Làm sao để khôi phục một khu phố: bằng trí tưởng tượng, cái đẹp và nghệ thuật

Theaster Gates, một nghệ nhân gốm và một nhà hoạt động xã hội, muốn làm điều gì đó cho khu phố của anh ở phía Nam Chicago. Và anh đã làm điều đó bằng cách thay đổi diện mạo của những tòa nhà bị bỏ hoang để tạo nên những trung tâm cộng đồng nhằm kết nối và truyền cảm hứng cho những người sống ở đó (và thu hút người dân ở nơi khác). Trong buổi nói chuyện đầy nhiệt huyết này, Gates diễn tả những nỗ lực của anh để xây dựng "Versailles thu nhỏ" ở Chicago, và chia sẻ niềm tin tha thiết của mình rằng văn hóa có thể là chất xúc tác cho sự thay đổi về mặt xã hội ở bất kỳ thành phố nào, bất kỳ nơi đâu.

Tôi là một người thợ làm gốm,

một công việc có vẻ khá là khiêm tốn

Tôi biết rất nhiều về gốm.

Tôi đã làm gốm khoảng 15 năm rồi.

Một trong những điều tạo sự hứng khởi
cho tôi

trong công việc nghệ thuật của mình
và trong việc rèn luyện làm gốm

đó là ta học rất nhanh cách làm ra
những điều tuyệt vời từ số không;

đó là khi tôi dành hàng giờ bên bàn xoay
với một đống đất sét thử làm nhiều thứ;

đó là khi giới hạn của năng lực
và khả năng của tôi

phụ thuộc vào đôi tay
và trí tưởng tượng của chính tôi

và khi tôi muốn làm
một cái bát thật đẹp

nhưng tôi vẫn chưa biết cách làm đế,

tôi sẽ phải học làm đế như thế nào;

và chính quá trình học tập ấy đã giúp tôi
rất, rất nhiều trong cuộc sống.

Tôi cảm thấy rằng, là một thợ làm gốm,

bạn cũng bắt đầu học cách
tạo hình cho thế giới

Đã có những lúc trong khả năng
nghệ thuật của mình

tôi đã muốn phản ánh lại

những khoảnh khắc thật sự quan trọng

trong lịch sử nước Mỹ,
lịch sử thế giới

khi mà những điều khắc nghiệt xảy ra,

nhưng làm thế nào ta nói về
những ý kiến táo bạo

mà không khiến người khác chán ngán
nội dung đó?

Liệu tôi có thể dùng nghệ thuật như những
ống cứu hỏa cũ kĩ, đứt đoạn từ Alabama này

để nói về sự phức tạp của vấn đề
nhân quyền trong những năm 60?

Liệu có thể nói về việc cha tôi và tôi
đang thực hiện những dự án lao động?

Bố tôi từng là thợ lợp mái, thợ xây dựng,
ông ấy sở hữu công việc kinh doanh nhỏ,

và ở tuổi 80, ông đã sẵn sàng nghỉ hưu
và tôi thừa kế 1 chiếc nồi nấu nhựa đường

Một chiếc nồi không hẳn là một vật
thừa kế gì. Lúc đó thì nó đúng là như vậy.

Nó bốc mùi hôi và chiềm nhiều không gian
trong chỗ làm việc của tôi,

nhưng tôi đã hỏi cha liệu ông có sẵn sàng
sáng tạo cùng tôi,

liệu chúng tôi có thể nhìn
loại vật liệu giản dị này bằng cách khác,

như một cái gì đó rất đặc biệt.

Và bằng cách nâng tầm vật liệu đó
cùng với kỹ năng của cha tôi,

liệu chúng tôi có thể bắt đầu suy nghĩ về
nhựa đường như đất sét, theo một cách mới,

tạo hình nhựa theo những cách khác,
giúp chúng tôi phác họa điều gì là có thể?

