İnternette sosyal değişim: organize etmek kolay, kazanmak zor

Günümüzde bilgiyi yayma hızı o kadar fazla ki tek bir eposta, İşgal gibi dünya çapında bir farkındalık kampanyası başlatabilir. Zeynep Tüfekçi gibi tekno-sosyologlar, sosyal medyanın kolaylıklarının sosyal değişime uzun vadede zarar verebildiğini gösteriyor. Gezi eylemlerinden Arap Baharı'na, Ukrayna'dan Hong Kong'a, günümüz eylemlerinin işleri zor (ve yavaş) yoldan yapmanın faydalarını nasıl kaçırdığını gösteriyor.

Geçenlerde, sosyal medyanın protestoları
nasıl güçlendirdiğini sıkça duyduk

ve bu doğru,

fakat on yıldan fazla bir süre

çoklu sosyal eylemleri
çalıştıktan ve katıldıktan sonra

anladım ki

teknoloji sosyal eylemleri
güçlendirdiği gibi

onları çelişkili bir biçimde
zayıflatabiliyor da.

Bu kaçınılmaz değil
fakat bunun üstesinden gelmek,

uzun vadede başarıyı mümkün kılan şeyin
derinlerine inmeyi gerektiriyor.

Ve dersler çoklu alanlarda uygulanabilir.

Temmuz 2013'de Türkiye'de gerçekleşen
ve sahada çalışmak için gittiğim

Gezi Parkı eylemini ele alalım.

Twitter organizasyonun kilit noktasıydı.

Parkın her yerindeydi --
biber gazı eşliğinde.

Her şey son teknoloji değildi.

Fakat Türk halkı, bir yıl öncesinde
meydana gelen talihsiz bir olayda

Twitter'in gücünü keşfetmişti.

Askeriye jetleri sınır bölgesi yakınında

34 Kürt kaçakçıyı
bombalayıp öldürdüğünde

Türk medyası haberleri
tamamen sansürledi.

Editörler haber odalarında oturdu

ve hükümetin onlara ne yapmaları
gerektiğini söylemelerini bekledi.

Bundan usanan bir gazeteci
buna daha fazla dayanamadı.

Kendi cebinden uçak biletini aldı

ve olayın meydana geldiği köye gitti.

Ve şu sahneyle karşı karşıya geldi:

Tepeden sıra sıra tabutlar geliyor,
akrabalar ağıt yakıyor.

Bana kendini mahcup hissettiğini söyledi.

Ve ne yapacağını bilememiş.

Sonra telefonunu çıkarmış

-hepimizin yapabileceği gibi-

ve bu resmi çekip tweet atmış.

Ve bingo, resim virüs gibi yayıldı

ve sansür kırıldı ve kitlesel medya
bunun üstünü örtmek zorunda kaldı.

Bir yıl sonra, Türkiye'de
Gezi eylemleri başladı.

Bir parkın yok edilmesine karşı
bir protesto olarak başladı

ama sonra otoriteye karşı
bir protestoya dönüştü.

Medyanın bunu da sansürlemesi
elbette sürpriz olmadı,

fakat zaman zaman
gülünç şeyler meydana geldi.

İşler iyice gerildiğinde,

CNN International
İstanbul'dan yayın yapıyor,

CNN Türkiye ise penguen
belgeseli yayınlıyordu.

Penguen belgesellerini severim
ama günün haberi bu değildi.

Kızgın bir seyirci iki ekranı
bir araya getirip bu resmi çekmiş

ve bu da virüs gibi yayıldı

ve o zamandan beri, insanlar Türk medyasına
penguen medyası diyor. (Gülüşmeler)

Ama bu sefer, insanlar
ne yapacağını biliyordu.

Telefonlarını çıkartıp
gerçek haberleri aradılar.

Daha da iyisi, parka gidip
iştirak ettiler, resimler çektiler

ve onları sosyal medyada paylaştılar.

Dijital bağlantı, yiyecekten bağışlara kadar
her şey için kullanıldı.

Bu yeni teknolojilerin yardımıyla
her şey kısım kısım organize edildi.

Aslında protestoları harekete geçirmek
ve duyurmak için internetin kullanılması

çok eskilere dayanıyor.

Zapatistaları,

maskeli, pipo içen, karizmatik
Marcos'un liderlik ettiği,

Meksika'nın güney Chiapas
bölgesindeki köylü isyanını hatırlayın.

Bu muhtemelen

internet sayesinde küresel
dikkati çeken ilk eylemdi.

Veya 1999 yılında Seattle'da

çok uluslu halk eylemleri,
o zamanlar belirsiz bir organizasyon olan

Dünya Ticaret Organizasyonuna
küresel dikkati çekti.

