İnsanlar neden tarikatlara katılırlar? - Janja Lalich

Dersin tamamı için: http://ed.ted.com/lessons/why-do-people-join-cults-janja-lalich

Günümüzde, dünya genelinde, binlerce tarikat var. Genel olarak bir tarikat, tipik olarak karizmatik bir liderde vücut bulan, aşırı bir ideolojiye karşı ortak bir bağlılık içeren bir grup veya harekettir. Fakat tarikatları diğer gruplardan tam olarak ayıran şey nedir ve insanlar neden tarikatlara katılırlar? Janja Lalich, tarikatların insanları kendilerine nasıl çektiklerini ve üyelerini nasıl manipüle ettiklerini anlatıyor.

Ders Janja Lalich, animasyon ise Globizco tarafından hazırlanmıştır.

1955 yılında, Vaiz Jim Jones
Halkın Tapınağını kurduğunda,

çok az insan bu tapınağın sonunun
korkunç olacağını tahmin edebilirdi.

Bu ilerici dini hareket,
San Francisco'nun önde gelen

politikacıların bir kısmından
destek alarak popüler hâle geldi.

Fakat 1977 yılında, beyin yıkamaları
ve istismarları ifşa edildiği sırada,

Jones, Guyana'daki Jonestown
topluluğunu kurmak için,

birkaç yüz takipçisiyle harekete geçmişti.

Ütopik bir cennet olarak tasarlanan
koloni, daha çok bir hapis kampı gibiydi

ve bir kongre heyeti, koşulları
incelemek için oraya vardığında

Jones, son planını icra etti.

18 Kasım 1979'de,
909 erkek, kadın ve çocuk,

zehirli bir içeceği içmeye
zorlandıktan sonra öldüler.

Bu korkunç resim o zamandan beri
tek amaçlı tarikat düşüncesine ithafen

argoda yerini alarak ölümsüzleştirildi,

"Körü körüne inandılar."

Günümüzde dünyada binlerce tarikat var.

Onlarla ilgili iki noktanın
altını çizmek gerek.

Birincisi, tüm tarikatlar dini değildir.

Bazıları politiktir,

terapi temellidir,

kişisel gelişim odaklıdır

ya da tam tersi.

Diğer yandan,

tarikat diye hitap ettiğimiz
şey, tüm yeni dinler değildir.

Peki tarikatın modern
anlamını tam olarak ne tanımlar

ve insanlar onlara neden katılır?

Genel olarak bir tarikat,
tipik olarak karizmatik bir

liderde vücut bulan, aşırı bir
ideolojiye karşı ortak bir bağlılık

içeren bir grup veya harekettir.

Bunlardan birkaçı, 1997 yılında
39 kişinin toplu intiharıyla sonuçlanan

Jonestown veya Cennetin
Kapısı gibi ölümcül sonuçlanırken,

çoğu tarikat, bazı
temel özellikler paylaşır.

Tipik bir tarikat, üyelerinden
yüksek seviyede bağlılık talep eder

ve katı bir hiyerarşi ile

masum destekçilerini ve
yeni üyelerini, iç çalışmalarından

ayrı tutarlar.

Yeni bir üyeyi gerçek bir
inanana dönüştürecek olan

değişim tarifiyle

ve öğretisi aracılığıyla,
yaşamın en büyük sorularına

cevaplar sağlayacağını öne sürerler.

En önemlisi de, iç uyuşmazlık
veya dış tetkik için çok az tolerans

gösterirken, üyeleri itaatkâr
tutmak amacıyla, resmi ve gayriresmî

etki ve kontrol sistemlerini kullanırlar.

Bu tanımlardan bazılarının,
aynı zamanda hâlihazırda kurulu

dinlere de uyup uymayacağını
merak edebilirsiniz.

Aslında, "kült" kelimesi
orijinal olarak, ritüel sergileyerek

ve tapınaklara bakım yaparak,
belirli tanrılara tapınan

insanlar olarak tanımlanmıştır.

