 --> 00:03:13.978
de homa kranio kaj paro da 
krucigitaj ostoj,

00:03:14.002 --> 00:03:19.693
ĉar tiuj de jarcentoj signifas 
morton en multaj kulturoj,

00:03:19.717 --> 00:03:22.579
kaj ilia signifo estis tuj rekonebla,

00:03:22.603 --> 00:03:26.143
eĉ en la senleĝa, analfabeteca 
mondo de la alta maro:

00:03:26.167 --> 00:03:28.643
kapitulacu, se ne vi suferos.

00:03:28.667 --> 00:03:31.922
Kompreneble, ĉiuj saĝaj 
viktimoj rezignis je vido.

00:03:32.646 --> 00:03:33.976
Tiel,

00:03:34.000 --> 00:03:38.675
estas facile vidi kial 
Edward Teach kaj siajn kolegojn

00:03:38.699 --> 00:03:43.174
oni vidis kiel pionirojn de 
moderna komunikado-dezajno,

00:03:43.198 --> 00:03:45.122
kaj kial sia minaca simbolo -

00:03:45.146 --> 00:03:46.208
(Ridoj)

00:03:46.232 --> 00:03:47.383
- estas pli -

00:03:47.407 --> 00:03:50.392
kial sia minaca simbolo 
de kranio kaj ostokruco

00:03:50.416 --> 00:03:52.706
antaŭis la hodiaŭajn emblemojn,

00:03:52.730 --> 00:03:56.077
iel, kiel la grandaj 
ruĝaj literoj malantaŭ mi,

00:03:56.101 --> 00:03:58.280
sed kompreneble kun malsama mesaĝo.

00:03:58.304 --> 00:03:59.308
(Ridoj)

00:03:59.332 --> 00:04:02.342
Tamen dezajno ankaŭ estis uzita 
por pli nobla celo

00:04:02.366 --> 00:04:06.580
de same genia kaj same 
neprobabla dezajnisto,

00:04:06.604 --> 00:04:10.440
la 19-a jarcenta brita flegistino 
Florence Nightingale.

00:04:10.464 --> 00:04:14.783
Ŝia misio estis doni 
al ĉiuj taŭgan sanservon.

00:04:15.367 --> 00:04:19.783
Nightingale naskiĝis en sufiĉe 
grava, tre riĉa brita familio,

00:04:19.807 --> 00:04:23.848
kiu estis ŝokita, kiam ŝi volontulis 
por labori en militaj hospitaloj

00:04:23.872 --> 00:04:25.796
dum la Krimea Milito.

00:04:25.963 --> 00:04:28.292
Tie, ŝi rapide eksciis,

00:04:28.316 --> 00:04:31.929
ke pli da pacientoj mortas 
pro infektoj

00:04:31.953 --> 00:04:33.921
kaŭzitaj de la malpuregaj,
fetoraj ĉambroj,

00:04:33.945 --> 00:04:35.698
ol pro batalvundoj.

00:04:35.722 --> 00:04:40.008
Tial ŝi postulis, ke pli puraj, 
helaj, kaj aerumitaj klinikoj

00:04:40.032 --> 00:04:41.788
estu dezajnitaj kaj konstruitaj.

00:04:42.389 --> 00:04:43.574
Revene al Britio,

00:04:43.598 --> 00:04:45.088
ŝi starigis alian kampanjon,

00:04:45.112 --> 00:04:47.170
ĉi-tempe por civilaj hospitaloj,

00:04:47.194 --> 00:04:51.067
kaj insistis apliki la samajn 
dezajnprincipojn.

00:04:51.496 --> 00:04:54.248
La Nightingale-flegejo, 
kiel oni nomas ĝin,

00:04:54.272 --> 00:04:57.952
regis hospitalan dezajnon dum jardekoj,

00:04:57.976 --> 00:05:01.018
kaj elementoj de ĝi estas 
ankoraŭ uzataj hodiaŭ.

00:05:01.834 --> 00:05:03.089
Sed tiutempe,

00:05:03.113 --> 00:05:06.141
dezajno jam estis vidata kiel 
ilo de la Industria Epoko.

