Kiều hối - nguồn lực tiềm ẩn trong nền kinh tế toàn cầu

Trong năm 2013, những người di cư toàn cầu đã gửi 413 tỉ $ về quê nhà cho gia đình và bạn bè - gấp ba lần tổng số viện trợ nước ngoài toàn cầu (khoảng 135 tỉ $ ). Số tiền này, được gọi là kiều hối, tạo ra khác biệt đáng kể trong đời sống của người nhận và đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế ở nhiều quốc gia. Nhà kinh tế học Dilip Ratha mô tả tiềm năng của những "đồng đô la được bọc trong tình yêu" và phân tích những trở ngại thực tiễn và pháp lý mà chúng gặp phải.

Tôi sống ở Washington, D.C.

nhưng lớn lên ở Sindhekela,
một ngôi làng ở Orissa, Ấn Độ.

Cha tôi là nhân viên chính phủ.

Mẹ tôi, tuy không biết đọc viết,
nhưng bà thường nói với tôi:

"Một nhà vua chỉ được tôn thờ
trong vương quốc của ông ta.

Một nhà thơ được tôn thờ ở khắp nơi."

Vì thế, tôi muốn thành nhà thơ
khi trưởng thành.

Nhưng tôi suýt nữa
đã không được học đại học.

cho đến khi nhận được
hỗ trợ tài chính từ cô tôi.

Tôi đi học ở Sambalpur,

thị trấn lớn nhất của vùng,

nơi mà vào đến đại học rồi,
tôi mới lần đầu nhìn thấy ti vi

Tôi mơ được đến Mỹ

để học cao học.

Khi cơ hội đến,

tôi vượt hai đại dương với
số tiền mượn để mua vé máy bay

và một tờ 20 đô trong túi.

Ở Mỹ, tôi vừa làm bán thời gian ở một
trung tâm nghiên cứu,

vừa học các lớp cao học
chuyên ngành kinh tế

Với chút tiền kiếm được,
một khoản, tôi tự chi trả cho bản thân

và rồi gửi một khoản
về cho em trai và bố.

Câu chuyện của tôi
không phải là duy nhất.

Mỗi năm, có hàng triệu người di cư.

Với sự giúp đỡ của gia đình,
họ vượt đại dương

họ băng qua sa mạc,
sông suối, núi đồi.

Họ liều mạng
để thực hiện giấc mơ,

và giấc mơ đó đơn giản là

có một công việc tử tế ở đâu đó
để có thể gửi tiền về nhà

và giúp đỡ gia đình mình,

những người đã giúp đỡ họ trước đó.

Có khoảng 232 triệu người di cư
trên toàn thế giới.

Những người này sống ở đất nước
không phải đất nước nơi họ đã sinh ra.

Nếu những người di cư quốc tế
tập hợp lại thành một đất nước,

dân số nước đó
sẽ lớn hơn cả Brazil.

Đất nước đó sẽ có
nền kinh tế lớn hơn cả Pháp.

Khoảng 180 triệu người di cư quốc tế
đến từ những nước nghèo

và họ thường xuyên gửi tiền về nhà.

Những khoản tiền đó
được gọi là kiều hối.

Sau đây là một thông tin
có thể làm bạn bất ngờ:

413 tỉ Đô la

là khoản kiều hối được gửi năm ngoái

từ những người di cư
về những nước đang phát triển.

Người di cư đến
từ những nước đang phát triển

gửi tiền về
những nước đang phát triển

413 tỷ Đô la.

Một con số ấn tượng vì

nó gấp 3 lần

tổng số tiền viện trợ phát triển.

Nhưng, các bạn và tôi,
đồng nghiệp của tôi ở Washington,

không ngừng tranh luận,

thảo luận về viện trợ phát triển,

trong khi lại bỏ qua kiếu hồi
như một khoản tiền nhỏ lẻ.

Đúng! Trung bình một người gửi về
khoảng 200 Đô la mỗi tháng.

