İklim değişikliğiyle savaşı finanse etmek için provokatif bir yol

İklim değişikliğiyle savaşmak için ne gerekiyorsa yapacak mıyız? 2008'de, finans krizinden sonra, dünyanın dört bir yanındaki devletler ekonomilerini düzeltmek için "ne gerekiyorsa yapma" yolunu seçtiler ve çöken ekonomiyi düzeltmek için piyasaya $250 milyar dolarlık nakit sürdüler. Bu hoş konuşmada finans uzmanı Michael Metcalfe, bu alışılmışın dışındaki yöntemin küresel yeşil bir geleceğe kavuşma çabasında da kullanılabileceğini anlatıyor.

İklim değişikliğiyle savaşmak için
ne gerekiyorsa yapacak mıyız?

Bu soruya bir yeşil savaşçısı
olarak yaklaşmıyorum.

Hatta, itiraf etmeliyim ki pek başarılı
bir geri dönüşümcü değilim.

Finansal politika yapımının profesyonel
bir gözlemcisi olarak

ve tarihin bizi nasıl yargılayacağını
merak eden biri olarak yaklaşıyorum.

Bir gün,

dedeme ait olan bu yüzük

oğlum Charlie'ye geçecek.

Onun nesli ve belki de

onu takip eden neslin bu yüzüğün

önceki iki sahibinin yaşamlarıyla
ilgili ne düşünecek merak ediyorum.

Dedem bir kömür madencisiydi.

Onun zamanında,

fosil yakıtları enerji elde etmek için
ve ekonominin gelişmesine katkıda

bulunmak için yakmak kabul edilebilirdi.

Şimdiyse bu, kömürün
sera gazı ürettiğinden

kabul edilebilir değil.

Ama bugün,

korkarım benim içinde
bulunduğum iş alanı

iklime etkisinden dolayı

onlardan daha kötü yargılanacak.

Tabii ki bankacılıktan bahsediyorum,

2008'deki krizle hatırlanacak,

ülkelerin dikkatlerini ve paralarını

2009'daki Kopenhag İklim Toplantısı'ndaki

gelişmekte olan ülkelerin fosil yakıt
yakmamaları için teşvik etmeye ayrılan

yıllık 100 milyar dolarlık
yardım paketi gibi

önemli sözlerden ayıran

krizden bahsediyorum.

Bu söz şimdiden tehlikede.

Bu gerçek bir sorun

çünkü temiz enerjiye geçiş

bir an önce olmalı.

Öncelikle,

sera gazları bir kere salındıktan sonra

on yıllarca atmosferde kalıyorlar.

İkinci olarak da,

gelişmekte olan bir ülke enerji ağını
şimdiki fosil yakıtlara göre kurarsa,

bunu daha sonra değiştirmek çok daha
pahalıya gelecek.

Bu yüzden iklim için,

tarih, bankacılık krizinin çok kötü

bir zamanda geldiğini gösterebilir.

Hikayenin bu kadar hüzünlü olmasına
gerek yok ama.

Üç yıl önce,

dünyanın finans krizini çözümlemek
için kullandıkları

yöntemlerin diğer küresel krizlerin

çözümünde de
kullanabileceğini anlatmıştım.

Bu tezler de zamanla zayıflamanın aksine
güçleniyorlar.

Bu yöntemlerin neler olduğuna
kısaca bakalım.

2008'de ekonomik kriz olduğunda,

Amerika ve İngiltere'nin merkez bankaları

"parasal gevşeme" adındaki
bir politikayla

kendi ülkeleri tarafından sürülmüş
bonoları geri almaya başladılar.

Bu bonoların mahiyetlerindeki
duruma göre

bu, bir bakıma para basma.

Hem de nasıl para bastılar...

Sadece Amerika dört trilyon dolarlık
para yarattı.

Bu izole olarak yapılmadı.

Hayranlık duyulası bir işbirliğiyle,

IMF'yi oluşturan 188 ülke

Özel Çekme Hakkı adı altında,

dünyadaki para rezervlerini
canlandırmak için

kendi para birimleriyle 150 milyar
dolarlık para yarattılar.

