Return to Video

Nhà nhân chủng học vén màn cho những trường hợp "mất tích"

  • 0:00 - 0:04
    Guatemala đang hồi phục sau
    cuộc xung đột vũ trang suốt 36 năm
  • 0:04 - 0:07
    có từ thời Chiến Tranh Lạnh
  • 0:07 - 0:11
    khi lực lượng cánh tả nổi dậy
  • 0:11 - 0:14
    và gặp phải sự đáp trả
    thảm khốc từ chính phủ.
  • 0:14 - 0:17
    Kết quả cuối cùng là
    200.000 người bị nạn,
  • 0:17 - 0:20
    trong đó có 160.000 người chết
  • 0:20 - 0:24
    có cả trẻ em, đàn ông, phụ nữ,
    và người già
  • 0:24 - 0:28
    40.000 người khác mất tích
  • 0:28 - 0:30
    và vẫn đang được tìm kiếm
    đến tận ngày nay.
  • 0:30 - 0:33
    Họ là những người mất tích do chiến tranh.
  • 0:33 - 0:36
    Hiện nay, 83% số nạn nhân này
    là người Maya,
  • 0:36 - 0:41
    con cháu của những cư dân
    đầu tiên của Trung Mỹ.
  • 0:41 - 0:44
    Chỉ có 17% trong số này
    có gốc gác Châu Âu.
  • 0:44 - 0:46
    Nhưng điều quan trọng ở đây là
  • 0:46 - 0:52
    những con người đáng lẽ phải
    bảo vệ chúng ta, như cảnh sát, quân đội
  • 0:52 - 0:56
    lại là những người gây ra
    hầu hết mọi tội ác.
  • 0:56 - 0:59
    Những gia đình này,
    họ muốn có thông tin.
  • 0:59 - 1:01
    Họ muốn biết điều gì đã xảy ra.
  • 1:01 - 1:03
    Họ muốn tìm ra xác người thân của mình.
  • 1:03 - 1:06
    Và trên hết,
    họ cần chính các bạn.
  • 1:06 - 1:12
    Họ muốn thế giới biết rằng
    người thân họ là vô tội.
  • 1:12 - 1:17
    Bố của tôi từng bị dọa sát hại
    vào năm 1980.
  • 1:17 - 1:19
    Chúng tôi đã bỏ đi.
  • 1:19 - 1:20
    Bỏ Guatemala và đến đây.
  • 1:20 - 1:22
    Tôi lớn lên ở New York.
  • 1:22 - 1:25
    Tôi lớn lên ở Brooklyn, và theo học
    Trung học New Utrecht
  • 1:25 - 1:27
    và tốt nghiệp đại học Brooklyn.
  • 1:27 - 1:29
    Chỉ có điều
  • 1:29 - 1:33
    tôi không hề biết những gì
    đã xảy ra tại Guatemala.
  • 1:33 - 1:35
    Tôi không quan tâm;
    sự thật quá đau thương.
  • 1:35 - 1:40
    Nhưng vào năm 1995,
    tôi đã thay đổi.
  • 1:40 - 1:41
    Tôi trở về.
  • 1:41 - 1:44
    Trở về Guatemala
    để tìm những nạn nhân này
  • 1:44 - 1:50
    để hiểu chuyện đã xảy ra và cũng là
    tìm lại một phần trong chính tôi
  • 1:50 - 1:53
    Cách chúng tôi làm là
    cho các gia đình này thông tin
  • 1:53 - 1:56
    trò chuyện với họ
    và cho họ chọn lựa.
  • 1:56 - 2:00
    Chọn lựa xem
    liệu có nên kể cho chúng tôi
  • 2:00 - 2:01
    về những gì họ đã thấy,
  • 2:01 - 2:04
    về những người thân yêu,
  • 2:04 - 2:05
    và quan trọng hơn,
  • 2:05 - 2:09
    là cho chúng tôi một phần cơ thể.
  • 2:09 - 2:11
    Phần cơ thể để biết họ là ai.
