Return to Video

Hoe talen evolueren - Alex Gendler

  • 0:07 - 0:10
    In het Bijbelse verhaal
    van de Toren van Babel
  • 0:10 - 0:13
    sprak de hele mensheid
    ooit één enkele taal
  • 0:13 - 0:15
    totdat ze plots
    in vele groepen uiteenvielen
  • 0:15 - 0:17
    en elkaar niet meer begrepen.
  • 0:17 - 0:21
    We weten niet of zo'n originele taal
    ooit heeft bestaan,
  • 0:21 - 0:24
    maar we weten wel dat de duizenden
    talen die vandaag bestaan,
  • 0:24 - 0:27
    zijn terug te voeren
    naar een veel kleiner aantal.
  • 0:27 - 0:29
    Hoe kwamen we ooit
    aan zoveel talen?
  • 0:29 - 0:32
    In de vroege dagen
    van de menselijke migratie
  • 0:32 - 0:34
    was de wereld veel minder bevolkt.
  • 0:34 - 0:37
    Groepen mensen die een enkele taal
    en cultuur deelden,
  • 0:37 - 0:39
    splitsten vaak op
    in kleinere stammen,
  • 0:39 - 0:42
    en gingen hun eigen weg op zoek
    naar vers wild en vruchtbare grond.
  • 0:42 - 0:45
    Terwijl ze migreerden
    naar nieuwe plaatsen,
  • 0:45 - 0:47
    raakten ze van elkaar geïsoleerd
  • 0:47 - 0:48
    en ontwikkelden ze zich anders.
  • 0:48 - 0:50
    Door eeuwen anders te leven,
  • 0:50 - 0:52
    ander voedsel te eten
  • 0:52 - 0:53
    en verschillende buren
    te ontmoeten,
  • 0:53 - 0:57
    veranderden gelijkaardige dialecten
    met gevarieerde uitspraak en woordenschat
  • 0:57 - 0:59
    in totaal verschillende talen.
  • 0:59 - 1:03
    Die bleven zich opdelen naarmate
    de bevolking groeide en zich verspreidde.
  • 1:03 - 1:07
    Net als genealogen proberen taalkundigen
    dit proces in kaart te brengen
  • 1:07 - 1:10
    door meerdere talen zo ver
    als ze kunnen te traceren
  • 1:10 - 1:13
    naar hun gemeenschappelijke
    voorouder of proto-taal.
  • 1:13 - 1:17
    Een groep van alle zo verwante talen
    wordt een taalfamilie genoemd.
  • 1:17 - 1:20
    Die kan vele takken
    en subgroepen bevatten.
  • 1:20 - 1:24
    Maar hoe bepalen we
    of talen verwant zijn?
  • 1:24 - 1:27
    Gelijk klinkende woorden
    vertellen ons niet veel.
  • 1:27 - 1:29
    Het kunnen valse vrienden
    of gewoon leenwoorden zijn,
  • 1:29 - 1:32
    eerder dan dat ze een
    gemeenschappelijke oorsprong hebben.
  • 1:32 - 1:35
    Grammatica en syntaxis
    zijn een betrouwbaarder gids,
  • 1:35 - 1:36
    evenals de basiswoordenschat,
  • 1:36 - 1:39
    zoals voornaamwoorden,
    cijfers of verwantschapstermen,
  • 1:39 - 1:42
    die minder waarschijnlijk ontleend werden.
  • 1:42 - 1:44
    Door deze zaken
    systematisch te vergelijken
  • 1:44 - 1:47
    en te letten op regelmatige
    patronen van klankveranderingen
  • 1:47 - 1:49
    en overeenkomsten tussen talen,
  • 1:49 - 1:51
    kunnen taalkundigen relaties vinden,
  • 1:51 - 1:53
    specifieke stappen
    in hun evolutie traceren
  • 1:53 - 1:57
    en zelfs oudere talen
    zonder geschreven bronnen reconstrueren.
  • 1:57 - 2:01
    Taalkunde kan zelfs andere belangrijke
    historische aanwijzingen onthullen,
  • 2:01 - 2:04
    zoals de geografische oorsprong
    en levensstijl van oude volkeren
  • 2:04 - 2:07
    op basis van welke woorden
    oorspronkelijk waren
  • 2:07 - 2:08
