WEBVTT

00:00:07.979 --> 00:00:12.821
1955 yılında, Vaiz Jim Jones 
Halkın Tapınağını kurduğunda,

00:00:12.821 --> 00:00:16.352
çok az insan bu tapınağın sonunun
korkunç olacağını tahmin edebilirdi.

00:00:16.352 --> 00:00:20.663
Bu ilerici dini hareket,
San Francisco'nun önde gelen

00:00:20.663 --> 00:00:24.682
politikacıların bir kısmından
destek alarak popüler hâle geldi.

00:00:24.682 --> 00:00:29.122
Fakat 1977 yılında, beyin yıkamaları
ve istismarları ifşa edildiği sırada,

00:00:29.122 --> 00:00:31.652
Jones, Guyana'daki Jonestown
topluluğunu kurmak için,

00:00:31.652 --> 00:00:36.284
birkaç yüz takipçisiyle harekete geçmişti.

00:00:36.284 --> 00:00:40.721
Ütopik bir cennet olarak tasarlanan
koloni, daha çok bir hapis kampı gibiydi

00:00:40.721 --> 00:00:44.952
ve bir kongre heyeti, koşulları
incelemek için oraya vardığında

00:00:44.952 --> 00:00:48.143
Jones, son planını icra etti.

00:00:48.143 --> 00:00:54.242
18 Kasım 1979'de,
909 erkek, kadın ve çocuk,

00:00:54.242 --> 00:00:58.361
zehirli bir içeceği içmeye
zorlandıktan sonra öldüler.

00:00:58.361 --> 00:01:02.952
Bu korkunç resim o zamandan beri
tek amaçlı tarikat düşüncesine ithafen

00:01:02.952 --> 00:01:06.013
argoda yerini alarak ölümsüzleştirildi,

00:01:06.013 --> 00:01:08.525
"Körü körüne inandılar."

00:01:08.525 --> 00:01:11.673
Günümüzde dünyada binlerce tarikat var.

00:01:11.673 --> 00:01:14.524
Onlarla ilgili iki noktanın
altını çizmek gerek.

00:01:14.524 --> 00:01:17.412
Birincisi, tüm tarikatlar dini değildir.

00:01:17.412 --> 00:01:18.622
Bazıları politiktir,

00:01:18.622 --> 00:01:19.774
terapi temellidir,

00:01:19.774 --> 00:01:21.434
kişisel gelişim odaklıdır

00:01:21.434 --> 00:01:22.974
ya da tam tersi.

00:01:22.974 --> 00:01:23.994
Diğer yandan,

00:01:23.994 --> 00:01:28.563
tarikat diye hitap ettiğimiz
şey, tüm yeni dinler değildir.

00:01:28.563 --> 00:01:31.933
Peki tarikatın modern
anlamını tam olarak ne tanımlar

00:01:31.933 --> 00:01:35.125
ve insanlar onlara neden katılır?

00:01:35.125 --> 00:01:37.754
Genel olarak bir tarikat,
tipik olarak karizmatik bir

00:01:37.754 --> 00:01:41.944
liderde vücut bulan, aşırı bir
ideolojiye karşı ortak bir bağlılık

00:01:41.944 --> 00:01:45.591
içeren bir grup veya harekettir.

00:01:45.591 --> 00:01:49.155
Bunlardan birkaçı, 1997 yılında
39 kişinin toplu intiharıyla sonuçlanan

00:01:49.155 --> 00:01:53.754
Jonestown veya Cennetin
Kapısı gibi ölümcül sonuçlanırken,

00:01:53.754 --> 00:01:58.095
çoğu tarikat, bazı
temel özellikler paylaşır.

00:01:58.095 --> 00:02:01.592
Tipik bir tarikat, üyelerinden
yüksek seviyede bağlılık talep eder

00:02:01.592 --> 00:02:04.033
ve katı bir hiyerarşi ile

00:02:04.033 --> 00:02:06.945
masum destekçilerini ve
yeni üyelerini, iç çalışmalarından

00:02:06.945 --> 00:02:09.203
ayrı tutarlar.