  • 2:11 - 2:14
    Chúng tôi so sánh DNA của họ
  • 2:14 - 2:16
    với DNA của những bộ xương
    được tìm thấy.
  • 2:16 - 2:19
    Bằng cách này,
    chúng tôi tin sẽ tìm ra được thi thể.
  • 2:19 - 2:21
    Và đây là những bộ xương,
  • 2:21 - 2:24
    những tội ác này
    đã diễn ra 32 năm về trước.
  • 2:24 - 2:26
    Khi tìm thấy hầm mộ,
  • 2:26 - 2:30
    chúng tôi bỏ bớt đất đá và
    làm sạch thi hài, ghi chú và khai quật.
  • 2:30 - 2:33
    Chúng tôi đưa những thi hài này
    ra khỏi lòng đất,
  • 2:33 - 2:37
    đem đến phòng thí nghiệm
    trong thành phố
  • 2:37 - 2:40
    và bắt đầu tìm hiểu 2 điều.
  • 2:40 - 2:43
    Thứ nhất, họ đã chết như thế nào.
  • 2:43 - 2:46
    Như ở đây là một vết thương
    do bị bắn vào sau đầu
  • 2:46 - 2:48
    hay vết thương gây ra bởi dao.
  • 2:48 - 2:52
    Một điều khác chúng tôi muốn tìm hiểu
    là họ là ai.
  • 2:52 - 2:55
    Liệu đó là một đứa bé,
  • 2:55 - 2:57
    hay người lớn.
  • 2:57 - 2:59
    Là nam hay nữ.
  • 2:59 - 3:01
    Khi hoàn thành
    việc phân tích,
  • 3:01 - 3:03
    chúng tôi lấy một phần xương
  • 3:03 - 3:06
    và phân tích DNA.
  • 3:06 - 3:07
    Sau đó, lấy mẫu DNA này
  • 3:07 - 3:12
    so với DNA của các gia đình nạn nhân.
  • 3:12 - 3:16
    Xin phép được đưa ra
    cho các bạn hai ví dụ.
  • 3:16 - 3:18
    Đầu tiên là một quyển
    nhật ký quân sự,
  • 3:18 - 3:23
    đã bị buôn lậu
    vào năm 1999.
  • 3:23 - 3:28
    Trong quyển sổ ghi lại những người
    bị chính phủ theo dõi,
  • 3:28 - 3:32
    họ là những người muốn đổi mới đất nước,
  • 3:32 - 3:34
    và họ được ghi chú lại trong sổ.
  • 3:34 - 3:39
    Một trong những điều được ghi nhận
    là thời gian họ bị hành quyết.
  • 3:39 - 3:42
    Bên trong hình chữ nhật màu vàng,
    các bạn sẽ thấy một mật mã.
  • 3:42 - 3:44
    Mật mã bí mật: 300.
  • 3:44 - 3:46
    Và các bạn cũng thấy đề ngày.
  • 3:46 - 3:49
    300 có nghĩa là "hành quyết" và
    ngày tháng là thời gian họ bị hành quyết.
  • 3:49 - 3:53
    Các bạn sẽ được thấy ngay bây giờ.
  • 3:53 - 3:57
    Trong một cuộc khai quật năm 2003,
  • 3:57 - 4:02
    chúng tôi tìm được 220 thi thể
    nằm trong 53 khu mộ trong 1 căn cứ quân sự
  • 4:02 - 4:07
    Trong khu mộ số 9, phù hợp với gia đình
    Sergio Saul Linares.
  • 4:07 - 4:09
    Lúc bấy giờ, Sergio là giáo sư đại học.
  • 4:09 - 4:12
    Cậu ấy tốt nghiệp đại học bang Iowa
  • 4:12 - 4:14
    và trở về Guatemala để thay đổi đất nước.
  • 4:14 - 4:18
    Cậu ấy bị bắt
    vào ngày 23 tháng 2 năm 1984.
  • 4:18 - 4:22
    Và như các bạn thấy, cậu ấy đã bị giết
    vào ngày 29 tháng 3 năm 1984.
  • 4:22 - 4:24
    Thật khủng khiếp!
