[Script Info] Title: [Events] Format: Layer, Start, End, Style, Name, MarginL, MarginR, MarginV, Effect, Text Dialogue: 0,0:00:00.50,0:00:04.08,Default,,0000,0000,0000,,Guatemala đang hồi phục sau \Ncuộc xung đột vũ trang suốt 36 năm Dialogue: 0,0:00:04.08,0:00:06.62,Default,,0000,0000,0000,,có từ thời Chiến Tranh Lạnh Dialogue: 0,0:00:06.62,0:00:10.67,Default,,0000,0000,0000,,khi lực lượng cánh tả nổi dậy Dialogue: 0,0:00:10.67,0:00:13.84,Default,,0000,0000,0000,,và gặp phải sự đáp trả \Nthảm khốc từ chính phủ. Dialogue: 0,0:00:13.84,0:00:16.68,Default,,0000,0000,0000,,Kết quả cuối cùng là \N200.000 người bị nạn, Dialogue: 0,0:00:16.68,0:00:20.33,Default,,0000,0000,0000,,trong đó có 160.000 người chết Dialogue: 0,0:00:20.33,0:00:24.43,Default,,0000,0000,0000,,có cả trẻ em, đàn ông, phụ nữ, \Nvà người già Dialogue: 0,0:00:24.43,0:00:27.86,Default,,0000,0000,0000,,40.000 người khác mất tích Dialogue: 0,0:00:27.86,0:00:30.18,Default,,0000,0000,0000,,và vẫn đang được tìm kiếm\Nđến tận ngày nay. Dialogue: 0,0:00:30.18,0:00:32.74,Default,,0000,0000,0000,,Họ là những người mất tích do chiến tranh. Dialogue: 0,0:00:32.74,0:00:35.60,Default,,0000,0000,0000,,Hiện nay, 83% số nạn nhân này\Nlà người Maya, Dialogue: 0,0:00:35.60,0:00:40.75,Default,,0000,0000,0000,,con cháu của những cư dân \Nđầu tiên của Trung Mỹ. Dialogue: 0,0:00:40.75,0:00:44.25,Default,,0000,0000,0000,,Chỉ có 17% trong số này\Ncó gốc gác Châu Âu. Dialogue: 0,0:00:44.25,0:00:46.31,Default,,0000,0000,0000,,Nhưng điều quan trọng ở đây là Dialogue: 0,0:00:46.31,0:00:52.33,Default,,0000,0000,0000,,những con người đáng lẽ phải \Nbảo vệ chúng ta, như cảnh sát, quân đội Dialogue: 0,0:00:52.33,0:00:56.04,Default,,0000,0000,0000,,lại là những người gây ra \Nhầu hết mọi tội ác. Dialogue: 0,0:00:56.04,0:00:59.33,Default,,0000,0000,0000,,Những gia đình này,\Nhọ muốn có thông tin. Dialogue: 0,0:00:59.34,0:01:00.90,Default,,0000,0000,0000,,Họ muốn biết điều gì đã xảy ra. Dialogue: 0,0:01:00.90,0:01:03.09,Default,,0000,0000,0000,,Họ muốn tìm ra xác người thân của mình. Dialogue: 0,0:01:03.09,0:01:06.34,Default,,0000,0000,0000,,Và trên hết, \Nhọ cần chính các bạn. Dialogue: 0,0:01:06.34,0:01:11.52,Default,,0000,0000,0000,,Họ muốn thế giới biết rằng\Nngười thân họ là vô tội. Dialogue: 0,0:01:11.52,0:01:17.22,Default,,0000,0000,0000,,Bố của tôi từng bị dọa sát hại\Nvào năm 1980. Dialogue: 0,0:01:17.22,0:01:18.58,Default,,0000,0000,0000,,Chúng tôi đã bỏ đi. Dialogue: 0,0:01:18.58,0:01:20.34,Default,,0000,0000,0000,,Bỏ Guatemala và đến đây. Dialogue: 0,0:01:20.34,0:01:21.54,Default,,0000,0000,0000,,Tôi lớn lên ở New York. Dialogue: 0,0:01:21.54,0:01:25.32,Default,,0000,0000,0000,,Tôi lớn lên