Return to Video

چۆن خەڵک فێل دەکەن-کێڵی ریچمۆند پاپا

  • 0:07 - 0:10
    ئەگەر لە خەڵک بپرسیت ئایا
    دزی بێ ڕەوشتییە،
  • 0:10 - 0:12
    زۆربەی وەڵامەکان "بەڵێ." دەبن،
  • 0:12 - 0:17
    بەڵام لە ڕاستیدا، لە ساڵی٢٠١٣ دا زیانە ماددیەکانی دامەزراوەکان
    لە سەرتاسەری جیهاندا
  • 0:17 - 0:22
    کۆی گشتی خەمڵێنراوەکەی ٣،٧
    تریلیۆن دۆلاری بە ساختەکاری لە دەستداوە،
  • 0:22 - 0:24
    کە تاوانەکانی وەک پارەدزین دەگرێتەوە،
  • 0:24 - 0:26
    و بازارکردنی هەرەمی،
  • 0:26 - 0:29
    و داوای بیمەی هەڵە.
  • 0:29 - 0:31
    و تەنها کۆمەڵێک لە پیاوە خراپەکان نەبوو،
  • 0:31 - 0:34
    ڕاستی ئەوەیە کە زۆر کەس بە گومانن
  • 0:34 - 0:36
    زۆر کەس تەنیا لاواز نین لە ساختەکاری
  • 0:36 - 0:41
    هەروەها خۆیان بەوە قایل دەکەن کەهیچ هەڵەیەک ناکەن.
  • 0:41 - 0:43
    کەواتە بۆچی ساختەکاری روودەدات؟
  • 0:43 - 0:46
    لەوانەیە پاڵنەرەکان لە حاڵەتەوە بۆ حاڵەتێکی تر بگۆڕێت،
  • 0:46 - 0:48
    سێگۆشەی ساختەکردن،
  • 0:48 - 0:51
    مۆدێلێک لەلایەن تاوانناس
    دۆناڵد کرێسی پەرەی سەند
  • 0:51 - 0:54
    سێ مەرج نیشان دەدات
    کە ئەگەری هەیە ساختەکاری دروست بکەن:
  • 0:54 - 0:58
    فشار، دەرفەت، و پاساو.
  • 0:58 - 1:03
    چونکە فشار زیاتر پاڵنەری ساختەکارییە،
    با دەست بکەین بە قسەکردن لەسەری.
  • 1:03 - 1:04
    ئەوە تەنها فشاری پێدانی قەرزی کەسییە،
  • 1:04 - 1:05
    ئاڵوودەبوون،
  • 1:05 - 1:07
    یان پشکەکان،
  • 1:07 - 1:08
    یان لەناکاو لە دەستدانی کارێک،
  • 1:08 - 1:10
    یان نەخۆشی ئەندامی خێزان.
  • 1:10 - 1:14
    بۆ ئەودەرفەتەش،کە خەڵکی زۆر
    لە بواری گشتی و تایبەت
  • 1:14 - 1:19
    ئەوان ئەو وەسیلەیان هەیە بۆ تاوان و شاردنەوەی ساختەکاری:
  • 1:19 - 1:21
    کارتی کرێدیتی کۆمپانیا،
  • 1:21 - 1:23
    داتای ناوخۆی کۆمپانیاکە ،
  • 1:23 - 1:25
    یان کۆنترۆڵی بودجە بکات.
  • 1:25 - 1:26
    و هەم کرێکارانی فشاروهەم کەوتنە
    بەرکەوتنی ڕۆژانە یان ئەو دەرفەتانە
  • 1:26 - 1:30
    لەوانەیە زۆر فریودەر بن
  • 1:30 - 1:32
    دەتوانێت فریودانێکی بەهێز دروست بکات.
  • 1:32 - 1:34
    بەڵام بەم دوومەرجە،
  • 1:34 - 1:38
    زۆربەی ساختەکاریەکان پێویستی بە پاساو هەیە.
  • 1:38 - 1:41
    زۆر لە ساختەکاران هەرگیز هیچ تاوانێکیان ئەنجام نەداوە،