Sau đất sét, tôi đã chuyển sang
thử rất nhiều loại vật liệu khác nhau,

và xưởng của tôi phát triển rất nhanh,
vì tôi nghĩ vật liệu không phải là chính,

mà là khả năng tạo hình đồ vật
của chúng ta.

Tôi ngày càng trở nên hứng thú
với nhiều ý tưởng

và ngày càng nhiều việc xảy ra
ngay bên ngoài xưởng của tôi.

Để tôi nói một chút về bối cảnh,
tôi sống ở Chicago.

Bây giờ tôi sống ở khu South Side.
Tôi là người từ khu West Side.

Đối với những ai không là người Chicago,
nó không nói lên điều gì cả.

nhưng nếu tôi không đề cập việc
tôi là người West Side,

sẽ có rất nhiều người trong thành phố này
cảm thấy không vui

Khu phố mà tôi sống tên là Grand Crossing.

Đó là một khu phố đã qua thời hoàng kim.

Cho đến bây giờ thì nó không phải
một cộng đồng khép kín.

Có rất nhiều nơi bị bỏ hoang
trong khu phố của tôi,

và trong khi tôi bận rộn với việc làm gốm
và làm tác phẩm nghệ thuật

và có một sự nghiệp nghệ thuật tốt đẹp,

có rất nhiều điều đã diễn ra

ngay bên ngoài nơi làm việc của tôi.

Tất cả chúng ta đều biết
thị trường nhà đất đang trượt dài

và những thách thức của hạ tầng xuống cấp,

tôi có cảm giác chúng ta nói về điều này
ở các thành phố không đồng đều nhau,

nhưng tôi nghĩ rằng nhiều thành phố
ở trong và ngoài nước Mỹ

đều phải đối mặt với vấn đề
hạ tầng xuống cấp,

những tòa nhà bị bỏ hoang mà người ta
không còn biết làm gì với chúng nữa.

Vì thế, tôi nghĩ, có cách nào tôi có thể
bắt đầu coi những tòa nhà này

như một sự mở rộng hay một sự phát triển
việc ứng dụng nghệ thuật của tôi?

Và rằng nếu tôi suy nghĩ cùng với
những người sáng tạo khác --

kiến trúc, kỹ sư,
người môi giới bất động sản --

thì chúng tôi có thể cùng nhau suy nghĩ

theo những cách phức tạp hơn về việc
tái định hình các thành phố.

Và vì vậy tôi đã mua một căn nhà.

Căn nhà có giá rất phải chăng.

Chúng tôi đã trang trí lại.

Chúng tôi biến căn nhà trở nên xinh đẹp
hết mức có thể

để cố gắng thúc đẩy hoạt động nào đó
diễn ra trong khu nhà của tôi.

Khi tôi mua căn nhà với giá khoảng
18 000 đôla,

tôi không còn lại đồng nào cả.

Vì vậy, tôi bắt đầu quét tòa nhà đó
như một kiểu trình diễn.

Đây là nghệ thuật biểu diễn
và mọi người sẽ ghé lại,

và khi đó tôi sẽ bắt đầu quét dọn.

Bởi vì cây chổi vốn miễn phí
và việc quét dọn cũng miễn phí.

Nên mọi chuyện được giải quyết.

(Khán giả cười)

Nhưng, do đó, tôi sẽ sử dụng tòa nhà
cho triển lãm sân khấu, tiệc tối nho nhỏ,

và chúng tôi nhận ra rằng tòa nhà đó
trong dãy nhà của tôi, Dorchester,

bây giờ chúng tôi gọi dãy nhà là
những dự án Dorchester

theo một cách rằng tòa nhà có thể
trở thành một nơi họp mặt

để tổ chức đa dạng các hoạt động khác nhau

Chúng tôi biến tòa nhà trở thành một nơi
chúng tôi gọi là Archive House.

Archive House (Căn nhà Lưu trữ) làm được
hết tất cả những điều tuyệt vời.