    en welke ontleend werden.
  • 2:08 - 2:11
    Taalkundigen ondervinden
    twee belangrijke problemen
  • 2:11 - 2:13
    bij de constructie
    van deze taalfamiliebomen.
  • 2:13 - 2:16
    Eén is dat er geen duidelijke
    manier is om te bepalen
  • 2:16 - 2:18
    waar de takken
    onderaan moeten eindigen.
  • 2:18 - 2:23
    Welke dialecten moeten worden beschouwd
    als afzonderlijke talen of vice versa.
  • 2:23 - 2:25
    Chinees wordt geclassificeerd
    als één enkele taal,
  • 2:25 - 2:29
    maar de dialecten ervan
    zijn soms wederzijds onbegrijpelijk,
  • 2:29 - 2:31
    terwijl sprekers
    van Spaans en Portugees
  • 2:31 - 2:33
    elkaar vaak kunnen begrijpen.
  • 2:33 - 2:38
    Gesproken talen vallen niet in netjes
    van elkaar afgescheiden categorieën,
  • 2:38 - 2:40
    maar gaan vaak geleidelijk
    in elkaar over
  • 2:40 - 2:42
    en overschrijden grenzen
    en classificaties.
  • 2:42 - 2:45
    Vaak is het verschil
    tussen talen en dialecten
  • 2:45 - 2:48
    een kwestie van veranderende
    politieke en nationale overwegingen
  • 2:48 - 2:50
    in plaats van taalkundige kenmerken.
  • 2:50 - 2:54
    Daarom ligt het antwoord
    op hoeveel talen er zijn
  • 2:54 - 2:57
    tussen 3.000 en 8.000,
    afhankelijk van wie telt.
  • 2:57 - 3:01
    Het andere probleem is dat
    hoe verder we terug gaan in de tijd,
  • 3:01 - 3:02
    naar de top van de boom,
  • 3:02 - 3:05
    hoe minder we weten
    over de talen daar.
  • 3:05 - 3:07
    De huidige verdeling
    van de grote taalfamilies
  • 3:07 - 3:12
    is de limiet waarop relaties met redelijke
    zekerheid kunnen worden vastgesteld.
  • 3:12 - 3:14
    Dat betekent dat de talen
    van verschillende families
  • 3:14 - 3:17
    geacht worden op geen enkel niveau
    verwant te zijn.
  • 3:17 - 3:19
    Maar dit kan veranderen.
  • 3:19 - 3:22
    Terwijl vele voorstellen
    voor relaties op hoger niveau -
  • 3:22 - 3:24
    of superfamilies –
    speculatief zijn,
  • 3:24 - 3:25
    zijn sommige algemeen aanvaard
  • 3:25 - 3:27
    en worden andere overwogen,
  • 3:27 - 3:30
    vooral voor inheemse talen
    met weinig sprekers
  • 3:30 - 3:32
    die niet uitgebreid werden bestudeerd.
  • 3:32 - 3:35
    Misschien zullen we nooit weten
    hoe taal tot stand kwam,
  • 3:35 - 3:39
    en of alle talen een
    gemeenschappelijke voorouder hadden,
  • 3:39 - 3:41
    verspreid door de babel van de migratie.
  • 3:41 - 3:44
    Maar als je nog eens een vreemde taal
    hoort, let er dan op.
  • 3:44 - 3:47
    Misschien is ze niet zo vreemd
    als je denkt.
Title:
Hoe talen evolueren - Alex Gendler
Description:

Voor de volledige les: http://ed.ted.com/lessons/how-languages-evolve-alex-gendler

In de loop van de menselijke geschiedenis ontwikkelden zich duizenden talen uit een kleiner aantal. Waarom zijn er nu zoveel? En hoe houden we ze uit elkaar? Alex Gendler legt uit hoe taalkundigen talen groeperen tot taalfamilies en hoe deze taalfamiliebomen ons inzicht verschaffen in het verleden.

Les door Alex Gendler, animatie door Igor Coric.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:03

Dutch subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.