WEBVTT

00:00:09.056 --> 00:00:10.456
Cung Hoàng đạo của bạn là gì?

00:00:10.456 --> 00:00:12.006
Trong Chiêm tinh học phương Tây,

00:00:12.006 --> 00:00:16.376
đó là một chòm sao được quyết định 
bởi ngày sinh của bạn.

00:00:16.386 --> 00:00:19.897
Nhưng theo 12 con giáp của trung Quốc, 
hay shēngxiào,

00:00:19.897 --> 00:00:24.387
đó là shǔxiàng, nghĩa là con giáp
cầm tinh năm sinh của bạn.

00:00:24.387 --> 00:00:28.458
Và trong số những truyền thuyết 
giải thích sự hình thành của 12 con giáp,

00:00:28.458 --> 00:00:32.188
câu chuyện lâu đời nhất 
nói về một cuộc đua.

00:00:32.188 --> 00:00:36.358
Truyền thuyết kể rằng, Ngọc Hoàng,
người đứng đầu Thiên Đàng,

00:00:36.358 --> 00:00:41.348
muốn tìm ra cách để tính toán thời gian
nên đã tổ chức một cuộc đua.

00:00:41.348 --> 00:00:43.928
Mười hai con vật đầu tiên 
vượt qua được dòng sông


00:00:43.928 --> 00:00:48.028
sẽ có một vị trí trong lịch hoàng đạo
theo thứ tự mà chúng về đích.

00:00:48.028 --> 00:00:50.479
Con chuột thức dậy lúc mặt trời mọc
để xuất phát sớm


00:00:50.479 --> 00:00:52.078
nhưng trên đường đến dòng sông,


00:00:52.078 --> 00:00:54.989
nó gặp ngựa, hổ và bò đực.

00:00:54.989 --> 00:00:57.809
Vì chuột nhỏ và không thể bơi tốt,

00:00:57.809 --> 00:01:00.168
nó đã nhờ các con vật lớn hơn giúp đỡ.

00:01:00.168 --> 00:01:01.909
Trong khi hổ và ngựa từ chối

00:01:01.909 --> 00:01:05.389
thì chú bò tốt bụng đã đồng ý
chở chuột qua sông.

00:01:05.389 --> 00:01:08.370
Tuy nhiên, 
khi chúng chuẩn bị đến bờ bên kia,


00:01:08.370 --> 00:01:13.109
chuột nhảy khỏi người bò
và về nhất.

00:01:13.109 --> 00:01:14.509
Bò về thứ nhì

00:01:14.509 --> 00:01:16.979
và hổ về thứ ba.

00:01:16.979 --> 00:01:19.129
Thỏ vì quá nhỏ bé 
để chống lại dòng nước xiết

00:01:19.129 --> 00:01:22.541
nên đã nhảy qua đá và khúc cây
để về thứ tư.

00:01:22.541 --> 00:01:25.619
Tiếp đến là rồng,
tuy có thể bay thẳng qua sông,


00:01:25.619 --> 00:01:29.199
nhưng nó đã dừng lại để giúp 
những con vật khác mà nó gặp trên đường.

00:01:29.199 --> 00:01:32.609
Sau rồng là ngựa,
nó đang phi thật nhanh qua sông.

00:01:32.609 --> 00:01:36.100
Thế nhưng, khi ngựa chuẩn bị đến đích
thì rắn trườn qua.


00:01:36.100 --> 00:01:40.480
Ngựa giật mình dừng lại,
để cho rắn bò vào vị trí thứ sáu.

00:01:40.480 --> 00:01:42.400
Ngọc Hoàng nhìn ra dòng sông


00:01:42.400 --> 00:01:46.420
và thấy cừu, khỉ, gà 
đang ở trên một cái bè

00:01:46.420 --> 00:01:49.060
và cùng nhau đẩy nó ra khỏi đám rong rêu.

00:01:49.060 --> 00:01:50.391
Khi chúng đến bờ bên kia,

00:01:50.391 --> 00:01:53.020
cả ba quyết định 
nhường vị trí thứ tám cho cừu,

00:01:53.020 --> 00:01:55.660
con vật hiền hòa nhất trong bọn,

00:01:55.660 --> 00:01:58.330
sau đến khỉ và gà trống.

00:01:58.330 --> 00:02:01.011
Tiếp đến là chó, 
đang cố bò lên bờ sông.

00:02:01.021 --> 00:02:02.510
Chó là một tay bơi giỏi,

00:02:02.510 --> 00:02:07.180
nhưng do mải chơi đùa dưới nước
nên chỉ đến đích ở vị trí thứ mười một.