Những người rất có uy tín trong thành phố
và cả trên họ nữa

sẽ bắt đầu đến khu nhà của tôi.

Và đó là lúc tôi cảm thấy rằng

có thể có một mối liên hệ
giữa kinh nghiệm của tôi với đất sét

và điều mới mẻ đang dần phát triển này,

rằng chúng tôi đang bắt đầu từ từ

thay đổi cách suy nghĩ của mọi người
về khu South Side của thành phố.

Một ngôi nhà rồi đến nhiều ngôi nhà,

và chúng tôi lúc nào cũng muốn nhắn nhủ

rằng không chỉ việc tạo ra
vỏ ngoài đẹp là quan trọng,

mà những hoạt động diễn ra bên trong
những tòa nhà đó cũng rất quan trọng.

Vì thế chúng tôi không chỉ nghĩ về
việc phát triển,

mà chúng tôi còn nghĩ đến chương trình,

đến những liên kết có thể hình thành
giữa một ngôi nhà với những ngôi nhà khác,

giữa một người hàng xóm
với những người khác.

Căn nhà này chúng tôi gọi là
Listening House (Căn nhà Lắng nghe),

và nó chứa một bộ sưu tập
những quyển sách bị bỏ đi

từ nhà xuất bản
Johnson Publishing Corporation,

và sách từ một cửa hàng sách cũ
đã đóng cửa.

Thật ra tôi chỉ muốn biến các tòa nhà này
trở nên hữu dụng nhất có thể

với bất cứ thứ gì
và bất kì ai muốn tham gia cùng tôi.

Chicago có một số lượng tòa nhà
sẵn sàng để sử dụng rất lớn.

Căn nhà này từng là một nơi
giao dịch ma túy trong dãy nhà,

và khi nó bị bỏ hoang
thì mở ra một cơ hội tuyệt vời

để phác thảo những hoạt động khác
có thể diễn ra tại đó.

Vì vậy chúng tôi biến không gian này
trở thành Black Cinema House.

Black Cinema House (nhà chiếu bóng)
là cơ hội để chiếu trong khu vực tôi sống

những bộ phim hữu ích và có liên quan
đến người dân sống xung quanh tôi,

để chúng tôi có thể xem một bộ phim cũ
của Melvin Van Peebles nếu muốn.

Nếu chúng tôi muốn xem "Car Wash"
thì chúng tôi có thể xem.

Thế thì còn gì tuyệt hơn.

Căn nhà đó nhanh chóng không đủ chỗ chứa,

và chúng tôi phải chuyển đến
một nơi rộng hơn.

Black Cinema House được làm từ
chỉ một mẩu đất sét,

đã phải mở rộng ra lớn hơn rất nhiều,
mà bây giờ chính là xưởng làm của tôi.

Điều tôi đã nhận ra là đối với những ai
có định kiến những khu vực thấp kém,

một số những việc mà tôi đang thực hiện

trong những tòa nhà đã bị bỏ hoang,

không phải là những chức năng
mà chúng được xây dựng nên,

và có cả các chính sách của thành phố
cho rằng

"Này, một ngôi nhà để ở
thì phải dùng để ở."

Nhưng mà phải làm gì khi không có ai
muốn sống ở khu vực đó?

Khi những người có điều kiện để chuyển đi
đều đã chuyển đi rồi?

Chúng ta làm gì với những căn nhà
bị bỏ hoang này?

Và vì vậy tôi đã cố gắng thức tỉnh họ
bằng văn hóa.

Chúng tôi nhận ra rằng
người dân rất hào hứng,

và mọi người hưởng ứng những dự án đó
nhiều đến mức chúng tôi phải mở rộng.

Đến lúc chúng tôi tìm được nơi lớn hơn,

một phần, cần có một nguồn vốn nhất định
để nghĩ đến những chuyện đó.

Trong một ngân hàng đang xuống cấp mà tôi
gọi là Arts Bank (Ngân hàng Nghệ thuật),

có khoảng hơn 3m nước tù đọng.