00:02:09.203 --> 00:02:12.344
Yeni bir üyeyi gerçek bir
inanana dönüştürecek olan

00:02:12.344 --> 00:02:13.734
değişim tarifiyle

00:02:13.734 --> 00:02:16.245
ve öğretisi aracılığıyla,
yaşamın en büyük sorularına

00:02:16.245 --> 00:02:20.076
cevaplar sağlayacağını öne sürerler.

00:02:20.076 --> 00:02:24.106
En önemlisi de, iç uyuşmazlık
veya dış tetkik için çok az tolerans

00:02:24.106 --> 00:02:28.106
gösterirken, üyeleri itaatkâr
tutmak amacıyla, resmi ve gayriresmî

00:02:28.106 --> 00:02:33.506
etki ve kontrol sistemlerini kullanırlar.

00:02:33.506 --> 00:02:36.596
Bu tanımlardan bazılarının,
aynı zamanda hâlihazırda kurulu

00:02:36.596 --> 00:02:39.826
dinlere de uyup uymayacağını
merak edebilirsiniz.

00:02:39.826 --> 00:02:42.677
Aslında, "kült" kelimesi
orijinal olarak, ritüel sergileyerek

00:02:42.677 --> 00:02:46.154
ve tapınaklara bakım yaparak,
belirli tanrılara tapınan

00:02:46.154 --> 00:02:49.477
insanlar olarak tanımlanmıştır.

00:02:49.477 --> 00:02:53.048
Fakat zamanla, aşırı bağlılık
anlamını kazanmıştır.

00:02:53.048 --> 00:02:55.196
Birçok din, tarikat olarak başladı,

00:02:55.196 --> 00:02:59.846
fakat büyüdükçe, daha
büyük toplumlarla bütünleştiler.

00:02:59.846 --> 00:03:03.987
Buna karşın, modern bir tarikat,
üyelerini diğerlerinden ayrı tutar.

00:03:03.987 --> 00:03:07.857
Bir tarikat, üyelerine daha iyi
yaşamaları için rehberler sunmaktansa,

00:03:07.857 --> 00:03:10.448
kişisel ve ailesel ilişkilerden

00:03:10.448 --> 00:03:12.378
ekonomik kazanç ve yaşam düzenlemelerine

00:03:12.378 --> 00:03:15.777
kadar, onları doğrudan
kontrol etmeyi amaçlar.

00:03:15.777 --> 00:03:18.918
Tarikatlar aynı zamanda
para, seks, güç veya her üçüyle

00:03:18.918 --> 00:03:21.147
azmettirilmiş, otoriter ve narsist

00:03:21.147 --> 00:03:24.178
özelliklere sahip olan,
oldukça inandırıcı insan liderlere de

00:03:24.178 --> 00:03:29.539
itaat talep ederler.

00:03:29.539 --> 00:03:33.698
Bir tarikat lideri, ilk takipçilerini
etkilemek için kişisel karizma kullanır,

00:03:33.698 --> 00:03:37.438
fakat sonraki genişlemeler,
eski üyelerin, yeni üyeler getirmesiyle

00:03:37.438 --> 00:03:40.839
bir piramit biçimini alır.

00:03:40.839 --> 00:03:43.599
Tarikatlar hedef alacakları
kişiyi tanımada beceriklidir,

00:03:43.599 --> 00:03:46.189
genelde bir bölgede yeni olanlara

00:03:46.189 --> 00:03:51.629
veya son zamanlarda kişisel ya da 
mesleki kayıp yaşayanlara odaklanırlar.

00:03:51.629 --> 00:03:53.600
Yalnızlık ve anlam arayışı, insanı

00:03:53.600 --> 00:03:58.149
topluluk vaat eden cana
yakın insanlara duyarlı kılar.

00:03:58.149 --> 00:04:00.098
İnsanları seçme süreci zor olabilir,

00:04:00.098 --> 00:04:03.489
bazen bir ilişkiyi kurmak
bile, aylarca sürebilir.