ở Brooklyn, và theo học \NTrung học New Utrecht Dialogue: 0,0:01:25.32,0:01:27.14,Default,,0000,0000,0000,,và tốt nghiệp đại học Brooklyn. Dialogue: 0,0:01:27.14,0:01:28.71,Default,,0000,0000,0000,,Chỉ có điều Dialogue: 0,0:01:28.71,0:01:32.58,Default,,0000,0000,0000,,tôi không hề biết những gì\Nđã xảy ra tại Guatemala. Dialogue: 0,0:01:32.58,0:01:35.45,Default,,0000,0000,0000,,Tôi không quan tâm;\Nsự thật quá đau thương. Dialogue: 0,0:01:35.45,0:01:39.75,Default,,0000,0000,0000,,Nhưng vào năm 1995,\Ntôi đã thay đổi. Dialogue: 0,0:01:39.75,0:01:40.91,Default,,0000,0000,0000,,Tôi trở về. Dialogue: 0,0:01:40.91,0:01:44.49,Default,,0000,0000,0000,,Trở về Guatemala\Nđể tìm những nạn nhân này Dialogue: 0,0:01:44.49,0:01:50.05,Default,,0000,0000,0000,,để hiểu chuyện đã xảy ra và cũng là\Ntìm lại một phần trong chính tôi Dialogue: 0,0:01:50.05,0:01:53.41,Default,,0000,0000,0000,,Cách chúng tôi làm là\Ncho các gia đình này thông tin Dialogue: 0,0:01:53.41,0:01:56.38,Default,,0000,0000,0000,,trò chuyện với họ\Nvà cho họ chọn lựa. Dialogue: 0,0:01:56.38,0:01:59.61,Default,,0000,0000,0000,,Chọn lựa xem\Nliệu có nên kể cho chúng tôi Dialogue: 0,0:01:59.61,0:02:01.47,Default,,0000,0000,0000,,về những gì họ đã thấy, Dialogue: 0,0:02:01.47,0:02:03.59,Default,,0000,0000,0000,,về những người thân yêu, Dialogue: 0,0:02:03.59,0:02:04.88,Default,,0000,0000,0000,,và quan trọng hơn, Dialogue: 0,0:02:04.88,0:02:08.88,Default,,0000,0000,0000,,là cho chúng tôi một phần cơ thể. Dialogue: 0,0:02:08.88,0:02:11.35,Default,,0000,0000,0000,,Phần cơ thể để biết họ là ai. Dialogue: 0,0:02:11.35,0:02:13.61,Default,,0000,0000,0000,,Chúng tôi so sánh DNA của họ Dialogue: 0,0:02:13.61,0:02:16.33,Default,,0000,0000,0000,,với DNA của những bộ xương \Nđược tìm thấy. Dialogue: 0,0:02:16.33,0:02:19.39,Default,,0000,0000,0000,,Bằng cách này, \Nchúng tôi tin sẽ tìm ra được thi thể. Dialogue: 0,0:02:19.39,0:02:21.37,Default,,0000,0000,0000,,Và đây là những bộ xương, Dialogue: 0,0:02:21.37,0:02:24.28,Default,,0000,0000,0000,,những tội ác này \Nđã diễn ra 32 năm về trước. Dialogue: 0,0:02:24.28,0:02:25.53,Default,,0000,0000,0000,,Khi tìm thấy hầm mộ, Dialogue: 0,0:02:25.53,0:02:29.66,Default,,0000,0000,0000,,chúng tôi bỏ bớt đất đá và \Nlàm sạch thi hài, ghi chú và khai quật. Dialogue: 0,0:02:29.66,0:02:33.10,Default,,0000,0000,0000,,Chúng tôi đưa những thi hài này \Nra khỏi lòng đất, Dialogue: 0,0:02:33.10,0:02:37.24,Default,,0000,0000,0000,,đem đến phòng thí nghiệm \Ntrong thành phố Dialogue: 0,0:02:37.24,0:02:40.32,Default,,0000,0000,0000,,và bắt đầu tìm hiểu 2 điều. Dialogue: 0,0:02:40.32,0:02:42.61,Default,,0000,0000,0000,,Thứ nhất, họ đã chết như thế nào. Dialogue: 