Đó là một dự án khó thu hút vốn,

vì các ngân hàng không hứng thú
với khu vực đó

vì người ta không hứng thú với khu vực đó

vì không có sự kiện gì diễn ra ở đó cả.

Nó là cặn bã. Nó không là thứ gì,
không là bất cứ đâu cả.

Vì thế chúng tôi bắt đầu tưởng tượng những
điều khác có thể diễn ra ở tòa nhà đó?

(Khán giả vỗ tay)

Và giờ đây thì tin đồn về dãy nhà của tôi
đã được lan truyền

và rất nhiều người đang bắt đầu ghé thăm

chúng tôi nhận ra ngân hàng đó
có thể trở thành một trung tâm,

dành cho triễn lãm, lưu trữ,
biểu diễn âm nhạc,

và có nhiều người bây giờ
trở nên thích thú

sống cạnh những tòa nhà đó,
vì chúng tôi đã mang đến sức nóng,

chúng tôi gần như đã thắp lên
một ngọn lửa.

Một trong các kho lưu trữ của chúng tôi
ở đó sẽ là Johnson Publishing Corporation

Chúng tôi cũng thu thập những kỉ vật
của lịch sử nước Mỹ,

từ những người sống
hoặc từng sống trong khu vực đó.

Một số hình ảnh đó là những hình ảnh
làm giảm giá trị của người da đen,

phần lịch sử với nội dung rất nhạy cảm,

và còn nơi nào tốt hơn một khu vực

với nhiều người trẻ đang luôn tự hỏi
về danh tính của họ

để nói về một số những điều phức tạp

về chủng tộc và giai cấp?

Ở một số khía cạnh, ngân hàng đó đại diện
cho một trung tâm

mà chúng tôi đang cố gắng tạo nơi
tập trung của các hoạt động văn hóa,

và nếu chúng tôi có thể xây dựng
nhiều trung tâm

và kết nối những mảng xanh xung quanh đó,

những tòa nhà chúng tôi đã mua và sửa lại,

mà bây giờ đã có khoảng 60 đến 70 căn,

nếu chúng tôi có thể xây dựng
Versailles thu nhỏ trên đó,

và kết nối những tòa nhà này
bằng một vành đai xanh xinh đẹp --

(Khán giả vỗ tay)

thì nơi mà người ta chưa bao giờ
muốn đến này

sẽ trở thành một điểm đến quan trọng

cho người dân khắp đất nước và thế giới.

Đôi lúc có cảm giác như tôi đang
làm công việc của một thợ làm gốm,

chúng tôi xử lí các thứ
tại bàn xoay của mình,

chúng tôi thử nghiệm với kĩ năng mình có

để suy nghĩ đến chiếc bát tiếp theo
mà tôi muốn làm.

Và từ một chiếc bát đến một căn nhà,
đến một dãy nhà, đến một khu nhà

đến một quận đậm đà văn hóa
và đến suy nghĩ về cả một thành phố,

và tại mỗi bậc, có những thứ
tôi không biết là mình cần phải học.

Tôi chưa bao giờ học luật quy hoạch
nhiều như thế trong đời.

Tôi chưa bao giờ nghĩ là mình phải học nó.

Nhưng nhờ đó, tôi nhận ra rằng
không chỉ có cơ hội

cho việc ứng dụng nghệ thuật của tôi,

mà còn có cơ hội cho nhiều
ứng dụng nghệ thuật khác.

Và người ta bắt đầu đặt vấn đề
với chúng tôi,

"Theaster,
anh dự kiến quy mô như thế nào?"

và, "Kế hoạch phát triển bền vững
của anh là gì?"