  • 1:41 - 1:44
    هەتا کارێک بکەن کە زۆربەیان پێیان وایە هەڵەیە،
  • 1:44 - 1:47
    پێویست پاساو بۆ خۆیان بهێننەوە.
  • 1:47 - 1:51
    هەندێک بە بەهای پارەکەی دەبینن بە
    هۆی کەمی کرێی کارو بارکردنی زۆر
  • 1:51 - 1:54
    و ئەوانی تر پێیان وایە
    ساختەکاریەکانیان بێ قوربانییە،
  • 1:54 - 1:58
    لەوانەیە پلانیان هەبێت بۆ ئەوەی پارەکە بگەڕێننەوە
    کاتێک کە قەیرانەکانیان کۆتایی پێهات.
  • 1:58 - 2:01
    هەندێک لە باوترین جۆری ساختەکاری
  • 2:01 - 2:04
    بکەرەکان بەو شێوەیە نایبینن.
  • 2:04 - 2:08
    بۆ نموونە کارمەندان دەستکاری لێدوانی
    ئامادەبووان یان ڕاپۆرتی خەرجیەکان دەکەن،
  • 2:08 - 2:11
    باجدەران لە داهاتی نەختینەکەیان پێ ڕابگەیەنن،
  • 2:11 - 2:15
    یان قەرزکردنی دابینکەرانی خزمەتگوزاری بۆ
    کۆمپانیاکانی دڵنیایی.
  • 2:15 - 2:17
    ئەم شتانە دەتوانن بێبەها دەرکەون،
  • 2:17 - 2:20
    و هەندێک جاریش بڕی ئەو بڕە پارەیە تەنیا سەدان دۆلارە،
  • 2:20 - 2:23
    هەموویان بەشداری لە وێنە گەورەکە دەکەن.
  • 2:23 - 2:26
    و دواتر ساختەکاری لە
    قەبارەیەکی گەورەدا هەیە.
  • 2:26 - 2:31
    لە ساڵی٢٠٠٣، خواردنی شیرەمەنی
    ئیتاڵی زەبەلاحی پارماڵات مایەپووچ بوو
  • 2:31 - 2:37
    ئەوەش دوای دۆزینەوەی هەژمارێکی بانکی٤ ملیار دۆلار
  • 2:37 - 2:39
    و بەدرۆخستنەوەی لێدوانی دارایی
  • 2:39 - 2:43
    بۆ شاردنەوەی ئەو ڕاستیەی کە
    کۆمپانیای لاوەکی پارە لەدەست دەدات.
  • 2:43 - 2:45
    چونکە کۆمپانیاکە لەلایەن خێزانەوە بەؤێوەدەبرا،
  • 2:45 - 2:48
    قورس بوو کە حوکمەکە جێبەجێ
    بکرێت و چاودێری بەردەوام بکرێت،
  • 2:48 - 2:51
    وا دیارە کۆمپانیاکە بە هیوای ئەوە بوو کە ئەو زیانانە دروست بکات
  • 2:51 - 2:54
    پێش ئەوەی کەس بزانێت.
  • 2:54 - 2:56
    و ئەوە تەنها چاوچنۆکی کۆمپانیاکە نەبوو.
  • 2:56 - 3:00
    حکومەتەکان و قازانج نەکردنیان
    لە ساختەکاریش لاوازن.
  • 3:00 - 3:04
    لە ماوەی ئەو کاتەی کە ژمێریاری
    شار بۆ دیکسۆن، ڵیڵینۆیس،
  • 3:04 - 3:09
    ڕیتا کڕوندێل زیاتر لە ٥٣ ملیۆن دۆلاری دزی.
  • 3:09 - 3:12
    ڕیتا یەکێک بوو لە پێشەنگترین
    بەخێوکەرەکانی ئەسپی ئەو وڵاتەکە
  • 3:12 - 3:15
    و براوەی ٥٢ پاڵەوانێتی جیهانی.
  • 3:15 - 3:21
    بەلام نرخی گرنگیدان بە مێگەلی