Bunu organize etmek için de
dijital teknolojiden yardım aldılar.

Veya daha yeni, eylem
üstüne yapılan eylemler

ülke ülke yayıldı:

Arap baharı Bahreyn'e, Tunus'a,
Mısır'a ve daha birçok ülkeye yayıldı;

İspanya'daki indignados (öfkeliler),
İtalya, Yunanistan; Gezi Parkı eylemi;

Tayvan; Ukrayna'da Yevromaydan; Hong Kong.

Ve #Kızlarımızıgerigetirin etiketi gibi
daha yeni girişimleri düşünün.

Bugünlerde, tweetlerle küresel
farkındalık kampanyası başlatılabilir.

Bir Facebook sayfası büyük bir
seferberlik merkezi haline gelebilir.

Hayret verici.

Fakat behsettiğim anları düşünün.

Sahip olabilecekleri başarılar, sonuçlar,

ilham ettikleri enerjinin
büyüklüğüyle hiç de orantılı değil.

Yeşerttikleri umutlar hiç de

sonunda elde edebilecekleri
sonuçlarla denk düşmedi.

Ve bu bir soru doğurdu:

Dijital teknolojinin eylemler için
işleri kolaylaştırmasına rağmen,

neden aynı şekilde başarılı
sonuçlar da kolay olmuyor?

Aktivizm ve siyaset için
dijital platformları benimserken

acaba işleri zor yoldan yapmanın
bazı faydalarını gözden mi kaçırıyoruz?

Bence öyle.

Bence olay üç aşağı beş yukarı şöyle:

Kolay harekete geçmek, her zaman
kolay kazanç elde etmek değildir.

Şimdi, açıkçası,

teknoloji çeşitli şekillerde güç sağlar.

Çok güçlüdür.

Türkiye'de, dört üniversite öğrencisinin

ülkede sansürsüz haberin
merkezi haline gelen

140Journos adında ülke çapında bir halk
gazeteciliği ağı organize ettiğini gördüm.

Mısır'da, başka bir dört gencin
dijital iletişimi kullanarak

10 saha hastanesine malzeme
ve lojistik organize ettiğini gördüm,

çok büyük organizasyonlar.

2011 yılında Tahrir Meydanı yakınındaki
büyük çatışmalar boyunca devam etti.

Adı Tahrir Stok olan
bu oluşumun kurucusuna

ne kadar bir sürede bu fikri düşünüp
eyleme dönüştürdüğünü sordum.

"Beş dakika." dedi. Beş dakika.

Ve lojistik hakkında hiçbir eğitimi
veya arka planı yoktu.

Veya 2011 yılında dünyayı sarsan
"İşgal Hareketi"ni düşünün.

Adbusters dergisine gönderilen
tek bir eposta ile başladı

ve listesine 90.000 kişi üye oldu.

İlk epostadan yaklaşık iki ay sonra,

Birleşik Devletlerde devam eden
600 işgal ve protesto vardı.

Zuccotti Park'taki ilk fiziksel
işgalden bir ay kadar sonra,

82 ülke, 950 şehirde,
küresel bir protesto yapıldı.

Dünya çapında organize edilen
en büyük protestolardan biriydi.

1955'te Alabama'da İnsan Hakları
Hareketinin ırklara göre ayrılmış otobüsleri

protesto etmek için yapmak zorunda
kaldıkları şeylerle kıyaslayın.

Yıllardır hazırlanıyorlardı

ve Rosa Parks tutuklandıktan sonra

eyleme geçme vaktinin geldiğini düşündüler.

Peki sesinizi nasıl duyurursunuz?

Yarın boykotu başlatacağız

ve elinizde Facebook, SMS,
Twitter, hiçbiri yok.

Bir üniversitenin kopyalama odasına
sızarak ve tüm gece gizlice çalışarak

52.000 broşürü teksir makinesi ile

çoğaltmak zorunda kaldılar.

Sonra 68 Afro-Amerikan kuruluşu kullanarak

şehri baştan aşağı gezerek
broşürleri elle dağıttılar.

Lojistik görevleri bezdiriyordu
çünkü fakir insanlardı.

Boykot et veya etme,
işe gitmek zorundalardı.

O yüzden çok büyük bir
dolmuş sistemi organize edildi,

yine söylüyorum, bunu buluşarak yaptılar.

SMS yok, Twitter yok, Facebook yok.

Bu sistemi yürütmek için neredeyse
her zaman buluşmak zorundaydılar.

Bugün, bu çok daha kolay olurdu.

Müsait araçların ve gidilecek yerlerin
bir veritabanını oluştururduk,

veritabanı koordinatlarını alır
ve mesajlaşırdık.

O kadar sık buluşmak gerekmezdi.

