Return to Video

Сайн унтаж амрахын ач тус - Шай Марку

  • 0:07 - 0:10
    Үүрийн 4 цаг болж байна.
  • 0:10 - 0:16
    8 цагийн дараа чухал шалгалт бас
    төгөлдөр хуурын тоглолттой.
  • 0:16 - 0:22
    Хэдэн хоногийн турш давтаж бэлдсэн хэрнээ
    алинд нь ч бэлэн биш байдаг.
  • 0:22 - 0:23
    Тэгвэл одоо юу хийх вэ?
  • 0:23 - 0:28
    Дахиад 1 аяга кофе уугаад
    хэдэн цаг толгойгоо гашилган сууж болно.
  • 0:28 - 0:30
    Итгэнэ үү байна уу өөрөө мэд,
  • 0:30 - 0:35
    номоо хаагаад, хөгжмөө цааш тавиад
    унтсан нь дээр байж магадгүй.
  • 0:36 - 0:38
    Бид амьдралынхаа 1/3-г унтаж өнгөрүүлдэг.
  • 0:38 - 0:43
    Гэвч гайхалтай нь бид үүнд
    маш бага анхаарал хандуулдаг .
  • 0:43 - 0:47
    Энэ үл тоомсорлол нь томоохон
    буруу ойлголтын үр дүн юм.
  • 0:47 - 0:49
    Нойрсох үе бол алдсан цаг биш.
  • 0:49 - 0:52
    Эсвэл бүх чухал ажил дууссаны дараа
    амрах арга биш.
  • 0:52 - 0:54
    Харин энэ бол нэн чухал үйл явц.
  • 0:54 - 1:00
    Чухал тогтолцоог зохицуулж, тэнцвэржүүлж,
    амьсгалд нөлөөлж,
  • 1:00 - 1:05
    цусны эргэлтээс эхлэн өсөлт, дархлааны
    хариуг зохицуулж байдаг үе юм.
  • 1:05 - 1:11
    Гайхалтай. Гэхдээ шалгалтынхаа дараа
    үүнд санаа тавьж болно. Тийм үү?
  • 1:11 - 1:12
    Яг ч тийм биш.
  • 1:12 - 1:15
    Нойр нь тархинд ч гэсэн чухал.
  • 1:15 - 1:21
    Нойрсож эхлэхэд цусны эргэлтын 1/5 нь
    тархи руу дамжуулагддаг.
  • 1:21 - 1:24
    Унтаж байхад тархинд болж буй зүйл нь
  • 1:24 - 1:29
    бидний ой тогтоолтонд маш чухал
    боловсруулалтын эрчимтэй үе юм.
  • 1:29 - 1:34
    Өнгөц харахад, бидний юмсыг санах чадвар
    тийм ч биширмээр санагддаггүй.
  • 1:34 - 1:37
    19-р зууны сэтгэл судлаач
    Херман Эббингаус
  • 1:37 - 1:43
    бид шинэ мэдээллийн 40%-г
    эхний 20 минутанд мартдаг буюу
  • 1:43 - 1:47
    марталтын муруй гэх
    үзэгдлийг танилцуулсан.
  • 1:47 - 1:50
    Гэхдээ энэхүү үзэгдлээс сэргийлэхэд
  • 1:50 - 1:53
    ой тогтоолтын нэгдэл буюу
  • 1:53 - 1:56
    мэдээлэл богино хугацааны ой тогтоолтоос
  • 1:56 - 1:59
    урт хугацааных руу шилжих явц тус болдог.
  • 1:59 - 2:03
    Энэ нэгдэл нь тархины томоохон хэсэг болох
  • 2:03 - 2:05
    гипокампусын тусламжтайгаар явагддаг.
  • 2:05 - 2:08
    Урт хугацааны нэгдэлд
    үүний гүйцэтгэх үүргийг
  • 2:08 - 2:11
    1950-аад онд Бренда Милнер
  • 2:11 - 2:15
    Х.М гэх өвчтөн дээр хийсэн
    судалгаандаа үзүүлсэн.
  • 2:15 - 2:17
    Х.М-н гипокампусыг авсаны дараа
  • 2:17 - 2:21
    түүний богино хугацааны ой нь гэмтсэн ч
  • 2:21 - 2:26
    давталтаар дамжуулан биеийн хүчний
    ажлыг сурч чадаж байсан.
  • 2:26 - 2:28
    Гипокампусыг нь авсанаас болж
  • 2:28 - 2:32
    түүний урт хугацааны ой
    үүсгэх чадвар нь мөн гэмтсэн.
  • 2:32 - 2:35
    Энэ туршилт юуг харуулж байна вэ гэвэл
  • 2:35 - 2:39
    шалгалтанд хэрэгтэй зарчим,
    тоо баримтыг цээжлэх зэрэг
  • 2:39 - 2:45
    урт хугацааны ой тогтоолтонд
    гипокампус нь онцгой үүрэг гүйцэтгэдэг.
  • 2:45 - 2:49
    Харин тоглолтонд эзэмших хэрэгтэй
    хурууны хөдөлгөөнийг цээжлэх
  • 2:49 - 2:52
    буюу үйлдлийн ой тогтоолтонд
    тийм ч их нөлөөгүй.
  • 2:52 - 2:55
    Милнерийн ололт болон
    Эрик Канделийн 90-ээд онд хийсэн ажлууд
  • 2:55 - 3:01
    энэхүү нэгдэл хэрхэн явагддаг талаарх
    өнөөгийн ойлголтыг бидэнд өгсөн.
  • 3:01 - 3:03
    Мэдрэхүйн мэдээлэл нь эхлээд хөрвүүлэгдэн,
  • 3:03 - 3:07
    богино хугацааны ой тогтоолтын
    мэдрэлийн эсэд түр хадгалагддаг.
  • 3:07 - 3:10
