Ontrouw herbeschouwd ... een talk voor iedereen die ooit heeft liefgehad

Ontrouw is het ultieme verraad. Maar hoeft dat wel? Relatietherapeut Esther Perel onderzoekt waarom mensen vreemdgaan en laat zien waarom verhoudingen zo traumatisch zijn: omdat ze onze emotionele basis bedreigen. In ontrouw ziet ze iets onverwachts: een uiting van verlangen en verlies. Verplicht kijken voor iedereen die ooit is of heeft bedrogen of voor wie relaties in een nieuw licht wil leren zien.

Waarom plegen we ontrouw?

Waarom plegen gelukkige mensen ontrouw?

Als we zeggen 'ontrouw',
wat bedoelen we dan precies?

Een onenightstand, een romance,

een prostitueebezoek, een chatroom,

een massage met een opwindend slot?

Waarom denken we dat mannen ontrouw zijn
uit verveling en angst voor intimiteit,

maar dat vrouwen dat doen uit eenzaamheid
en behoefte aan intimiteit?

Betekent een verhouding altijd
het einde van een relatie?

De afgelopen 10 jaar
heb ik over de hele wereld gereisd

en heb ik intensief gewerkt
met honderden koppels

van wie de relatie
door ontrouw aan diggelen lag.

Er is één simpele zonde

die een stel kan beroven van hun relatie,

hun geluk en zelfs hun identiteit:

een verhouding.

En toch, al komt het nog zo vaak voor,

we begrijpen dit fenomeen heel slecht.

Deze talk is dus
voor al wie ooit heeft liefgehad.

Overspel is al zo oud als het huwelijk,

net als het taboe erover.

Sterker: ontrouw is zo onverzettelijk,
daar kan het huwelijk jaloers op zijn.

Het gaat zo ver
dat dit het is het enige gebod is

dat twee keer in de Bijbel wordt genoemd:

één keer voor de daad, en
één keer voor alleen maar de gedachte.

(Gelach)

Hoe verzoenen we nu
iets wat universeel verboden is

maar wel universeel beoefend wordt?

Historisch gezien hebben mannen altijd
een vrijbrief gehad om overspelig te zijn

zonder al te veel consequenties,

ondersteund door een veelheid aan
biologische en evolutionaire theoriën

die hun zwerflust rechtvaardigden.

Dat meten met twee maten
is al zo oud als overspel zelf.

Maar wie weet wat zich daadwerkelijk
onder die lakens afspeelt?

Want als het gaat om seks,

moeten de mannen opscheppen en overdrijven

maar vrouwen moeten verbergen,
bagatelliseren en ontkennen,

wat niet zo verwonderlijk is
want er zijn nog steeds negen landen

waar een overspelige vrouw
de doodstraf riskeert.

Monogamie betekende altijd
één partner voor het leven.

Tegenwoordig betekent het
één partner tegelijk.

(Gelach)

(Applaus)

Jullie zeggen waarschijnlijk allemaal:

"Ik ben monogaam in al mijn relaties."

(Gelach)

Vroeger trouwden we

en dan hadden we voor het eerst seks,

maar tegenwoordig trouwen we

en dan stoppen we met seks met anderen.

Het punt is dat monogamie
niets te maken had met liefde.

Een man vertrouwde
op de trouw van zijn vrouw

zodat hij wist van wie de kinderen waren

en wie de koeien zou krijgen
als hij doodging.

Iedereen wil weten

hoeveel procent er vreemdgaat.

Sinds ik op de conferentie ben
krijg ik die vraag.

(Gelach)

Het gaat over jullie.

Maar de definitie van ontrouw
blijft maar ruimer worden:

Sexting, porno kijken,
stiekem actief blijven op dating apps.

Zonder algemeen geaccepteerde definitie

van wat al of niet overspelig gedrag is,

lopen de schattingen dus sterk uiteen,
van 26 tot 75 procent.