0,0:02:42.61,0:02:45.72,Default,,0000,0000,0000,,Như ở đây là một vết thương\Ndo bị bắn vào sau đầu Dialogue: 0,0:02:45.72,0:02:48.37,Default,,0000,0000,0000,,hay vết thương gây ra bởi dao. Dialogue: 0,0:02:48.37,0:02:51.69,Default,,0000,0000,0000,,Một điều khác chúng tôi muốn tìm hiểu\Nlà họ là ai. Dialogue: 0,0:02:51.69,0:02:55.15,Default,,0000,0000,0000,,Liệu đó là một đứa bé, Dialogue: 0,0:02:55.15,0:02:56.81,Default,,0000,0000,0000,,hay người lớn. Dialogue: 0,0:02:56.81,0:02:58.95,Default,,0000,0000,0000,,Là nam hay nữ. Dialogue: 0,0:02:58.95,0:03:00.73,Default,,0000,0000,0000,,Khi hoàn thành\Nviệc phân tích, Dialogue: 0,0:03:00.73,0:03:03.46,Default,,0000,0000,0000,,chúng tôi lấy một phần xương Dialogue: 0,0:03:03.46,0:03:06.27,Default,,0000,0000,0000,,và phân tích DNA. Dialogue: 0,0:03:06.27,0:03:07.37,Default,,0000,0000,0000,,Sau đó, lấy mẫu DNA này Dialogue: 0,0:03:07.37,0:03:12.13,Default,,0000,0000,0000,,so với DNA của các gia đình nạn nhân. Dialogue: 0,0:03:12.13,0:03:15.77,Default,,0000,0000,0000,,Xin phép được đưa ra\Ncho các bạn hai ví dụ. Dialogue: 0,0:03:15.77,0:03:18.32,Default,,0000,0000,0000,,Đầu tiên là một quyển\Nnhật ký quân sự, Dialogue: 0,0:03:18.32,0:03:22.99,Default,,0000,0000,0000,,đã bị buôn lậu \Nvào năm 1999. Dialogue: 0,0:03:22.99,0:03:27.67,Default,,0000,0000,0000,,Trong quyển sổ ghi lại những người\Nbị chính phủ theo dõi, Dialogue: 0,0:03:27.67,0:03:31.60,Default,,0000,0000,0000,,họ là những người muốn đổi mới đất nước, Dialogue: 0,0:03:31.60,0:03:34.48,Default,,0000,0000,0000,,và họ được ghi chú lại trong sổ. Dialogue: 0,0:03:34.48,0:03:38.73,Default,,0000,0000,0000,,Một trong những điều được ghi nhận\Nlà thời gian họ bị hành quyết. Dialogue: 0,0:03:38.73,0:03:41.72,Default,,0000,0000,0000,,Bên trong hình chữ nhật màu vàng,\Ncác bạn sẽ thấy một mật mã. Dialogue: 0,0:03:41.72,0:03:44.03,Default,,0000,0000,0000,,Mật mã bí mật: 300. Dialogue: 0,0:03:44.03,0:03:45.52,Default,,0000,0000,0000,,Và các bạn cũng thấy đề ngày. Dialogue: 0,0:03:45.52,0:03:49.20,Default,,0000,0000,0000,,300 có nghĩa là "hành quyết" và \Nngày tháng là thời gian họ bị hành quyết. Dialogue: 0,0:03:49.20,0:03:53.07,Default,,0000,0000,0000,,Các bạn sẽ được thấy ngay bây giờ. Dialogue: 0,0:03:53.07,0:03:56.69,Default,,0000,0000,0000,,Trong một cuộc khai quật năm 2003, Dialogue: 0,0:03:56.69,0:04:02.50,Default,,0000,0000,0000,,chúng tôi tìm được 220 thi thể\Nnằm trong 53 khu mộ trong 1 căn cứ quân sự Dialogue: 0,0:04:02.50,0:04:06.64,Default,,0000,0000,0000,,Trong khu mộ số 9, phù hợp với gia đình\NSergio Saul Linares. Dialogue: 0,0:04:06.64,0:04:09.36,Default,,0000,0000,0000,,Lúc bấy giờ, Sergio là giáo sư đại học. Dialogue: 