00:05:06.165 --> 00:05:08.891
Ĝi fariĝis laŭregula profesio,

00:05:08.915 --> 00:05:11.408
sed limigita al specifaj roloj

00:05:11.432 --> 00:05:14.510
kaj ĝenerale aplikita al komercaj celoj

00:05:14.534 --> 00:05:16.809
anstataŭ esti uzata intuicie,

00:05:16.833 --> 00:05:21.059
kiel faris Florence Nightingale, 
Nigrabarbo, kaj Ying Zheng.

00:05:21.412 --> 00:05:22.882
En la 20-a jarcento,

00:05:22.906 --> 00:05:25.919
ĉi tiu komerca etoso estis tiel potenca,

00:05:25.943 --> 00:05:28.467
ke la dezajnistoj, kiuj deviis de ĝi

00:05:28.491 --> 00:05:32.098
riskis esti rigarditaj
kiel stranguloj aŭ disidentoj.

00:05:32.538 --> 00:05:36.354
Inter la disidentoj estas unu
el miaj gravaj dezajnherooj,

00:05:36.378 --> 00:05:38.906
la genia Laszlo Moholy-Nagy.

00:05:38.930 --> 00:05:41.697
Li estis hungara artisto kaj dezajnisto,

00:05:41.721 --> 00:05:45.977
kies eksperimentoj pri la efekto 
de teknologio sur la ĉiutaga vivo

00:05:46.001 --> 00:05:47.167
estis tiel potenca,

00:05:47.191 --> 00:05:50.491
ke ili ankoraŭ influas la dezajnon 
de la ciferecaj bildoj,

00:05:50.515 --> 00:05:53.237
kiujn oni vidas sur telefonaj 
kaj komputilaj ekranoj.

00:05:53.658 --> 00:05:58.355
Li radikaligis la Bahaus-an dezajnon 
de la 1920-aj jaroj en Germanio,

00:05:58.379 --> 00:06:01.126
tamen kelkaj el liaj iamaj 
kolegoj evitadis lin

00:06:01.150 --> 00:06:05.768
kiam li klopodis starigi novan 
Bauhaus-movadon
en Ĉikago jarojn poste.

00:06:06.194 --> 00:06:10.408
La ideoj de Moholy estis
ĉiam aŭdacaj kaj novigaj,

00:06:10.432 --> 00:06:14.159
sed lia aliro al dezajno estis 
tro eksperimenta,

00:06:14.183 --> 00:06:17.667
samkiel estis lia insisto vidi ĝin

00:06:17.691 --> 00:06:21.990
kiel sintenon, anstataŭ profesio, 
por konkordi kun la tempoj.

00:06:22.782 --> 00:06:24.635
Malfeliĉe, la sama okazis

00:06:24.659 --> 00:06:29.143
pri alia dezajno-nekonformulo: 
Richard Buckminster Fuller.

00:06:29.167 --> 00:06:32.857
Ankaŭ li estis 
genia dezajnviziulo

00:06:32.881 --> 00:06:34.298
kaj dezajnaktivisto,

00:06:34.322 --> 00:06:38.886
kiu tute sindonis al dezajni 
daŭrigeblan socion

00:06:38.910 --> 00:06:40.790
tiel avangarde

00:06:40.814 --> 00:06:44.154
ke li komencis paroli pri la 
gravecon de ekologiismo

00:06:44.178 --> 00:06:46.931
en dezajno en la 1920-aj jaroj.

00:06:47.632 --> 00:06:50.085
Malgraŭ lia strebado,

00:06:50.109 --> 00:06:54.842
multaj en la dezajnrondo 
oftege mokis tiun strangulon,

00:06:54.866 --> 00:06:56.034
kaj fakte

00:06:56.058 --> 00:06:57.851
kelkaj el liaj eksperimentoj 
malsukcesis,

00:06:57.875 --> 00:07:00.869
ekzemple la fluganta aŭto,
kiu neniam soriris.

00:07:00.893 --> 00:07:02.941
Tamen, la geodezia kupolo,

00:07:02.965 --> 00:07:06.289
lia dezajnformulo por konstrui 
krizokazan loĝejon

00:07:06.313 --> 00:07:08.994
el pecoj de ligno, metalo, plasto,

00:07:09.018 --> 00:07:12.264
partoj de arbo, malnovaj litkovriloj, 
plastofolio

00:07:12.288 --> 00:07:15.035
- fakte, ĉia ajn havebla tiumomente -

00:07:15.059 --> 00:07:18.630
estas unu el la plej grandaj atingoj 
de humana dezajno,

00:07:18.654 --> 00:07:21.317
kaj donis urĝe bezonatan rifuĝon

00:07:21.341 --> 00:07:24.564
al multaj homoj en senesperaj 
cirkonstancoj.

