Return to Video

Truyền thuyết về 12 con giáp của Trung Hoa - Megan Campisi và Pen-Pen Chen

  • 0:09 - 0:10
    Cung Hoàng đạo của bạn là gì?
  • 0:10 - 0:12
    Trong Chiêm tinh học phương Tây,
  • 0:12 - 0:16
    đó là một chòm sao được quyết định
    bởi ngày sinh của bạn.
  • 0:16 - 0:20
    Nhưng theo 12 con giáp của trung Quốc,
    hay shēngxiào,
  • 0:20 - 0:24
    đó là shǔxiàng, nghĩa là con giáp
    cầm tinh năm sinh của bạn.
  • 0:24 - 0:28
    Và trong số những truyền thuyết
    giải thích sự hình thành của 12 con giáp,
  • 0:28 - 0:32
    câu chuyện lâu đời nhất
    nói về một cuộc đua.
  • 0:32 - 0:36
    Truyền thuyết kể rằng, Ngọc Hoàng,
    người đứng đầu Thiên Đàng,
  • 0:36 - 0:41
    muốn tìm ra cách để tính toán thời gian
    nên đã tổ chức một cuộc đua.
  • 0:41 - 0:44
    Mười hai con vật đầu tiên
    vượt qua được dòng sông
  • 0:44 - 0:48
    sẽ có một vị trí trong lịch hoàng đạo
    theo thứ tự mà chúng về đích.
  • 0:48 - 0:50
    Con chuột thức dậy lúc mặt trời mọc
    để xuất phát sớm
  • 0:50 - 0:52
    nhưng trên đường đến dòng sông,
  • 0:52 - 0:55
    nó gặp ngựa, hổ và bò đực.
  • 0:55 - 0:58
    Vì chuột nhỏ và không thể bơi tốt,
  • 0:58 - 1:00
    nó đã nhờ các con vật lớn hơn giúp đỡ.
  • 1:00 - 1:02
    Trong khi hổ và ngựa từ chối
  • 1:02 - 1:05
    thì chú bò tốt bụng đã đồng ý
    chở chuột qua sông.
  • 1:05 - 1:08
    Tuy nhiên,
    khi chúng chuẩn bị đến bờ bên kia,
  • 1:08 - 1:13
    chuột nhảy khỏi người bò
    và về nhất.
  • 1:13 - 1:15
    Bò về thứ nhì
  • 1:15 - 1:17
    và hổ về thứ ba.
  • 1:17 - 1:19
    Thỏ vì quá nhỏ bé
    để chống lại dòng nước xiết
  • 1:19 - 1:23
    nên đã nhảy qua đá và khúc cây
    để về thứ tư.
  • 1:23 - 1:26
    Tiếp đến là rồng,
    tuy có thể bay thẳng qua sông,
  • 1:26 - 1:29
    nhưng nó đã dừng lại để giúp
    những con vật khác mà nó gặp trên đường.
  • 1:29 - 1:33
    Sau rồng là ngựa,
    nó đang phi thật nhanh qua sông.
  • 1:33 - 1:36
    Thế nhưng, khi ngựa chuẩn bị đến đích
    thì rắn trườn qua.
  • 1:36 - 1:40
    Ngựa giật mình dừng lại,
    để cho rắn bò vào vị trí thứ sáu.
  • 1:40 - 1:42
    Ngọc Hoàng nhìn ra dòng sông
  • 1:42 - 1:46
    và thấy cừu, khỉ, gà
    đang ở trên một cái bè
  • 1:46 - 1:49
    và cùng nhau đẩy nó ra khỏi đám rong rêu.
  • 1:49 - 1:50
    Khi chúng đến bờ bên kia,
  • 1:50 - 1:53
    cả ba quyết định
    nhường vị trí thứ tám cho cừu,
  • 1:53 - 1:56
    con vật hiền hòa nhất trong bọn,
  • 1:56 - 1:58
    sau đến khỉ và gà trống.
  • 1:58 - 2:01
    Tiếp đến là chó,
    đang cố bò lên bờ sông.
  • 2:01 - 2:03
    Chó là một tay bơi giỏi,
  • 2:03 - 2:07
    nhưng do mải chơi đùa dưới nước
    nên chỉ đến đích ở vị trí thứ mười một.
  • 2:07 - 2:09
    Vị trí cuối cùng thuộc về lợn,
  • 2:09 - 2:12
    nó vì đói nên đã dừng lại
    để ăn và ngủ một giấc ngắn
  • 2:12 - 2:15
    trước khi bì bõm qua sông về đích.
  • 2:15 - 2:20
    Từ đó, mỗi năm được cai trị
    bởi một con giáp theo thứ tự trên,
  • 2:20 - 2:23
    tạo thành một chu kì
    bắt đầu lại mỗi 60 năm.