Ekonomik kriz Avrupa'ya ulaştığında

Avrupa Merkez Bankası Başkanı
Mario Draghi

"ne gerekiyorsa yapılacağı"
sözünü verdi.

Ve yaptılar.

Japonya Bankası aynı sözü tekrarladı,
tam olarak aynı bağlılıkla

ekonomilerini düzeltmek için
"ne gerekiyorsa yapılacağını" söyledi.

İki durumda da,

"ne gerekiyorsa yapılacağı"
bugün de devam eden

trilyonlarca dolar para basımı
anlamına geliyordu.

Bu gösteriyor ki,

küresel sorunlarla karşılaştığımızda

karar alıcı mekanizmalar acil olarak,
birlikte hareket edip

para basma gibi alışılmışın dışındaki
riskli kararlara imza atabiliyorlar.

Şimdi ilk soruya geri dönelim:

İklim finansı için para basabilir miyiz?

Üç yıl önce,

parayı böyle kullanmak tabu gibiydi.

Paranın özünde sınırlı bir kaynak olduğu

fikrini bırakırsak,

devletler halkın eğitim,
sağlık sistemi, sosyal devlet,

hatta savunma gibi başka sorunları için
gittikçe daha fazla para basma

istekleriyle boğuşmak

zorunda kalabilirler.

Tarihte para basmanın gerçekten
berbat bazı örnekleri var,

kontrolsüz para basma

hiperenflasyona yol açabilir.

1930'da Weimar Cumhuriyeti'nde

daha yeni 2008'de Zimbabve'de

ekmek gibi temel ihtiyaçların
fiyatları her gün ikiye katlanıyordu.

Ama bütün bunlar bu tartışmayı
ilerletiyor,

o kadar ki, halk için para basma artık
ekonomi medyasında,

hatta bazı siyasi manifestolarda da
kendini gösteriyor.

Ama bu tartışmanın burada,
milli para birimlerini basmada

bitmemesi önemli.

Çünkü iklim değişikliği
hepimizin küresel bir sorunu

ve bu sorunu IMF tarafından sürülen

uluslararası bir para birimiyle

finanse etmek için

önemli nedenler var.

Özel Çekme Hakkı ya da SDR

devletlerin birbirlerine para aktarmak

için kullandığı elektronik bir birim.

Bunu kişiden kişiye para aktarma ağı
olarak da görebilirsiniz,

Bitcoin gibi, ama devletler için.

Tamamen küresel.

IMF'nin 188 üyesinin hepsi
döviz rezervlerinde

SDR kotasına yer veriyorlar.

Bunlar, devletlerin kendilerini
olası ekonomik krizlerden

korumak için biriktirdikleri
para kaynakları.

Bunun küresel boyutu da

IMF'nin 2009'da ekonomik krizin
tepe noktasında

fazladan 250 milyar dolar
sürmesinin nedeni,

çünkü küçük ve büyük ülkeleri
bir seferde korumak için

birlikte küresel bir hareketti.

Ancak

işin can alıcı kısmı şu.

2009'dan beri basılan
bu fazladan SDR'lerin yarısından fazlası

-- 150 milyar dolarlık kısmı --

gelişmiş piyasa ülkelerine gitti,

bu ülkelerin de bu döviz rezervlerine
ihtiyaçları mütevazıydı,

çünkü esnek döviz kurları vardı.

Yani 2009'da basılan bu
fazladan rezervlere

sonuç olarak, en azından
gelişmiş ülkelerde

pek ihtiyaç yoktu.

Bugüne kadar da kullanılmadılar.

Şöyle bir fikrim var.

İlk adımda,

neden bu 2009'da basılmış
fazladan SDR'leri

iklim değişikliğiyle savaşmakta

kullanmaya başlamıyoruz?

Onları, örneğin,

BM'nin Yeşil İklim Fonu için oluşturduğu
bonoları almakta kullanabiliriz.

Bu, 2009'da yaratılmış bir fon,

Kopenhag'taki iklim anlaşmasında sonra.

Amacı gelişmekte olan ülkelerin
iklim projelerine

fon aktarmaktı.