00:07:24.588 --> 00:07:25.819
ekde ĝia invento.

00:07:26.446 --> 00:07:30.484
La kuraĝo kaj vervo de radikalaj dezajnistoj

00:07:30.508 --> 00:07:32.360
kiel Bucky kaj Moholy

00:07:32.384 --> 00:07:34.657
altiris min al dezajno.

00:07:34.681 --> 00:07:38.717
Komence, mi estis ĵurnalistino 
kaj eksterlanda korespondantino.

00:07:38.741 --> 00:07:42.159
Mi raportis pri politiko, ekonomio, 
kaj entreprenaj aferoj,

00:07:42.183 --> 00:07:46.009
kaj mi povus specialigi en 
iu ajn el tiuj kampoj.

00:07:46.033 --> 00:07:47.777
Sed mi elektis dezajnon,

00:07:47.801 --> 00:07:51.509
ĉar mi kredas, ke ĝi estas unu 
el la plej potencaj iloj

00:07:51.533 --> 00:07:53.952
por plibonigi nian kvaliton de vivo.

00:07:55.755 --> 00:07:58.333
Dankon, TED dezajno-geamikoj.

00:07:58.357 --> 00:08:00.021
(Aplaŭdo)

00:08:00.045 --> 00:08:04.453
Kvankam mi multe admiras la atingojn 
de profesiaj dezajnistoj,

00:08:04.477 --> 00:08:07.072
kiuj estis eksterordinaraj kaj grandegaj,

00:08:07.096 --> 00:08:08.557
mi ankaŭ kredas,

00:08:08.581 --> 00:08:12.074
ke dezajno profitas multe 
de la originaleco,

00:08:12.098 --> 00:08:13.416
la nekutima pensado,

00:08:13.440 --> 00:08:17.155
kaj la inĝenieco de ĝiaj ribeluloj 
kaj disidentoj.

00:08:17.683 --> 00:08:21.629
Ni vivas en rimarkinda 
epoko de dezajno,

00:08:21.653 --> 00:08:26.457
ĉar hodiaŭ la du grupoj 
proksimiĝas unu al la alia.

00:08:26.481 --> 00:08:30.772
Ĉar eĉ tre bazaj antaŭeniroj en 
cifereca teknologio

00:08:30.796 --> 00:08:35.080
ebligis ilin labori pli sendepende,

00:08:35.104 --> 00:08:37.518
en aŭ ekster komerca kunteksto,

00:08:37.542 --> 00:08:42.591
kaj strebi atingi pli ambiciajn 
kaj eklektikajn celojn.

00:08:42.615 --> 00:08:44.260
En teorio,

00:08:44.284 --> 00:08:49.572
bazaj ideoj kiel amasfinancado, 
nubo-komputado, sociaj amasinformiloj

00:08:49.596 --> 00:08:53.040
donas pligrandan liberecon al 
profesiaj dezajnistoj,

00:08:53.064 --> 00:08:56.549
kaj donas pli da rimedoj
por la improvizistoj,

00:08:56.573 --> 00:08:57.730
kaj espereble,

00:08:57.754 --> 00:09:00.259
pli akcepteman respondon por iliaj ideoj.

00:09:00.671 --> 00:09:04.838
Iuj el miaj plejŝatataj ekzemploj 
priaj troviĝas en Afriko,

00:09:04.862 --> 00:09:06.989
kie nova generacio de dezajnistoj

00:09:07.013 --> 00:09:10.558
disvolvigas nekredeblajn teknologiojn 
de la Interreto de Aĵoj

00:09:10.582 --> 00:09:15.186
por plenumi la revon de Florence 
Nightingale pri plibonigo de sanzorgo

00:09:15.210 --> 00:09:18.758
en landoj kie pli da homoj nun 
havas aliron al poŝtelefono

00:09:18.782 --> 00:09:20.967
ol al pura, trinkebla akvo.

00:09:20.991 --> 00:09:23.618
Inter ili estas Arturo Zang.