00:02:07.180 --> 00:02:09.381
Vị trí cuối cùng thuộc về lợn,

00:02:09.381 --> 00:02:11.870
nó vì đói nên đã dừng lại 
để ăn và ngủ một giấc ngắn

00:02:11.870 --> 00:02:14.881
trước khi bì bõm qua sông về đích.

00:02:14.881 --> 00:02:19.561
Từ đó, mỗi năm được cai trị
bởi một con giáp theo thứ tự trên,

00:02:19.561 --> 00:02:22.645
tạo thành một chu kì 
bắt đầu lại mỗi 60 năm.

00:02:22.645 --> 00:02:24.461
Tại sao lại là 60 mà không phải là 12?

00:02:24.461 --> 00:02:29.371
Bởi lịch Trung Hoa cổ được hình thành
từ 2 hệ thống chồng chéo lên nhau.

00:02:29.371 --> 00:02:32.281
12 con giáp 
gắn liền với một hệ thống gọi là

00:02:32.281 --> 00:02:36.891
Thập Nhị Chi, hay shí'èrzhī.

00:02:36.891 --> 00:02:41.101
Một hệ thống khác, Thập Thiên Can, 
còn gọi là tiāngān,

00:02:41.101 --> 00:02:43.562
được tạo thành 
bởi năm nguyên tố Ngũ Hành

00:02:43.562 --> 00:02:45.292
là Kim, xīn,

00:02:45.292 --> 00:02:46.864
Mộc, mù,

00:02:46.864 --> 00:02:48.602
Thủy, shuǐ,

00:02:48.602 --> 00:02:50.212
Hỏa, huǒ,

00:02:50.212 --> 00:02:52.252
và Thổ, tǔ.

00:02:52.252 --> 00:02:55.521
Mỗi nguyên tố 
được ghép với âm hay dương,

00:02:55.521 --> 00:02:57.581
tạo thành một chu kì 10 năm.

00:02:57.581 --> 00:02:59.853
Khi 12 con giáp của Thập Nhị Chi

00:02:59.853 --> 00:03:02.032
được ghép 
với một nguyên tố trong Ngũ Hành

00:03:02.032 --> 00:03:04.693
và Âm hay Dương
của Thiên Can,

00:03:04.693 --> 00:03:07.614
nó tạo thành 60 năm 
từ các tổ hợp khác nhau,

00:03:07.614 --> 00:03:11.424
gọi là Lục thập hoa giáp,
hay Can Chi.

00:03:11.424 --> 00:03:16.390
Vậy nên, một người sinh vào năm 1980
sẽ mang tuổi Canh Thân

00:03:16.390 --> 00:03:20.903
trong khi một người sinh năm 2007
sẽ mang tuổi Đinh Hợi.

00:03:20.903 --> 00:03:24.913
Trong thực tế, bạn còn có thể có 
một con giáp ẩn dựa vào tháng sinh,

00:03:24.913 --> 00:03:27.962
một con giáp thực sự theo ngày sinh,

00:03:27.962 --> 00:03:31.773
và một con giáp bí mật 
theo giờ sinh của mình.

00:03:31.773 --> 00:03:34.196
Cuộc đua đó 
được xem như đã quyết định

00:03:34.196 --> 00:03:37.033
những con vật được tôn thờ
trong lịch Hoàng đạo của Trung Hoa,


00:03:37.033 --> 00:03:39.374
nhưng khi hệ thống này 
được phổ biến khắp châu Á,

00:03:39.374 --> 00:03:42.463
những nước khác đã thay đổi vái nét
để phản ánh văn hóa của mình.

00:03:42.463 --> 00:03:44.803
Vì thế, khi xem xét
lịch Hoàng Đạo của Việt Nam,

00:03:44.803 --> 00:03:47.684
bạn có thể phát hiện rằng 
mình cầm tinh con mèo thay vì thỏ,


00:03:47.684 --> 00:03:49.353
và nếu như bạn ở Thái Lan,

00:03:49.353 --> 00:03:53.284
một con rắn thần tên là Naga
sẽ thay thế con rồng.

00:03:53.284 --> 00:03:55.844
Vậy nên, dù bạn có tin vào 
những gì 12 con giáp

00:03:55.844 --> 00:03:57.744
nói về bản thân mình hay không,

00:03:57.744 --> 00:04:01.744
nó chắc chắn bộc lộ nhiều thứ 
về nền văn hóa xuất thân của nó.