(Khán giả cười và vỗ tay)

Và điều tôi nhận ra là
tôi không thể rời đi,

điều cần thiết cho những thành phố
như Akron, Ohio,

và Detroit, Michigan, và Gary, Indiana,

có vẻ chính là việc có những con người
tại những nơi đó tin tưởng vào chúng,

sẵn sàng hết mình làm đẹp cho chúng,

và thông thường, những người thật sự
thiết tha về một nơi

lại không có những nguồn lực cần thiết
để tạo nên những điều tuyệt vời,

hoặc có ít khả năng họ có thể tìm được
những người khác

có thể giúp đỡ họ làm điều đó.

Vì thế mà giờ đây, chúng tôi bắt đầu
cho lời khuyên trên khắp cả nước

về việc làm sao bắt đầu
với những thứ mình đang có,

làm sao bắt đầu
với những thứ ngay trước mắt mình,

làm sao tạo ra một điều gì đó từ số không,

làm sao định hình lại thế giới của mình
tại một bàn xoay hay tại dãy nhà của mình

hay trên quy mô của một thành phố.

Cảm ơn các bạn rất nhiều.

(Khán giả vỗ tay)

June Cohen: Cảm ơn anh. Tôi nghĩ rằng
nhiều người đang xem chương trình

sẽ đang tự hỏi bản thân
câu hỏi mà anh vừa đặt ra lúc cuối:

Làm sao họ có thể làm điều tương tự
cho thành phố của mình?

Anh không thể nào phân thân được.

Hãy cho những ai được truyền cảm hứng
từ thành phố của họ

một số mẹo trong bí kíp của anh
để có thể thực hiện những dự án tương tự.

Theaster Gates: Một trong những điều tôi
nhận ra rất quan trọng

là việc không chỉ suy nghĩ về
những dự án đơn lẻ,

ví dụ như một ngôi nhà cũ,

mà về mối liên kết giữa một ngôi nhà cũ,

một trường học, một cửa hàng tiện lợi nhỏ,

và xem có lợi ích chung nào
khi kết nối chúng với nhau không.

Liệu bạn có thể khiến người dân bắt đầu
nói về dự án của bạn không?

Tôi nhận thấy rằng trong những trường hợp
các khu phố đã lụi tàn,

chúng thường vẫn còn một mạch đập ngầm.

Làm thế nào bạn tìm đúng được mạch đập
của nơi đó, những người có tâm huyết,

và sau đó làm sao bạn khiến những người
đã sống vật vã, ì ạch trong 20 năm

trở nên hứng thú trở lại với nơi họ sống?

Phải có người làm việc đó.

Nếu tôi đơn thuần là một người quy hoạch
đô thị, tôi sẽ chỉ nói về những tòa nhà,

và sau đó đặt một cái biển "Cho thuê"
trên cửa sổ.

Tôi nghĩ bạn thật sự phải
làm nhiều hơn thế,

và bạn phải suy nghĩ kĩ

về những dự án nào
mình muốn xây dựng ở đây?

Và sau đó, liệu có người nào
sống ở nơi này

muốn cùng thực hiện
những dự án đó với mình không?

Vì tôi nghĩ nó không chỉ là
một không gian văn hóa hay nhà ở;

phải tái dựng một nòng cốt kinh tế.

Việc suy nghĩ về những điều đó cùng nhau
tạo một cảm giác đúng đắn.

JC: Khó mà khơi lại trong người ta
sự hào hứng

khi mà họ đã sống ì ạch trong 20 năm.

Anh có tìm ra phương pháp nào
để giúp giải quyết việc đó không?

TG: Tôi nghĩ rằng có rất nhiều ví dụ

về nhiều người đang thực hiện
những công việc tuyệt vời,

nhưng khi trên các
phương tiện truyền thông

chỉ toàn các câu chuyện bạo lực
xảy ra ở nơi này nơi kia,

thì tùy theo những kĩ năng sẵn có của bạn
và hoàn cảnh cụ thể,

những điều gì bạn có thể làm
cho khu vực của bạn

để ngăn chặn những điều đó?