00:09:23.642 --> 00:09:26.512
Li estas juna, kameruna dezajninĝeniero

00:09:26.536 --> 00:09:30.681
kiu prenis tabulkomputilon 
por fari sian Cardiopad-on,

00:09:30.705 --> 00:09:33.128
movebla koro-kontrolaparato.

00:09:33.152 --> 00:09:37.493
Ĝi povas kontroli la korojn de pacientoj 
en fora kamparo.

00:09:37.517 --> 00:09:40.163
La datumoj estas senditaj tra ĉela reto

00:09:40.187 --> 00:09:43.217
al modernaj malsanulejoj
centojn da mejloj for

00:09:43.241 --> 00:09:44.417
por analizo.

00:09:44.441 --> 00:09:47.746
Se iuj problemoj malkovriĝas, 
specialistoj tie

00:09:47.770 --> 00:09:50.994
tuj rekomendos taŭgan traktadon.

00:09:51.018 --> 00:09:53.329
Tio kompreneble sendevigas 
multajn pacientojn

00:09:53.353 --> 00:09:58.558
fari longajn, penigajn, multekostajn 
kaj ofte senutilajn vojaĝojn

00:09:58.582 --> 00:09:59.900
al malsanulejoj,

00:09:59.924 --> 00:10:02.203
dum iliaj koroj tamen

00:10:02.227 --> 00:10:04.828
estos efektive kontrolataj.

00:10:05.298 --> 00:10:08.620
Arturo Zang komencis labori pri la 
Cardiopad-o antaŭ ok jaroj,

00:10:08.644 --> 00:10:11.367
en sia fina jaro ĉe universitato.

00:10:11.391 --> 00:10:14.806
Li malsukcesis persvadi 
konvenciajn monfontojn

00:10:14.830 --> 00:10:18.257
investi en sia projekto.

00:10:18.281 --> 00:10:20.154
Li publikigis la ideon ĉe Fejsbuko,

00:10:20.178 --> 00:10:22.834
kie kameruna registaroficisto vidis ĝin

00:10:22.858 --> 00:10:25.811
kaj sukcesis ekhavi registaran 
stipendion al li.

00:10:26.119 --> 00:10:29.155
Li nun evoluigas ne nur la Cardiopad-on,

00:10:29.179 --> 00:10:33.807
sed ankaŭ aliajn moveblajn 
aparatojn por diversajn malsanojn.

00:10:33.831 --> 00:10:35.477
Kaj li ne estas sola,

00:10:35.501 --> 00:10:40.424
ĉar ekzistas multaj aliaj 
entreprenemaj dezajnistoj,

00:10:40.448 --> 00:10:44.340
kiuj ankaŭ disvolvas siajn 
proprajn elstarajn projektojn.

00:10:44.364 --> 00:10:47.910
Mi tuj finos konsiderante nur 
kelkajn el ili.

00:10:47.934 --> 00:10:50.189
Unu estas Peek Vision.

00:10:50.213 --> 00:10:53.288
Temas pri grupo de kuracistoj kaj 
dezajnistoj en Kenjo,

00:10:53.312 --> 00:10:56.521
kiu jam disvolvis sian propran 
teknologion de Interreto de Aĵoj,

00:10:56.545 --> 00:10:59.146
kiel porteblan ilaron por okulekzameno.

00:10:59.639 --> 00:11:01.561
Ankaŭ estas Gabriel Maher,

00:11:01.585 --> 00:11:03.659
kiu disvolvas novan dezajno-lingvo

00:11:03.683 --> 00:11:08.803
por esprimi la subtilecojn de nia 
ŝanĝanta genra identeco,

00:11:08.827 --> 00:11:11.712
sen uzi tradiciajn stereotipojn.

00:11:11.736 --> 00:11:16.003
Ĉiuj tiuj dezajnistoj kaj multaj aliaj 
realigas siajn revojn,

00:11:16.027 --> 00:11:18.653
profitante sian 
ĵus trovitan liberecon,

00:11:18.677 --> 00:11:21.575
per la disciplino
de profesiaj dezajnistoj

00:11:21.599 --> 00:11:24.501
kaj la inĝenieco de ribeluloj 
kaj disidentoj.

00:11:24.525 --> 00:11:26.587
Kaj ni ĉiuj gajnas de tio.

00:11:26.611 --> 00:11:27.774
Dankon.

00:11:27.798 --> 00:11:31.317
(Aplaŭdo)