Daarbovenop zijn we ook nog eens
wandelende tegenstrijdigheden.

95 procent van ons zal zeggen
dat het zeer kwalijk is

als onze partner
zou liegen over een affaire,

maar ongeveer hetzelfde
percentage zou zeggen

dat ze dat ook zouden doen
als ze er zelf een hadden.

(Gelach)

Ik gebruik graag deze definitie
van een affaire,

ze brengt de drie sleutelelementen samen:

een geheime relatie,
dat is de basisstructuur van een affaire;

een bepaalde emotionele band;

en seksuele alchemie.

En alchemie is het sleutelwoord hier

want de erotische huivering is zo intens
dat de kus die je maar in gedachten geeft

zo krachtig en betoverend kan zijn

als urenlang daadwerkelijk vrijen.

Marcel Proust zei:

"Onze verbeelding creëert de liefde,
niet die andere persoon."

Het is nog nooit zo eenvoudig geweest
om ontrouw te zijn

en het is nog nooit zo moeilijk geweest
om het geheim te houden.

En nooit eerder gaf ontrouw
zulk een psychologische druk.

Toen het huwelijk
een economische instelling was

bedreigde ontrouw onze economische basis.

Maar nu dat het huwelijk
een romantische aangelegenheid is,

bedreigt ontrouw onze emotionele basis.

Ironisch genoeg gingen we vroeger vreemd

om echte liefde te ervaren

maar nu we de liefde
zoeken in het huwelijk

vernielt het vreemdgaan de liefde.

Ik denk dat ontrouw ons vandaag de dag
op drie nieuwe manieren pijn doet.

We hebben een romantisch ideaal
en zoeken één persoon

die een eindeloze lijst
behoeften moet vervullen:

mijn grootste minnaar zijn,
mijn beste vriend,

de beste vader,
mijn vertrouweling,

mijn emotionele maatje,
mijn intellectueel gelijke.

En ik ben de uitverkorene, ik ben uniek,

ik ben onmisbaar, ik ben onvervangbaar,

ik ben het.

En ontrouw vertelt me dat ik dat niet ben.

Het is het ultieme verraad.

Ontrouw verbrijzelt
de grootse ambitie van de liefde.

Maar was ontrouw
door de eeuwen heen al pijnlijk,

tegenwoordig is het vaak traumatisch,

want het bedreigt ons zelfgevoel.

Neem mijn patiënt Fernando,
die gaat eronder gebukt.

Hij zegt: "Ik dacht dat ik wist
wat mijn leven was.

Ik dacht dat ik wist wie jij was,
wie wij waren als stel, wie ik was.

Nu weet ik niks meer zeker."

Ontrouw: een beschaamd vertrouwen,
een identiteitscrisis.

"Kan ik je ooit nog vertrouwen?"
vraagt hij.

"Kan ik überhaupt nog iemand vertrouwen?"

Mijn patiënt Heather vertelt me hetzelfde

wanneer we praten
over haar relatie met Nick.

Getrouwd, twee kinderen.

Nick is net vertrokken op zakenreis

en Heather zit met de jongens
op zijn iPad wat te spelen

wanneer er een bericht
op het scherm verschijnt:

"Ik kijk zo naar je uit."

Dat is gek, denkt ze, je bent net weg.

Dan nog een bericht:

"Zo dadelijk kan ik je omhelzen."

Dan begrijpt Heather

dat ze niet voor haar zijn.

Ze vertelt me ook
dat haar vader affaires had,

maar haar moeder vond
één klein bonnetje in zijn broekzak

en een beetje lipstick op zijn kraag.

Heather ging graven.

Ze vindt honderden berichten,

uitgewisselde foto's,
geuite verlangens.

Alle levendige details
van Nick's tweejarige verhouding

openbaren zich voor haar.

Toen dacht ik:

Een affaire in het digitale tijdperk
is de dood door duizend messteken.

En dan hebben we tegenwoordig
met nog een paradox te maken.