0,0:04:09.36,0:04:11.75,Default,,0000,0000,0000,,Cậu ấy tốt nghiệp đại học bang Iowa Dialogue: 0,0:04:11.75,0:04:14.13,Default,,0000,0000,0000,,và trở về Guatemala để thay đổi đất nước. Dialogue: 0,0:04:14.13,0:04:18.00,Default,,0000,0000,0000,,Cậu ấy bị bắt \Nvào ngày 23 tháng 2 năm 1984. Dialogue: 0,0:04:18.00,0:04:22.09,Default,,0000,0000,0000,,Và như các bạn thấy, cậu ấy đã bị giết\Nvào ngày 29 tháng 3 năm 1984. Dialogue: 0,0:04:22.09,0:04:23.66,Default,,0000,0000,0000,,Thật khủng khiếp! Dialogue: 0,0:04:23.66,0:04:26.68,Default,,0000,0000,0000,,Chúng tôi có thi thể,\Nthông tin của gia đình và DNA. Dialogue: 0,0:04:26.68,0:04:30.24,Default,,0000,0000,0000,,Và chúng tôi còn có tài liệu\Nghi lại chính xác những gì đã xảy ra. Dialogue: 0,0:04:30.24,0:04:33.13,Default,,0000,0000,0000,,Nhưng quan trọng nhất là,\Nhai tuần sau đó, Dialogue: 0,0:04:33.13,0:04:35.82,Default,,0000,0000,0000,,chúng tôi lại có một cặp phù hợp Dialogue: 0,0:04:35.82,0:04:40.62,Default,,0000,0000,0000,,cũng từ hầm mộ này \Nvới nhà Amancio Villatoro. Dialogue: 0,0:04:40.62,0:04:43.36,Default,,0000,0000,0000,,DNA của thi thể cũng trùng khớp\Nvới DNA của gia đình này. Dialogue: 0,0:04:43.36,0:04:46.73,Default,,0000,0000,0000,,Và chúng tôi cũng thấy \Ntên cậu ấy trong tài liệu. Dialogue: 0,0:04:46.73,0:04:51.90,Default,,0000,0000,0000,,Cậu ấy cũng bị hành quyết vào ngày\N29 tháng 3 năm 1984. Dialogue: 0,0:04:51.90,0:04:56.23,Default,,0000,0000,0000,,Vậy nên chúng tôi tự hỏi,\Nliệu có bao nhiêu người trong hầm mộ này? Dialogue: 0,0:04:56.23,0:04:57.41,Default,,0000,0000,0000,,Câu trả lời là 6. Dialogue: 0,0:04:57.41,0:05:06.51,Default,,0000,0000,0000,,Có bao nhiêu người\Nbị giết vào ngày 29/03/1984? Dialogue: 0,0:05:06.51,0:05:09.03,Default,,0000,0000,0000,,Cũng là 6. Dialogue: 0,0:05:09.03,0:05:14.73,Default,,0000,0000,0000,,Và chúng ta có thêm\NJuan de Dios, Hugo, Moises và Zoilo. Dialogue: 0,0:05:14.73,0:05:18.57,Default,,0000,0000,0000,,Bị bắt giữ ở nhiều nơi khác nhau,\Ntất cả họ đều bị giết vào cùng một ngày, Dialogue: 0,0:05:18.57,0:05:20.33,Default,,0000,0000,0000,,cùng một thời điểm. Dialogue: 0,0:05:20.33,0:05:21.77,Default,,0000,0000,0000,,và chôn cùng một hầm mộ. Dialogue: 0,0:05:21.77,0:05:24.64,Default,,0000,0000,0000,,Thứ chúng tôi cần là DNA \Ncủa 4 gia đình này. Dialogue: 0,0:05:24.64,0:05:27.88,Default,,0000,0000,0000,,Chúng tôi đã tìm gặp họ Dialogue: 0,0:05:27.88,0:05:32.02,Default,,0000,0000,0000,,và trao trả 6 thi hài này về với gia đình. Dialogue: 0,0:05:32.02,0:05:34.78,Default,,0000,0000,0000,,Một trường hợp khác tôi muốn\Nchia sẻ Dialogue: 0,0:05:34.78,0:05:38.87,Default,,0000,0000,0000,,là trường hợp tại căn cứ quân sự\Nmang tên CREOMPAZ. Dialogue: 