    Тэндээсээ гипокампусд очно.
  • 3:10 - 3:13
    Тэр нь тархины гадрын эсийг
    бэхжүүлж, сайжруулдаг хэсэг юм.
  • 3:13 - 3:15
    Мэдрэлийн уян хатан байдлын ачаар
  • 3:15 - 3:20
    шинэ синапс холбоос үүсч,
    мэдрэлийн эсүүдийг холбож,
  • 3:20 - 3:24
    мэдээлэл урт хугацааны ойд
    хадгалагддаг хэсэг болох
  • 3:24 - 3:26
    мэдрэлийн системийг бэхжүүлж байдаг.
  • 3:26 - 3:29
    Тэгвэл яагаад бид зарим зүйлсийг санаад
    бусдыг нь санадаггүй вэ?
  • 3:29 - 3:34
    Ой тогтоолтын үр ашигтай байдлыг
    сайжруулах хэдэн арга бий.
  • 3:34 - 3:38
    Жишээ нь гипокампус нь
    сэтгэл хөдлөлтэй холбогддог учраас
  • 3:38 - 3:45
    сэтгэл хөөрсөн, бүр стрессдсэн үед
    юмыг илүү сайн тогтоодог.
  • 3:45 - 3:49
    Гэхдээ ой тогтоолтонд нөлөөлдөг
    хамгийн чухал зүйл бол...
  • 3:49 - 3:50
    Зөв таалаа!
  • 3:50 - 3:52
    Шөнийн нойр юм.
  • 3:52 - 3:54
    Нойр нь 4 үе шатаас бүрдэнэ.
  • 3:54 - 3:59
    Хамгийн гүн нойрны үе нь удаан долгионы үе
    болон нүдний хурдан хөдөлгөөний үе юм.
  • 3:59 - 4:04
    Эдгээр үе шатанд хүмүүсийг хянаж байсан
    EEG машины харуулснаар
  • 4:04 - 4:08
    цахилгаан идэвхи нь тархины судас,
    гипокампус, таламус,
  • 4:08 - 4:10
    тархины гадаргуун хооронд дамжуулагдан
  • 4:10 - 4:13
    ой тогтоолт бүрэлдэхэд
    дамжуулах станц маягаар ажилладаг.
  • 4:13 - 4:19
    Мөн нойрны үе шат болгон ондоо төрлийн
    ой тогтоолт бүрэлдэхэд тусалдаг.
  • 4:19 - 4:22
    Нойрны удаан долгионы үед
  • 4:22 - 4:28
    тайлбарын ой тогтоолт нь
    гипокампусын урд хэсэгт түр хадгалагддаг.
  • 4:28 - 4:33
    Тархины гадаргуу болон гипокампусын
    хооронд тасралтгүй дамжуулагдан,
  • 4:33 - 4:41
    давтан идэвхжсэнээр тархины гадаргуун
    урт хугацааны ойд аажмаар хуваарьлагддаг.
  • 4:41 - 4:46
    Харин сэрүүн тархины үйл явцтай төстэй
    байдаг нүдний хурдан хөдөлгөөний үе нь
  • 4:46 - 4:49
    үйлдлийн ой тогтоолтын нэгдэлд нөлөөлдөг.
  • 4:49 - 4:51
    Иймээс судалгаанд тулгуурлан үзвэл
  • 4:51 - 4:54
    томьёогоо цээжлээд 3 цагийн дараа,
  • 4:54 - 4:58
    мөн нотоо давтаад 1 цагийн дараа
    унтах нь хамгийн зөв юм.
  • 4:58 - 5:00
    Тэгэхээр нойргүй байх нь
  • 5:00 - 5:03
    зөвхөн эрүүл мэндийг тань
    гэмтээгээд зогсохгүй
  • 5:03 - 5:09
    өмнөх шөнө нь сурсан, цээжилсэн бүхнээ
    хадгалахад гай болдогыг ойлгосон байх.
  • 5:09 - 5:13
    Энэ бүгд "шөнөөс өглөө нь дээр"
    гэх үгийн зөвийг харуулж байна.
  • 5:13 - 5:16
    Таныг нойрсож байхад бий болдог
  • 5:16 - 5:19
    тэр бүх дотоод шинэчлэл,
    шинэ холбоосуудыг бодоод үзвэл
  • 5:19 - 5:25
    сайн нойр нь таныг өглөө болгон
    шинэ, сайжирсан тархитай босгож,
  • 5:25 - 5:29
    замд таарах саадыг даван туулахад
    бэлэн болгодог гэж хэлж болох юм.
Title:
Сайн унтаж амрахын ач тус - Шай Марку
Speaker:
Шай Марку
Description:

Хичээлийг бүтнээр нь үзэх: http://ed.ted.com/lessons/the-benefits-of-a-good-night-s-sleep-shai-marcu
Үүрийн 4 цаг болж байна. 8 цагийн дараа чухал шалгалттай. Хэдэн хоногийн турш бэлдсэн хэрнээ л бэлэн биш. Дахиад 1 аяга кофе уугаад хэдэн цаг толгойгоо гашилгаж суух уу? Эсвэл жоохон ч гэсэн нойр авах хэрэгтэй юу? Шай Марку сүүлийнхийг нь дэмжиж, нойрсох үед чиний тархи хэрхэн шинэчлэгдэж, ой тогтоолтыг дэмжиж байдгийг харуулж байна.

Хичээлийг Шай Марку, зургийг Хавиер Салдена.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
05:45

Mongolian subtitles

Revisions Compare revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.