Benzerleri arasındaki
en başarılardan biriydi,

10 milyar dolara yakın
bir havuz oluşturmuştu.

Ama fazladan yaratılan
SDR'leri kullanırsak

ekonomik krizden etkilenen

devletlerin yılda 100 milyar dolarlık

hedeflerine geri dönmelerine
yardımcı olacak.

Hem de

bir deney yerine geçecek.

SDR'leri böyle kullanmanın enflasyona
etkileri sıkıntı yaratmayacaksa

bu şu demektir ki

örneğin her beş yılda bir

gelişmiş ülkelerin kendi paylarını

Yeşil İklim Fonuna aktarmaları şartıyla

fazladan SDR'ler

üretilebilir.

Ülkelerin kendi para birimlerinden
üretmelerindense

uluslararası paranın bu şekilde
üretilmesinin birkaç faydası var.

İlk olarak, bu parayı
iklim değişikliğini azaltmakta

kullanmanın herkesin yararına olduğunu
açıklamak oldukça kolay.

Tıpkı matbaadan toplumun hiçbir kesiminin
diğerinden daha fazla yararlanmadığı gibi.

Rekabet eden alacaklılar sorununu geçtik.

Fazladan SDR'leri yaratmak için

birçok ülkenin onay vermesi gerektiğinden
para basmanın kontrolden çıkmasının

zor olduğunu da rahatlıkla söyleyebiliriz.

Bundan elimize geçen,

küresel refaha ulaşmak için

kontrollü, küresel bir işbirliği.

Para basma deneyimlerinden

öğrendiğimiz üzere,
oluşabilecek endişelerimizin

kurallarla önüne geçebiliriz.

Örneğin,

beş yılda bir sürülen fazladan SDR'lerin

küresel döviz rezervlerinin yüzde beşini

aşmamasını şart koyabiliriz.

Bu, önemli çünkü

mesela ABD'nin SDR'lerin

doların uluslararası ekonomideki
ağırlığını sarsacağı yönünde olabilecek

komik endişelerini rahatlatabilir.

Hatta,

SDR'lerin bu düzende dolardan
çalacağı tek şey

bana kalırsa

lakabı "yeşil" olur.

Çünkü üst limitle bile

IMF bunun sürümüne devam edebilirdi

2009'daki devasa sürümden sonra

2014'te 200 milyar dolarlık
bir sürüm yapabilirdi.

Bu farazi olarak şu anlama gelirdi

gelişmiş ülkeler Yeşil İklim Fonuna

300 milyar dolarlık

katkıda bulunmuş olabilirlerdi.

Bugünkünün 30 katı.

Bu ne kadar

muhteşem gözükse de

"ne gerekiyorsa yapmaya"
bir başlangıç olabilir.

Gözünüzde bu parayla yapılabilecekleri
canlandırmanız için

şunu düşünün:

2009'da

Norveç, Brezilya'ya rezervlerinden
bir milyar dolar vermeye karar verdi,

ormanların yıkımıyla ilgili hedeflerini
gerçekleştirme şartıyla.

Bu program son on yılda
ormanlık alanların azaltılmasında

yüzde 70 düşüş sağladı.

Bu 3,2 milyar ton karbondioksitin
salınımını engellemek demek,

bütün Amerikan arabalarını üç yıl boyunca
yoldan çekmekle

eşdeğer.

Küresel boyutta düzenlenmiş

bunun gibi 300 performans için ödeme
iklim projesiyle

neler yapabiliriz?

Bir nesil boyu arabayı
yoldan çekebiliriz.

Bu yüzden,

iklim değişikliğini finanse edebilir miyiz
diye atışmayı bırakalım.

Asıl soru:

Bankacılık sistemini kurtarmak için
aldığımız risklerin aynısını alacak kadar

gelecek nesilleri düşünüyor muyuz?

Sonuç olarak,

bunu yapabiliriz,

bunu yaptık,

bugün de yapıyoruz.

Kesinlikle ve kesinlikle
"ne gerekiyorsa yapmalıyız."

Teşekkür ederim.

(Alkış)