0,0:05:38.87,0:05:43.48,Default,,0000,0000,0000,,Từ này có nghĩa là "sống trong hòa bình"\Nnhưng nó là viết tắt của Dialogue: 0,0:05:43.48,0:05:46.50,Default,,0000,0000,0000,,"Trung tâm chỉ huy khu vực về\Nhoạt động gìn giữ hòa bình". Dialogue: 0,0:05:46.50,0:05:51.49,Default,,0000,0000,0000,,Đây là nơi quân sĩ Guatemala đào tạo\Nnhững nhà hoạt động hòa bình từ nơi khác, Dialogue: 0,0:05:51.49,0:05:54.33,Default,,0000,0000,0000,,những người làm việc cho Liên Hiệp Quốc Dialogue: 0,0:05:54.33,0:05:57.10,Default,,0000,0000,0000,,đến những quốc gia như Haiti và Congo. Dialogue: 0,0:05:57.10,0:06:00.61,Default,,0000,0000,0000,,Chúng tôi được biết\Ntrong căn cứ quân sự này Dialogue: 0,0:06:00.61,0:06:02.71,Default,,0000,0000,0000,,có thi thể, có những hầm mộ. Dialogue: 0,0:06:02.71,0:06:06.57,Default,,0000,0000,0000,,Chúng tôi vào đó với giấy khám xét\Nvà sau 2 giờ đồng hồ, Dialogue: 0,0:06:06.57,0:06:12.19,Default,,0000,0000,0000,,tìm được 84 hầm mộ với 533 thi thể. Dialogue: 0,0:06:12.19,0:06:14.83,Default,,0000,0000,0000,,Vâng, các bạn nghĩ rằng Dialogue: 0,0:06:14.83,0:06:18.52,Default,,0000,0000,0000,,những nhà hoạt động hòa bình\Nđược đào tạo trên những xác người. Dialogue: 0,0:06:18.52,0:06:21.50,Default,,0000,0000,0000,,Thật nực cười. Dialogue: 0,0:06:21.50,0:06:26.80,Default,,0000,0000,0000,,Những thi thể này -- hầu hết đều \Nmặt úp xuống, tay bị trói sau lưng, Dialogue: 0,0:06:26.80,0:06:29.43,Default,,0000,0000,0000,,bịt mắt, mọi thể loại tra tấn. Dialogue: 0,0:06:29.43,0:06:32.50,Default,,0000,0000,0000,,họ là những người yếu đuối bị hành quyết. Dialogue: 0,0:06:32.50,0:06:36.53,Default,,0000,0000,0000,,Những người mà 533 gia đình đang tìm kiếm. Dialogue: 0,0:06:36.53,0:06:39.14,Default,,0000,0000,0000,,Chúng tôi tập trung vào hầm mộ số 15. Dialogue: 0,0:06:39.14,0:06:42.84,Default,,0000,0000,0000,,Một hầm mộ đầy thi thể của\Nphụ nữ và trẻ em, Dialogue: 0,0:06:42.84,0:06:45.04,Default,,0000,0000,0000,,có 63 người tất cả. Dialogue: 0,0:06:45.04,0:06:48.27,Default,,0000,0000,0000,,Điều này làm chúng tôi tự hỏi, Dialogue: 0,0:06:48.27,0:06:50.54,Default,,0000,0000,0000,,sao lại có chuyện thế này? Dialogue: 0,0:06:50.54,0:06:53.24,Default,,0000,0000,0000,,Khi trở về Guatemala vào năm 1995, Dialogue: 0,0:06:53.24,0:06:57.89,Default,,0000,0000,0000,,tôi từng nghe kế về một vụ thảm sát\Nxảy ra ngày 14/5/1982, Dialogue: 0,0:06:57.89,0:07:01.02,Default,,0000,0000,0000,,khi quân lính ập vào giết toàn bộ đàn ông, Dialogue: 0,0:07:01.02,0:07:05.94,Default,,0000,0000,0000,,rồi đem phụ nữ và trẻ em lên trực thăng\Nchở đi đâu đó. Dialogue: 0,0:07:05.94,0:07:06.97,Default,,0000,0000,0000,,Các bạn biết không? Dialogue: 