00:04:03.489 --> 00:04:07.521
Aslında, tarikat üyelerinin üçte ikisi,
reddedilmesi zor bir arkadaş,

00:04:07.521 --> 00:04:08.640
aile üyesi

00:04:08.640 --> 00:04:10.040
veya iş arkadaşı

00:04:10.040 --> 00:04:13.410
tarafından oluşturulmaktadır.

00:04:13.410 --> 00:04:18.000
Üyeler tarikata girdiklerinde, çeşitli
beyin yıkama biçimlerine maruz kalırlar.

00:04:18.000 --> 00:04:24.239
Davranışları veya kuralları takip etmemiz
için, doğal eğilimimizle oynayabilirler.

00:04:24.239 --> 00:04:26.209
Diğerleri daha keskin olabilir

00:04:26.209 --> 00:04:32.510
ve suçluluk, utanç ve korku içeren
beyin yıkama tekniklerini kullanabilirler.

00:04:32.510 --> 00:04:37.773
Çoğu durumda üyeler, ait olma
ve vaat edilen ödülleri kazanma arzusuyla

00:04:37.773 --> 00:04:40.981
gönüllü olarak boyun eğebilirler.

00:04:40.981 --> 00:04:43.821
Tarikat ortamı, eleştirel
düşünceyi köreltir,

00:04:43.821 --> 00:04:45.631
etrafınızdaki herkes mutlak inanç

00:04:45.631 --> 00:04:50.103
sergilerken, şüphelerinizi
dile getirmenizi zorlaştırırlar.

00:04:50.103 --> 00:04:53.891
Sonucunda ortaya çıkan, zihinsel
uyumsuzluk olarak bilinen içsel çelişki

00:04:53.891 --> 00:04:55.541
sizi hapseder

00:04:55.541 --> 00:05:01.011
ve her anlaşma, aldatıldığınızı kabul
etmenizi daha da acı bir hâle getirir.

00:05:01.011 --> 00:05:03.602
Çoğu tarikat, lider
üyelerini ölüme sürüklemese bile,

00:05:03.602 --> 00:05:05.751
yine de zararlı olabilirler.

00:05:05.751 --> 00:05:09.360
Tarikatlar, temel düşünce, konuşma
ve birlik özgürlüklerini reddederek,

00:05:09.360 --> 00:05:13.882
üyelerinin psikolojik ve duygusal
gelişimlerini engeller ve bu da,

00:05:13.882 --> 00:05:16.223
normal gelişim aktiviteleri

00:05:16.223 --> 00:05:20.672
ve aşamalarından mahrum kalan
çocuklar için büyük bir sorundur.

00:05:20.672 --> 00:05:24.553
Yine de çoğu tarikat üyesi, ister
kendi kavrayışları aracılığıyla,

00:05:24.553 --> 00:05:26.283
ister aile ve arkadaş yardımıyla

00:05:26.283 --> 00:05:27.833
veya tarikatlar dış baskı

00:05:27.833 --> 00:05:33.323
veya skandallar sonucu yıkıldığında,
bir kaçış yolu bulabiliyorlar.

00:05:33.323 --> 00:05:35.953
Çoğu tarikatı tanımlamak zor olabilir

00:05:35.953 --> 00:05:39.394
ve bazıları için, inançları,
ne kadar ilginç olursa olsun,

00:05:39.394 --> 00:05:42.283
dini özgürlük altında korunmaktadır.

00:05:42.283 --> 00:05:44.516
Fakat eylemleri taciz,

00:05:44.516 --> 00:05:45.390
tehditler,

00:05:45.390 --> 00:05:46.733
yasa dışı aktiviteler

00:05:46.733 --> 00:05:47.994
veya suistimal içerdiğinde

00:05:47.994 --> 00:05:50.713
kanun müdahale edebilir.

00:05:50.713 --> 00:05:55.532
Aileniz veya arkadaşlarınız pahasına
bir şeylere inanmak doğru değildir

00:05:55.532 --> 00:05:58.363
ve birisi sizden, herkesin
iyiliği için ilişkilerinizi

00:05:58.363 --> 00:06:01.176
veya ahlakınızı feda etmenizi istiyorsa,

00:06:01.176 --> 00:06:04.795
muhtemelen sizi kendi
çıkarları için kullanıyordur.