  • 2:23 - 2:24
    Tại sao lại là 60 mà không phải là 12?
  • 2:24 - 2:29
    Bởi lịch Trung Hoa cổ được hình thành
    từ 2 hệ thống chồng chéo lên nhau.
  • 2:29 - 2:32
    12 con giáp
    gắn liền với một hệ thống gọi là
  • 2:32 - 2:37
    Thập Nhị Chi, hay shí'èrzhī.
  • 2:37 - 2:41
    Một hệ thống khác, Thập Thiên Can,
    còn gọi là tiāngān,
  • 2:41 - 2:44
    được tạo thành
    bởi năm nguyên tố Ngũ Hành
  • 2:44 - 2:45
    là Kim, xīn,
  • 2:45 - 2:47
    Mộc, mù,
  • 2:47 - 2:49
    Thủy, shuǐ,
  • 2:49 - 2:50
    Hỏa, huǒ,
  • 2:50 - 2:52
    và Thổ, tǔ.
  • 2:52 - 2:56
    Mỗi nguyên tố
    được ghép với âm hay dương,
  • 2:56 - 2:58
    tạo thành một chu kì 10 năm.
  • 2:58 - 3:00
    Khi 12 con giáp của Thập Nhị Chi
  • 3:00 - 3:02
    được ghép
    với một nguyên tố trong Ngũ Hành
  • 3:02 - 3:05
    và Âm hay Dương
    của Thiên Can,
  • 3:05 - 3:08
    nó tạo thành 60 năm
    từ các tổ hợp khác nhau,
  • 3:08 - 3:11
    gọi là Lục thập hoa giáp,
    hay Can Chi.
  • 3:11 - 3:16
    Vậy nên, một người sinh vào năm 1980
    sẽ mang tuổi Canh Thân
  • 3:16 - 3:21
    trong khi một người sinh năm 2007
    sẽ mang tuổi Đinh Hợi.
  • 3:21 - 3:25
    Trong thực tế, bạn còn có thể có
    một con giáp ẩn dựa vào tháng sinh,
  • 3:25 - 3:28
    một con giáp thực sự theo ngày sinh,
  • 3:28 - 3:32
    và một con giáp bí mật
    theo giờ sinh của mình.
  • 3:32 - 3:34
    Cuộc đua đó
    được xem như đã quyết định
  • 3:34 - 3:37
    những con vật được tôn thờ
    trong lịch Hoàng đạo của Trung Hoa,
  • 3:37 - 3:39
    nhưng khi hệ thống này
    được phổ biến khắp châu Á,
  • 3:39 - 3:42
    những nước khác đã thay đổi vái nét
    để phản ánh văn hóa của mình.
  • 3:42 - 3:45
    Vì thế, khi xem xét
    lịch Hoàng Đạo của Việt Nam,
  • 3:45 - 3:48
    bạn có thể phát hiện rằng
    mình cầm tinh con mèo thay vì thỏ,
  • 3:48 - 3:49
    và nếu như bạn ở Thái Lan,
  • 3:49 - 3:53
    một con rắn thần tên là Naga
    sẽ thay thế con rồng.
  • 3:53 - 3:56
    Vậy nên, dù bạn có tin vào
    những gì 12 con giáp
  • 3:56 - 3:58
    nói về bản thân mình hay không,
  • 3:58 - 4:02
    nó chắc chắn bộc lộ nhiều thứ
    về nền văn hóa xuất thân của nó.
Title:
Truyền thuyết về 12 con giáp của Trung Hoa - Megan Campisi và Pen-Pen Chen
Speaker:
Megan Campisi and Pen-Pen Chen
Description:

Xem toàn bộ bài học: http://ed.ted.com/lessons/the-myth-behind-the-chinese-zodiac-megan-campisi-and-pen-pen-chen

Cung Hoàng đạo của bạn là gì? Trong chiêm tinh học phương Tây, đó là một chòm sao được quyết định bởi ngày sinh của bạn. Tuy nhiên, theo lịch hoàng đạo Trung Hoa, đó là shuxiang, nghĩa là con giáp cầm tinh năm bạn sinh ra. Trong số vô vàn câu chuyện giải thích sự hình thành của 12 con giáp, truyền thuyết lâu đời nhất nói về một cuộc đua. Megan Campisi và Pen-Pen Chen sẽ giải thích câu chuyện kinh điển này.

Bài học bởi Megan Campisi và Pen-Pen Chen, minh họa bởi Marta Prokopová.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:23

Vietnamese subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.