Vì thế tôi nhận ra rằng
nếu bạn là con người của sân khấu,

thì bạn nên tổ chức các
lễ hội kịch ngoài trời.

Trong một số trường hợp, chúng ta không có
đủ nguồn lực

cho các khu vực để làm những việc
hoành tráng,

nhưng nếu chúng ta có thể tìm cách
bảo đảm rằng

những người dân địa phương,

và những người có thể quan tâm
đến những việc diễn ra trong khu vực,

khi họ tụ họp lại cùng nhau,

tôi nghĩ những điều tuyệt vời
rất có thể sẽ xảy ra.

JC: Thật là thú vị.

Và làm sao để đảm bảo rằng những dự án
anh đang thực hiện

thật sự phục vụ những người kém may mắn

mà không phải những đám đông tự phát

có thể sẽ chuyển đến ở
để lợi dụng những dự án này?

TG: Đúng rồi. Tôi nghĩ rằng đây
chính là chỗ mà cỏ mọc rậm rạp.

JC: Cùng đi vào đám cỏ đó đi.
TG: Ngay bây giờ, Grand Crossing

có 99 phần trăm người da đen,
hoặc ít nhất là những người sống ở đó.

và chúng tôi biết rằng
một người có nhà ở nơi đó,

khác với một người đi trên các con đường
ở đó mỗi ngày.

Vì vậy cũng có lí khi nói
Grand Crossing đã phần nào

trong quá trình đổi khác với hôm nay.

Nhưng có nhiều cách nghĩ về
tín dụng nhà ở và đất đai

hoặc một sự mở rộng dựa trên nhiệm vụ

là bảo vệ một số không gian được thực hiện

vì khi có 7500 lô đất trong thành phố,

bạn muốn có điều gì diễn ra ở đó,

nhưng bạn cần những cá nhân hoặc tổ chức
độc lập không những quan tâm

đến mảng phát triển mà còn quan tâm đến
mảng ổn định,

và tôi cảm thấy rằng mảng phát triển
thường rất sôi động,

nhưng phần công việc khác
của một dạng ý thức cộng đồng,

phần đó không còn tồn tại nữa.

Vậy làm sao bắt đầu phát triển
những giám sát quan trọng

để đảm bảo tài nguyên có sẵn
cho những người mới chuyển đến

cũng được chia sẻ cho những người
đã sống ở nơi đó từ lâu.

LC: Điều đó rất hợp lí. Một câu hỏi nữa:

Anh đưa ra lập luận rất thuyết phục
về cái đẹp

và tầm quan trọng của cái đẹp
và nghệ thuật

Sẽ có những người khác nói rằng
nguồn vốn sẽ được chi hợp lí hơn

vào những nhu cầu cơ bản
cho những người có hoàn cảnh khó khăn.

Anh phản bác quan điểm đó như thế nào?

TG: Tôi tin tưởng rằng cái đẹp
chính là một nhu cầu cơ bản.

(Khán giả vỗ tay)

Tôi thường nhận thấy là khi nguồn vốn
không được đầu tư

cho những thành phố, khu vực hay cộng đồng

có nguồn lực hạn chế,

thì chính văn hóa giúp khơi dậy điều đó,

và tôi đơn giản không thể làm
tất cả mọi thứ.

Nhưng tôi nghĩ rằng vẫn có cách
để bạn bắt đầu từ văn hóa

và thuyết phục được những người đó
đầu tư lại cho nơi ở của họ,

những loại cơ sở vật chất liên quan
cũng sẽ bắt đầu phát triển,

và người ta vẫn có thể có nhu cầu
về nghệ thuật,

và những yêu cầu chính trị cần thiết
để vực dậy các thành phố,

cũng sẽ trở nên rất nghệ thuật.

JC: Tôi hoàn toàn đồng ý.

Theaster, cảm ơn anh rất nhiều
vì đã dành thời gian cho chúng tôi hôm nay

Cảm ơn anh.
Theaster Gates.

(Khán giả vỗ tay)