Fakat zamanla, aşırı bağlılık
anlamını kazanmıştır.

Birçok din, tarikat olarak başladı,

fakat büyüdükçe, daha
büyük toplumlarla bütünleştiler.

Buna karşın, modern bir tarikat,
üyelerini diğerlerinden ayrı tutar.

Bir tarikat, üyelerine daha iyi
yaşamaları için rehberler sunmaktansa,

kişisel ve ailesel ilişkilerden

ekonomik kazanç ve yaşam düzenlemelerine

kadar, onları doğrudan
kontrol etmeyi amaçlar.

Tarikatlar aynı zamanda
para, seks, güç veya her üçüyle

azmettirilmiş, otoriter ve narsist

özelliklere sahip olan,
oldukça inandırıcı insan liderlere de

itaat talep ederler.

Bir tarikat lideri, ilk takipçilerini
etkilemek için kişisel karizma kullanır,

fakat sonraki genişlemeler,
eski üyelerin, yeni üyeler getirmesiyle

bir piramit biçimini alır.

Tarikatlar hedef alacakları
kişiyi tanımada beceriklidir,

genelde bir bölgede yeni olanlara

veya son zamanlarda kişisel ya da
mesleki kayıp yaşayanlara odaklanırlar.

Yalnızlık ve anlam arayışı, insanı

topluluk vaat eden cana
yakın insanlara duyarlı kılar.

İnsanları seçme süreci zor olabilir,

bazen bir ilişkiyi kurmak
bile, aylarca sürebilir.

Aslında, tarikat üyelerinin üçte ikisi,
reddedilmesi zor bir arkadaş,

aile üyesi

veya iş arkadaşı

tarafından oluşturulmaktadır.

Üyeler tarikata girdiklerinde, çeşitli
beyin yıkama biçimlerine maruz kalırlar.

Davranışları veya kuralları takip etmemiz
için, doğal eğilimimizle oynayabilirler.

Diğerleri daha keskin olabilir

ve suçluluk, utanç ve korku içeren
beyin yıkama tekniklerini kullanabilirler.

Çoğu durumda üyeler, ait olma
ve vaat edilen ödülleri kazanma arzusuyla

gönüllü olarak boyun eğebilirler.

Tarikat ortamı, eleştirel
düşünceyi köreltir,

etrafınızdaki herkes mutlak inanç

sergilerken, şüphelerinizi
dile getirmenizi zorlaştırırlar.

Sonucunda ortaya çıkan, zihinsel
uyumsuzluk olarak bilinen içsel çelişki

sizi hapseder

ve her anlaşma, aldatıldığınızı kabul
etmenizi daha da acı bir hâle getirir.

Çoğu tarikat, lider
üyelerini ölüme sürüklemese bile,

yine de zararlı olabilirler.

Tarikatlar, temel düşünce, konuşma
ve birlik özgürlüklerini reddederek,

üyelerinin psikolojik ve duygusal
gelişimlerini engeller ve bu da,

normal gelişim aktiviteleri

ve aşamalarından mahrum kalan
çocuklar için büyük bir sorundur.

Yine de çoğu tarikat üyesi, ister
kendi kavrayışları aracılığıyla,

ister aile ve arkadaş yardımıyla

veya tarikatlar dış baskı

veya skandallar sonucu yıkıldığında,
bir kaçış yolu bulabiliyorlar.

Çoğu tarikatı tanımlamak zor olabilir

ve bazıları için, inançları,
ne kadar ilginç olursa olsun,

dini özgürlük altında korunmaktadır.

Fakat eylemleri taciz,

tehditler,

yasa dışı aktiviteler

veya suistimal içerdiğinde

kanun müdahale edebilir.

Aileniz veya arkadaşlarınız pahasına
bir şeylere inanmak doğru değildir

ve birisi sizden, herkesin
iyiliği için ilişkilerinizi

veya ahlakınızı feda etmenizi istiyorsa,

muhtemelen sizi kendi
çıkarları için kullanıyordur.