Ama şunu tekrar düşünün:

Amerika'daki İnsan Hakları Hareketi

siyasi tehlikelerin olduğu
bir mayın tarlasından geçti,

baskıyla yüzleşti ve üstesinden geldi,
büyük siyasi imtiyazlar elde etti,

riskler arasında yol alarak
yenilikler getirdi.

Aksine, İşgal eşitsizlik
hakkında küresel görüşmeleri

ateşlediklen üç yıl sonra

buna neden olan yasalar hâlâ mevcuttu.

Avrupa da kemer sıkma karşıtı
protestolarıyla çalkalandı,

ama kıta yönünü değiştirmedi.

Bu teknolojileri benimserken

yavaş ve kararlı hareket etmenin bazı
faydalarını görmezden mi geliyoruz?

Bunu anlamak için,

Gezi eylemlerinden bir sene sonra
Türkiye'ye geri döndüm

ve aktivistlerden siyasilere,

iktidar partisi ve muhalefet
partisinden eylemcilere kadar

her kesimden insanla görüşmeler yaptım.

Gezi eylemcileri ümitlerini yitirmişti.

Ümitleri suya düşmüştü

ve umduklarından
çok daha az şey başarmışlardı.

Tüm dünyada irtibat halinde olduğum

birçok protestocudan
duyduğum şey yankılandı.

Ve anladım ki
problem biraz da

günümüz eylemlerinin, 60 şerpanın yardımıyla
Everest dağına tırmanılıyormuş gibi

bir hale bürünmesinden kaynaklanıyor.

Ve bizim şerpamız da internet.

Yaptığımız şey, kestirme yollardan giderek

uzun yolun faydalarını yerine koymamak.

Çünkü, görüyorsunuz,

organize edilen bu gibi işler,

tüm bu zor ve zahmetli
lojistik görevler

bu görevleri yerine getirmekle kalmadı

ayrıca öyle bir organizasyon yarattılar ki
birlikte kollektif düşünebildiler

ve beraber zor kararlar alabildiler,

fikir birliği ve yenilikler ortaya koydular
ve belki de daha önemlisi

farklılıklara rağmen
beraber devam ettiler.

1963 yılında Washington'da
yapılan bu yürüyüşü gördüğünüzde,

bu resme baktığınızda,

- burası 1963 yılında,
Martin Luther King'in

meşhur "Bir hayalim var"
konuşmasını yaptığı yer -

sadece bir yürüyüş görmez ve
sadece güçlü bir hitap duymazsınız.

Yürüyüşle sonuçlanan itinalı,
uzun vadeli bir çalışma görürsünüz.

Ve eğer iktidardaysanız,

bu yürüyüşle göze çarpan
dirayetin farkına varmak zorundasınız,

sadece yürüyüşün değil,
yürüyüşle göze çarpan dirayetin.

Aksine, İşgal'in iki hafta
içerisinde düzenlenen

küresel yürüyüşlerine baktığınızda

bir sürü hoşnutsuzluk görürsünüz.

Fakat uzun süre etkisini
gösterebilecek bir şey göremezsiniz.

Ve en önemlisi, İnsan Hakları Hareketi
taktiksel olarak yenilendi.

Boykotlardan büfe oturma eylemlerine,
grevlerden yürüyüşlere, özgürlük turlarına.

Günümüz eylemleri, zorluklara karşı destek
olabilecek bir örgütsel tabanı olmadan

çok hızlı bir şekilde büyüyor.

sonraki adımda ne yapacağını bilemeden

çok büyüyen genç oluşumlara benziyorlar

ve çok nadir taktiksel
manevraları yönetebiliyorlar

çünkü bu gibi geçişleri
atlatacak derinliğe

ve kapasiteye sahip değiller.

Şimdi, net olmak istiyorum:
İşin büyüsü teksir makinesinde değil,

beraber çalışma kapasitesinde
ve birlikte kollektif düşünmekte,

ki bu da zamanla
çok sıkı çalışarak elde edilebilir.

Tüm bunları anlamak için

Türkiye'de iktidardaki partinin üst düzey
bir yöneticisi ile röportaj yaptım

ve ona: "Bunu nasıl yapıyorsunuz?"
diye sordum.

Onlar da büyük ölçüde dijital teknolojiyi
kullanıyorlar, yani mesele o değil.

Peki işin sırrı ne?

Bana anlattı.

Bana kilit noktanın çayına
hiç şeker atmaması olduğunu söyledi.

Bunun ne alakası olduğunu sordum.

Bana partisinin son seçimlerden sonra

gelecek seçimlere hazırlanmaya başladığını

ve her gününü seçmenlerin evlerinde,

düğünlerinde, sünnet törenlerinde geçirdiğini

ve sonra arkadaşlarıyla
fikir alışverişinde bulunduğunu söyledi.