  • 4:24 - 4:27
    Chúng tôi có thi thể,
    thông tin của gia đình và DNA.
  • 4:27 - 4:30
    Và chúng tôi còn có tài liệu
    ghi lại chính xác những gì đã xảy ra.
  • 4:30 - 4:33
    Nhưng quan trọng nhất là,
    hai tuần sau đó,
  • 4:33 - 4:36
    chúng tôi lại có một cặp phù hợp
  • 4:36 - 4:41
    cũng từ hầm mộ này
    với nhà Amancio Villatoro.
  • 4:41 - 4:43
    DNA của thi thể cũng trùng khớp
    với DNA của gia đình này.
  • 4:43 - 4:47
    Và chúng tôi cũng thấy
    tên cậu ấy trong tài liệu.
  • 4:47 - 4:52
    Cậu ấy cũng bị hành quyết vào ngày
    29 tháng 3 năm 1984.
  • 4:52 - 4:56
    Vậy nên chúng tôi tự hỏi,
    liệu có bao nhiêu người trong hầm mộ này?
  • 4:56 - 4:57
    Câu trả lời là 6.
  • 4:57 - 5:07
    Có bao nhiêu người
    bị giết vào ngày 29/03/1984?
  • 5:07 - 5:09
    Cũng là 6.
  • 5:09 - 5:15
    Và chúng ta có thêm
    Juan de Dios, Hugo, Moises và Zoilo.
  • 5:15 - 5:19
    Bị bắt giữ ở nhiều nơi khác nhau,
    tất cả họ đều bị giết vào cùng một ngày,
  • 5:19 - 5:20
    cùng một thời điểm.
  • 5:20 - 5:22
    và chôn cùng một hầm mộ.
  • 5:22 - 5:25
    Thứ chúng tôi cần là DNA
    của 4 gia đình này.
  • 5:25 - 5:28
    Chúng tôi đã tìm gặp họ
  • 5:28 - 5:32
    và trao trả 6 thi hài này về với gia đình.
  • 5:32 - 5:35
    Một trường hợp khác tôi muốn
    chia sẻ
  • 5:35 - 5:39
    là trường hợp tại căn cứ quân sự
    mang tên CREOMPAZ.
  • 5:39 - 5:43
    Từ này có nghĩa là "sống trong hòa bình"
    nhưng nó là viết tắt của
  • 5:43 - 5:47
    "Trung tâm chỉ huy khu vực về
    hoạt động gìn giữ hòa bình".
  • 5:47 - 5:51
    Đây là nơi quân sĩ Guatemala đào tạo
    những nhà hoạt động hòa bình từ nơi khác,
  • 5:51 - 5:54
    những người làm việc cho Liên Hiệp Quốc
  • 5:54 - 5:57
    đến những quốc gia như Haiti và Congo.
  • 5:57 - 6:01
    Chúng tôi được biết
    trong căn cứ quân sự này
  • 6:01 - 6:03
    có thi thể, có những hầm mộ.
  • 6:03 - 6:07
    Chúng tôi vào đó với giấy khám xét
    và sau 2 giờ đồng hồ,
  • 6:07 - 6:12
    tìm được 84 hầm mộ với 533 thi thể.
  • 6:12 - 6:15
    Vâng, các bạn nghĩ rằng
  • 6:15 - 6:19
    những nhà hoạt động hòa bình
    được đào tạo trên những xác người.
  • 6:19 - 6:22
    Thật nực cười.
  • 6:22 - 6:27
    Những thi thể này -- hầu hết đều
    mặt úp xuống, tay bị trói sau lưng,
  • 6:27 - 6:29
    bịt mắt, mọi thể loại tra tấn.
  • 6:29 - 6:33
    họ là những người yếu đuối bị hành quyết.
  • 6:33 - 6:37
    Những người mà 533 gia đình đang tìm kiếm.
  • 6:37 - 6:39
    Chúng tôi tập trung vào hầm mộ số 15.
  • 6:39 - 6:43
    Một hầm mộ đầy thi thể của
    phụ nữ và trẻ em,
  • 6:43 - 6:45
    có 63 người tất cả.