Vanwege dit romantisch ideaal

bouwen we met unieke ambitie
op de trouw van onze partner.

Maar we zijn ook meer dan ooit
geneigd om te vreemd te gaan,

niet omdat we nu andere verlangens hebben

maar omdat we leven in een tijdperk

waarin we vinden dat het ons goed recht is
onze verlangens na te streven,

dit is tenslotte de cultuur
waar ik recht heb op mijn geluk.

En gingen we vroeger scheiden
omdat we ongelukkig waren,

tegenwoordig scheiden we
omdat we niet gelukkig genoeg zijn.

En daar waar we ons schaamden
om te gaan scheiden,

schamen we ons tegenwoordig als we blijven

waar we ook weg hadden kunnen gaan.

Dus kan Heather niet
met haar vriendinnen praten,

bang als ze is voor hun oordeel
omdat ze nog steeds van Nick houdt,

en overal waar ze komt
krijgt ze hetzelfde advies:

"Ga toch bij hem weg.
Zet die hond op straat."

En als de situatie omgekeerd was
zou Nick dat net zo hebben.

Bij elkaar blijven is de nieuwe schande.

Dus als we zo makkelijk kunnen scheiden,

waarom hebben we dan nog affaires?

Men neemt over het algemeen aan
dat wanneer iemand een verhouding heeft

er ofwel iets mis is met de relatie
of dat er iets mis is met jou.

Maar er kan niet zomaar iets mis zijn
met miljoenen mensen.

De redenering is dat wanneer je thuis
alles hebt wat je nodig hebt,

heb je elders niets te zoeken,

er van uitgaande dat er zoiets bestaat
als een perfecte relatie

die ons immuun maakt
voor de behoefte om te zwerven.

Maar stel nu eens dat passie
een uiterste houdbaarheidsdatum heeft?

Stel nu eens dat er dingen zijn
waar zelfs een goede relatie

nooit in zou kunnen voorzien?

Wanneer zelfs gelukkige mensen
verhoudingen hebben,

wat is er dan aan de hand?

Het overgrote deel
van de mensen waar ik mee werk

zijn helemaal geen
'chronisch overspeligen'.

Het zijn vaak mensen die
overtuigd monogaam zijn,

op zijn minst naar hun partner.

Hun gedrag is echter in conflict gekomen

met hun normen en waarden.

Het zijn vaak mensen
die tientallen jaren trouw zijn geweest,

maar dan op een dag
een grens overschrijden

die ze dachten nooit te overschrijden,

en daarmee alles op het spel zetten.

Wat zoeken ze dan?

Verhoudingen zijn een daad van verraad,

ze zijn ook een uiting
van verlangen en verlies.

In het hart van een affaire vind je vaak

het verlangen, het hunkeren
naar een emotionele band,

naar iets nieuws, naar vrijheid,
naar autonomie, intense sexualiteit,

de wens om verloren delen
van onszelf terug te vinden

of op zoek naar levenslust
na een verlies of persoonlijk drama.

Ik moet denken aan Priya,
een andere patiënt,

gelukkig getrouwd,

ze houdt van haar man,

en ze zou hem nooit pijn willen doen.

Maar ze vertelt me ook

dat ze altijd heeft gedaan
wat er van haar werd verwacht:

braaf meisje, goede moeder,
voorbeeldige echtgenote,

ze verzorgde haar geïmmigreerde ouders.

Priya viel voor de arborist
die de boom uit haar tuin had opgeruimd

na orkaan Sandy.

Met zijn vrachtwagen en zijn tatoeages
is hij het tegengestelde van haar.

Maar met 47 jaar gaat Priya's affaire
over de pubertijd die ze nooit had.

Haar verhaal illustreert voor mij dat
als we de aandacht van een ander zoeken

we ons daarmee niet altijd
afkeren van onze partner

maar meer van de persoon
die we zelf zijn geworden.

Dat we niet zozeer op zoek zijn
naar een andere persoon

maar meer naar een ander zelf.