Her gün yapılan bu yoğun görüşmelerde,
her gidilen yerde çay ikram edilirmiş.

Kabalık olmasın diye geri çeviremiyormuş.

Bir bardak çaya bir şeker bile atamıyormuş

çünkü bu kilolarca şeker yapar,
kaç kilo olduğunu o bile hesaplayamamış

ve bu noktada neden bu kadar
hızlı konuştuğunu anladım.

Öğleden sonra buluşmuştuk
ve kafein limitini çoktan doldurmuştu.

Ama partisi Gezi eylemlerinden
sonra bir yıl içinde yapılan

iki büyük seçimi açık ara kazandı.

Emin olmak için, hükümetler
masaya koyacak farklı kaynaklara sahipler.

Aynı oyun değil, fakat farklılıklar öğreticidir.

Ve bu gibi hikayelerde olduğu gibi,
bu hikaye sadece teknolojiden ibaret değil.

Mesele, yapmak istediklerimizle ilintili olarak
teknolojinin neler yapmamıza izin vermesidir.

Günümüz toplumsal hareketleri
gayri resmi işlemek istiyorlar.

Kurumsal bir liderlik istemiyorlar.

Yozlaşma ve seçimden korktukları için
siyasetin dışında kalmak istiyorlar.

Bir amaçları var.

Modern temsili demokrasiler
birçok ülkede güçlü çıkarlar tarafından

boğulmuş durumdalar.

Fakat bu şekilde hareket etmek onların
uzun vadede tutunmasını

ve sistem üzerinde
güç uygulamasını zorlaştırır,

bu da pes eden, hüsrana uğramış
protestoculara

ve daha da yozlaşmış siyasilere

ve zorluklarla etkili bir şekilde baş
edemeyen siyaset ve demokrasiye neden olur.

Çünkü modern yeni hareketlere
ilham olan nedenler çok önemli.

İklim değişikliği hızla ilerliyor.

Eşitsizlik büyümeyi ve
potansiyeli ve ekonomileri boğuyor.

Sıkı yönetim birçok ülkede baskı kuruyor.

Daha etkili hareketlere ihtiyacımız var.

Bazı kişiler

günümüz eylemlerinin eskisi kadar risk alamayan
insanlardan oluştuğunu tartışıyor

ve bu doğru değil.

Gezi'de, Tahrir'de ve diğer yerlerde

hayatlarını ve rızıklarını
ortaya koyan insanlar gördüm.

Malcolm Gladwell'in, günümüz eylemcileri
zayıf sanal bağlar oluşturuyor

iddiası da doğru değil.

Hayır, onlar eylemlere
eskiden olduğu gibi

arkadaşlarıyla, çevresiyle geldiler

ve bazen de yeni arkadaşlar edindiler.

Ben hâlâ on yıl önce küresel
Zapatista eylemlerinde

tanıştığım arkadaşlarımla görüşüyorum

ve yabancılar arasındaki bağ
hiç de değersiz değil.

Gezi'de biber gazı yediğimde

tanımadığım insanlar kaçmadılar,
bana ve birbirlerine yardım ettiler.

Tahrir'de birbirlerini
korumak için canla başla çalışan

insanlar, eylemciler gördüm.

Ve dijital bilinçlendirme harika

çünkü değişen zihinler
değişen siyasetin temelidir.

Fakat günümüz eylemleri kısa sürede
büyük ölçekli katılımdan daha öteye gitmeli

ve birlikte kollektif düşünmeyi bulmalı,

sağlam kanun teklifleri geliştirmeli,
fikir birliği sağlamalı,

siyasi adımlar keşfetmeli
ve bunlara itibar etmeli

çünkü tüm bu iyi niyetler
ve cesaret ve fedakarlık

tek başına yeterli olmayacak.

Ve daha birçok çaba var.

Yeni Zelanda'da bir grup genç
katılımcı karar verme üzerine

Loomio adında bir platform kuruyorlar.

Türkiye'de 140Journos
elindeki yaratıcı fikirlerle

halk gazeteciliğinin yanında
toplulukları da destekliyorlar.

Arjentina'da DemocracyOS isimli
açık kaynaklı bir platform

parlementolara ve
siyasi partilere katılım sağlıyor.

Bunların hepsi harika
ve dahasına ihtiyacımız var,

fakat cevap sadece daha iyi
çevrimiçi karar verme olmayacak,

çünkü demokrasiyi güncellemek için,
örgütsel, siyasal, sosyal,

her seviyede yeniliğe ihtiyacımız var.

Uzun vadede başarılı olmak için

Twitter'in yanında

bazen çayı şekersiz içmeniz gerekir.

Teşekkür ederim.

(Alkışlar)