    ئەسپەکانی لە مانگێکدا٢٠٠،٠٠٠ دۆلاربوو.
  • 3:21 - 3:25
    و بە پێی پێگەی خۆی کە وای لێکرد کۆنترۆلی تەواوی
    دارایی شارەکە بکات،
  • 3:25 - 3:28
    ئەو بە ئاسانی توانی پارە لابدات
  • 3:28 - 3:30
    بۆ حسابێک کە بۆ خەرجی تایبەتی بەکاری هێنا،
  • 3:30 - 3:34
    و پلانەکە بۆ ماوەی ٢٠ ساڵ بێ تێبینی بوو.
  • 3:34 - 3:37
    وە وابیردەکاتەوە کە کروندوێڵ بەهای ژیانی خۆشگوزەرانی خۆی بینی
  • 3:37 - 3:39
    بەهۆی شوێنی پۆستەکەی،
  • 3:39 - 3:43
    ئەو ناوبانگەی کە بۆ شارەکەی پەیداکرد چونکە پاڵەوانێتیەکانی جیهانی بردەوە.
  • 3:43 - 3:45
    ئەوە فریودانە کە ساختەکاری وەک تاوانێکی بێ قوربانی سەیربکرێت
  • 3:45 - 3:50
    چونکە کۆمپانیاکان و دامەزراوە
    حکومیەکان خەڵک نین.
  • 3:50 - 3:53
    بەڵام ساختەکاری لە هەموو بارێک ئازاری خەڵکی ڕاستەقینە دەدات:
  • 3:53 - 3:56
    فەرمانبەرانی پارمالات
    کارەکانیان لە دەستدا،
  • 3:56 - 4:00
    و باجدەرەکانی دیکسۆن لە بەرزکردنەوەی ئەسپ خەرجیان کرد،
  • 4:00 - 4:04
    کڕیارانی ئەو کۆمپانیانەی نرخیان بۆ خۆیان
    زیاد دەکرد بۆ ئەوەی لەدەستدانی خۆی ڕازی بن.
  • 4:04 - 4:07
    هەندێک جار کاریگەریەکان ڕوون و وێرانکەرن،
  • 4:07 - 4:12
    وەک کاتێک بێرنی مادۆف بووە هۆی ئەوەی
    هەزاران کەس پاشەکەوتەکانیان لە دەست بچێت.
  • 4:12 - 4:15
    بەڵام هەندێک جار کاریگەریەکان
    وردن و پرسیارکردن ئاسان نییە.
  • 4:15 - 4:23
    بەڵام کەسێک،
    هەیە لە شوێنێک کە پارەی بۆ دەدات.
Title:
چۆن خەڵک فێل دەکەن-کێڵی ریچمۆند پاپا
Description:

view full lesson: http://ed.ted.com/lessons/how-people-rationalize-fraud-kelly richmond-pope

ئەگەر لە خەڵک بپرسیت ئایا پێیان وایە دزیکردن هەڵەیە، زۆربەیان بە بەڵێ وەڵامیان داوە.و هێشتا، لە ساڵی ٢٠١٣، رێکخراوەکان لە هەموو جیهاندا دۆڕاندیان بە گشتی ٣.٧ تریلیۆن دۆلار مەزندە کراوە بۆ فێڵکردن، کێلی ریچمۆند پۆپ روونی دەکاتەوە چۆنسێگۆشەی ساختەکاری،(کە لەلایەن تاوانناس دۆناڵد کریسی یەوە پەرەی پێدراوە) دەتوانێت یارمەتیمان بدات تێبگەین کە خەڵکی بە ڕوالەت باش دەتوانن بڕیاری نا رەوشتی دەربکەن لە ژیانی رۆژانەی خۆیان.
وانە لەلایەن کیڵی ریچمۆند پۆپ، ئەنیمەیشن لەلایەن تێد-ئید
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:35

Kurdish (Central) subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.