Overal ter wereld

hoor ik hetzelfde van mensen
die een verhouding hebben:

ze hebben het gevoel dat ze leven.

Vaak vertellen ze me over een verlies,

van een vader of moeder die is gestorven

of over een te jong overleden vriend

of slecht nieuws bij de dokter.

Dood en vergankelijkheid leven vaak
in de schaduw van een affaire,

het roept die vragen op.

Is dit alles? Is er meer?

Moet ik zo nog 25 jaar verder?

Zal ik dat ooit nog voelen?

Het doet me vermoeden
dat het juist deze vragen zijn

die mensen over die grens duwen

en dat sommige verhoudingen pogingen zijn
om de doodsheid te verdrijven,

om de dood op afstand te houden.

In tegenstelling tot
wat je misschien denkt,

verhoudingen gaan minder over seks
dan over verlangens:

verlangen naar aandacht,
verlangen om zich bijzonder te voelen,

om zich belangrijk te voelen.

En precies die structuur van een affaire,

het feit dat je je minnaar
nooit kunt hebben

houdt die hunkering in stand.

Dat op zich is een verlangens-generator,

want door de onvolmaaktheid,
de dubbelzinnigheid,

blijf je steeds verlangen
naar wat je niet kunt hebben.

Nu zullen sommigen denken

dat affaires niet voorkomen
in open relaties

maar dat doen ze wel.

Ten eerste is de discussie over monogamie

niet dezelfde als die over ontrouw.

Het lijkt er heel sterk op

dat zelfs wanneer we de vrijheid hebben
om andere sekspartners te hebben,

we nog steeds worden aangetrokken
door de lokroep van het verbodene:

als we iets doen wat niet mag,

pas dan voelt het
alsof we echt doen wat we willen.

Een groot aantal van mijn patiënten
heb ik ook verteld

dat wanneer ze in hun vaste relatie

één tiende van het vuur, de durf
en de verbeelding konden stoppen

die ze nu in hun verhouding stopten,

ze mij waarschijnlijk
nooit nodig hadden gehad.

(Gelach)

Hoe herstellen we van een verhouding?

Verlangens gaan diep.

Verraad snijdt diep.

Maar het is te genezen.

Sommige verhoudingen
zijn simpelweg de druppel

voor relaties die al
ten dode waren opgeschreven.

Andere zijn juist een impuls
voor nieuwe kansen.

Het feit is dat de meeste stellen

na een verhouding bij elkaar blijven.

Sommige overleven slechts,

andere kunnen de crisis
tot een nieuwe kans transformeren

en lering trekken uit de hele ervaring.

Ik denk zelfs meer
voor de bedrogen partner,

die vaak zal zeggen:

"Dacht je dat ik niet meer wilde?

Maar ik heb het niet gedaan."

Maar nu de affaire
aan het licht is gekomen,

krijgen zij ook de kans om meer te eisen

en zij hoeven niet meer
de status quo te onderhouden

die misschien voor hen
ook niet zo best werkte.

Ik heb gemerkt dat een heleboel stellen

direct na zo'n verhouding,

vanwege die nieuwe chaos
die tot een nieuwe orde kan leiden,

diepte in hun gesprekken hebben
met openheid en eerlijkheid,

die ze in jaren niet gehad hadden.

Partners die seksueel onverschillig waren

ervaren ineens een gulzige wellust

en hebben geen idee
waar die vandaan komt.

Het is iets in de angst voor het verlies
wat het verlangen weer aanwakkert

en plaats maakt
voor een hele nieuwe waarheid.

Wanneer een verhouding
aan het licht komt,

wat kunnen stellen dan precies doen?

We weten van trauma's
dat de genezing pas kan beginnen

wanneer de dader
zijn of haar fout toegeeft.

Dus degene die de verhouding had,

Nick,

moet ten eerste de affaire afbreken,

maar ten tweede is het essentieel

dat hij schuld en spijt betuigt

voor het pijn doen van zijn vrouw.