0,0:07:06.97,0:07:11.16,Default,,0000,0000,0000,,Quần áo trong hầm mộ này \Ntrùng khớp với loại vải từ vùng đất Dialogue: 0,0:07:11.16,0:07:12.89,Default,,0000,0000,0000,,nơi họ bị bắt, Dialogue: 0,0:07:12.89,0:07:15.27,Default,,0000,0000,0000,,nơi phụ nữ và trẻ em bị bắt đi. Dialogue: 0,0:07:15.27,0:07:18.06,Default,,0000,0000,0000,,Chúng tôi tiến hành phân tích DNA, Dialogue: 0,0:07:18.06,0:07:21.77,Default,,0000,0000,0000,,và tìm ra Martina Rojas và\NManuel Chen. Dialogue: 0,0:07:21.77,0:07:24.11,Default,,0000,0000,0000,,Giả thuyết đã được khẳng định. Dialogue: 0,0:07:24.11,0:07:27.12,Default,,0000,0000,0000,,Chúng tôi có căn cứ xác thực về\Nnhững gì xảy ra Dialogue: 0,0:07:27.12,0:07:29.86,Default,,0000,0000,0000,,và những người đó đã được đưa đến đây. Dialogue: 0,0:07:29.86,0:07:33.12,Default,,0000,0000,0000,,Khi đó, Manuel Chen được 3 tuổi. Dialogue: 0,0:07:33.12,0:07:37.98,Default,,0000,0000,0000,,Mẹ cậu bé ra sông giặt đồ, \Nđể cậu ấy bên nhà hàng xóm. Dialogue: 0,0:07:37.98,0:07:39.69,Default,,0000,0000,0000,,Quân đội kéo đến, Dialogue: 0,0:07:39.69,0:07:43.03,Default,,0000,0000,0000,,cậu bé bị bắt đi \Nvà không ai còn nhìn thấy cậu ấy Dialogue: 0,0:07:43.03,0:07:45.50,Default,,0000,0000,0000,,cho đến khi được tìm thấy tại\Nhầm mộ 15. Dialogue: 0,0:07:45.50,0:07:50.73,Default,,0000,0000,0000,,Ngày nay, với khoa học, khảo cổ, \Nnhân chủng học, di truyền học, Dialogue: 0,0:07:50.73,0:07:53.96,Default,,0000,0000,0000,,chúng tôi mang tiếng nói\Nđến cho những linh hồn. Dialogue: 0,0:07:53.96,0:07:55.64,Default,,0000,0000,0000,,Và hơn thế nữa. Dialogue: 0,0:07:55.64,0:07:57.81,Default,,0000,0000,0000,,Chúng tôi cung cấp bằng chứng Dialogue: 0,0:07:57.81,0:08:01.33,Default,,0000,0000,0000,,về nạn diệt chủng ở Guatemala, Dialogue: 0,0:08:01.33,0:08:06.14,Default,,0000,0000,0000,,khi đại tướng Ríos Montt bị kết tội\Ndiệt chủng và bị tù 80 năm. Dialogue: 0,0:08:06.14,0:08:09.79,Default,,0000,0000,0000,,Tôi đến đây để kể cho các bạn\Nrằng điều này đang xảy ra ở khắp nơi, Dialogue: 0,0:08:09.79,0:08:12.51,Default,,0000,0000,0000,,ngay trước mắt chúng ta ở Mexico. Dialogue: 0,0:08:12.51,0:08:14.45,Default,,0000,0000,0000,,Không thể nó tiếp diễn. Dialogue: 0,0:08:14.45,0:08:17.23,Default,,0000,0000,0000,,Chúng ta phải đoàn kết và kiên quyết Dialogue: 0,0:08:17.23,0:08:19.74,Default,,0000,0000,0000,,không để thêm một ai \Ntrở thành nạn nhân của nó. Dialogue: 0,0:08:19.74,0:08:21.24,Default,,0000,0000,0000,,Không ai bị mất tích. Dialogue: 0,0:08:21.24,0:08:23.48,Default,,0000,0000,0000,,Không một ai nữa. Được chứ? Dialogue: 0,0:08:23.48,0:08:25.24,Default,,0000,0000,0000,,Cảm ơn quý vị. Dialogue: 0,0:08:25.24,0:08:27.94,Default,,0000,0000,0000,,(Vỗ tay)