  • 6:45 - 6:48
    Điều này làm chúng tôi tự hỏi,
  • 6:48 - 6:51
    sao lại có chuyện thế này?
  • 6:51 - 6:53
    Khi trở về Guatemala vào năm 1995,
  • 6:53 - 6:58
    tôi từng nghe kế về một vụ thảm sát
    xảy ra ngày 14/5/1982,
  • 6:58 - 7:01
    khi quân lính ập vào giết toàn bộ đàn ông,
  • 7:01 - 7:06
    rồi đem phụ nữ và trẻ em lên trực thăng
    chở đi đâu đó.
  • 7:06 - 7:07
    Các bạn biết không?
  • 7:07 - 7:11
    Quần áo trong hầm mộ này
    trùng khớp với loại vải từ vùng đất
  • 7:11 - 7:13
    nơi họ bị bắt,
  • 7:13 - 7:15
    nơi phụ nữ và trẻ em bị bắt đi.
  • 7:15 - 7:18
    Chúng tôi tiến hành phân tích DNA,
  • 7:18 - 7:22
    và tìm ra Martina Rojas và
    Manuel Chen.
  • 7:22 - 7:24
    Giả thuyết đã được khẳng định.
  • 7:24 - 7:27
    Chúng tôi có căn cứ xác thực về
    những gì xảy ra
  • 7:27 - 7:30
    và những người đó đã được đưa đến đây.
  • 7:30 - 7:33
    Khi đó, Manuel Chen được 3 tuổi.
  • 7:33 - 7:38
    Mẹ cậu bé ra sông giặt đồ,
    để cậu ấy bên nhà hàng xóm.
  • 7:38 - 7:40
    Quân đội kéo đến,
  • 7:40 - 7:43
    cậu bé bị bắt đi
    và không ai còn nhìn thấy cậu ấy
  • 7:43 - 7:45
    cho đến khi được tìm thấy tại
    hầm mộ 15.
  • 7:45 - 7:51
    Ngày nay, với khoa học, khảo cổ,
    nhân chủng học, di truyền học,
  • 7:51 - 7:54
    chúng tôi mang tiếng nói
    đến cho những linh hồn.
  • 7:54 - 7:56
    Và hơn thế nữa.
  • 7:56 - 7:58
    Chúng tôi cung cấp bằng chứng
  • 7:58 - 8:01
    về nạn diệt chủng ở Guatemala,
  • 8:01 - 8:06
    khi đại tướng Ríos Montt bị kết tội
    diệt chủng và bị tù 80 năm.
  • 8:06 - 8:10
    Tôi đến đây để kể cho các bạn
    rằng điều này đang xảy ra ở khắp nơi,
  • 8:10 - 8:13
    ngay trước mắt chúng ta ở Mexico.
  • 8:13 - 8:14
    Không thể nó tiếp diễn.
  • 8:14 - 8:17
    Chúng ta phải đoàn kết và kiên quyết
  • 8:17 - 8:20
    không để thêm một ai
    trở thành nạn nhân của nó.
  • 8:20 - 8:21
    Không ai bị mất tích.
  • 8:21 - 8:23
    Không một ai nữa. Được chứ?
  • 8:23 - 8:25
    Cảm ơn quý vị.
  • 8:25 - 8:28
    (Vỗ tay)
Title:
Nhà nhân chủng học vén màn cho những trường hợp "mất tích"
Speaker:
Fredy Peccerelli
Description:

Trong cuộc xung đột kéo dài 36 năm tại Guatemala, 200.000 người đã bị giết - hơn 40.000 trường hợp chưa xác định được nhân thân. Nhà nhân chủng học Fredy Peccerelli đã tiên phong cùng đội ngũ của mình, sử dụng DNA, khảo cổ học và trò chuyện, giúp các gia đình nạn nhân tìm lại được thi thể. Một công việc thầm lặng, nhưng đem đến sự bình yên cho tâm hồn - và ở một góc độ nào đó, sự công bằng.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TEDTalks
Duration:
08:40

Vietnamese subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.