Ik moet eerlijk zeggen

dat een heleboel mensen
die een verhouding hadden

zich wel heel schuldig voelen
voor het pijn doen van hun partner

maar eigenlijk niet voor het hebben
van de verhouding zelf.

Dat onderscheid is belangrijk.

En Nick moet nu
bewaker van de relatie worden.

Voorlopig zal hij de grenzen
van de relatie moeten beschermen.

Hij zal het initiatief
daar in moeten nemen,

want als hij daar een punt van maakt

kan hij Heather van de obsessie verlossen

en van de angst
dat de relatie wordt vergeten,

en dat op zich
brengt wat vertrouwen terug.

Heather,

de bedrogen partner,

zal dingen moeten doen die
het gevoel van eigenwaarde terugbrengen,

zich moeten omringen met liefde
en met vrienden,

en met activiteiten die plezier,
zin en identiteit terugbrengen.

Misschien nog wel belangrijker is het

om de neiging te onderdrukken
naar vunzige details te graven:

Waar was je? Waar deden jullie het?

Hoe vaak? Is zij beter in bed dan ik?

Vragen die alleen maar
meer pijn veroorzaken,

en je 's nachts wakker houden.

Schakel in plaats daarvan over
op wat ik onderzoekende vragen noem,

degene die zoeken
naar betekenis en motieven.

Wat betekende deze verhouding voor je?

Wat kon je daar uiten of ervaren

wat je bij mij niet meer kon?

Hoe was dat voor je om dan thuis te komen?

Wat aan ons vind je van waarde?

Ben je blij dat het is afgelopen?

Iedere verhouding
herdefinieert een relatie

en ieder stel zal zelf bepalen

wat het erfgoed van de affaire zal zijn.

Verhoudingen zullen blijven bestaan,
dat verandert niet.

De dilemma's van liefde en verlangen

leveren geen eenvoudige antwoorden op
van wit en zwart en goed en kwaad,

van daders en slachtoffers.

Bedrog in een relatie
komt in vele vormen voor.

Er zijn veel manieren
om je partner te bedriegen:

met minachting, met verwaarlozing,

met onverschilligheid, met geweld.

Seksueel bedrog is maar één manier
om je partner pijn te doen.

In andere woorden,
het slachtoffer van een verhouding

is niet altijd het slachtoffer
van een huwelijk.

Jullie hebben naar me geluisterd

en ik weet wat jullie denken:

Ze heeft een Frans accent
dus ze zal wel vóór verhoudingen zijn.

(Gelach)

Nou, niet dus.

Ik ben niet Frans.

(Gelach)

(Applaus)

En ik ben niet voor verhoudingen.

Maar omdat ik denk dat er iets goeds
uit een affaire kan voortkomen

wordt mij vaak deze vreemde vraag gesteld:

zou ik het ooit aanraden?

Ik zou net zo min een verhouding aanraden

als dat ik kanker zou aanbevelen

en dat terwijl ik toch mensen ken
die het hebben gehad

die me vertellen hoe het ze
een nieuw perspectief heeft gegeven.

De vraag die mij het meest is gesteld
sinds ik op de conferentie ben,

als ik zei dat ik over ontrouw
zou spreken, is: voor of tegen?

Ik zei: "Ja."

(Gelach)

Ik bekijk verhoudingen van twee kanten:

pijn en bedrog aan een kant,

groei en zelf-ontdekking aan de andere -

wat het jou heeft gedaan
en wat het voor mij heeft betekend.

Dus wanneer een stel bij me komt

nadat een verhouding
aan het licht is gekomen,

vertel ik ze vaak:

Tegenwoordig hier in het Westen

zullen de meeste mensen
twee of drie relaties

of huwelijken gaan hebben

en sommigen zullen dat doen
met dezelfde persoon.

Jullie eerste huwelijk is over,

willen jullie samen een tweede proberen?

Dank je wel,

(Applaus)