Nhưng nếu được lặp lại hàng tháng,
bởi hàng triệu người,

những khoản tiền này có thể hình thành
những dòng chảy ngoại tệ.

Ấn Độ, năm qua,
nhận được 72 tỉ Đô la kiều hối,

nhiều hơn cả
chỉ số xuất khẩu công nghệ thông tin.

Ở Ai Cập, kiều hối nhiều gấp ba lần
doanh thu từ kênh đào Suez.

Tajikistan, kiều hối chiếm 42% GDP/

Và ở những nước
nghèo hơn, nhỏ hơn, bất ổn,

các nước bị ảnh hưởng xung đột,
kiều hối là cứu sinh,

như trường hợp của Somalia hay Haiti.

Không ngạc nhiên
khi dòng chảy kiều hối

có ảnh hưởng rất lớn
đến nền kinh tế và đến người nghèo.

Kiều hối không phải như
tiền đầu tư cá nhân,

chúng không quay ngược trở lại
khi một đất nước có dấu hiệu bất ổn.

Chúng như một dạng bảo hiểm.

Khi gia đình gặp vấn đề,

phải đối mặt với khó khăn,

kiều hối tăng lên,
hoạt động như bảo hiểm.

Người di cư sẽ gửi về nhiều tiền hơn.

Không như tiền viện trợ phát triển
luôn phải thông qua

các cơ quan chính quyền, nhà nước,

kiều hối được đưa trực tiếp
đến người nghèo, đến gia đình,

và thường kèm theo
lời tư vấn kinh doanh.

Chẳng hạn ở Nepal, tỉ lệ người nghèo

chiếm đến 42% vào năm 1995.

Đến 2005, một thập kỉ sau đó,
tỉ lệ người nghèo dựa trên dân số,

thời kì khủng hoảng chính trị - kinh tế,

giảm xuống còn 31%.

Phần lớn trong số đó
một nửa sự sụt giảm, được tin

là nhờ có kiều hối đến từ Ấn Độ,
một đất nước nghèo khác.

Ở El Salvador, những gia đình
nhận được kiều hối

có tỉ lệ trẻ em bỏ học thấp hơn.

Ở Mexico và Sri Lanka,

cân nặng lúc sinh của trẻ em cao hơn

ở những gia đình nhận được kiều hối.

Kiều hối là những đồng tiền
được bọc trong sự quan tâm.

Người di cư gửi tiền về nhà
để mua thứ ăn,

nhu yếu phẩm, để xây nhà,

để hỗ trợ giáo dục,

để hỗ trợ
chăm sóc sức khỏe cho người già,

để đầu tư kinh doanh
cho bạn bè và gia đình.

Người di cư còn gửi nhiều tiền về nhà hơn

vào những dịp đặc biệt
như phẫu thuật hay đám cưới.

Và người di cư cũng gửi tiền,
có thể là nhiều lần,

cho những tang lễ đột ngột
mà họ không thể tham dự.

Bên cạnh nhiều điều tốt đẹp
mà kiều hối mang lại,

còn có những rào chắn
ngăn cản sự lưu chuyển này,

những lưu chuyển trị giá 400 tỉ Đô la.

Hầu hết các rào cản này là

chi phí cắt cổ của việc gửi tiền về nhà.

Những công ty chuyển tiền
định mức phí

để bóc lột người nghèo.

Họ sẽ nói: Nếu muốn gửi
tối đa là 500 Đô la,

chúng tôi sẽ tính bạn phí cố định
là 30 Đô la một lần gửi.

Nếu bạn nghèo
và chỉ có 200 Đô la để gửi,

bạn phải trả 30 Đô la phí.

Chi phí trung bình toàn cầu
của việc gửi tiền là 8%.

Nghĩa là nếu bạn gửi về 100 Đô la,
gia đình bạn sẽ chỉ nhận được 92 Đô.

Để gửi tiền về Châu Phi,

chi phí còn đắt hơn nhiều:
12%

Gửi tiền trong phạm vi Châu Phi
còn đắt hơn: hơn 20%.

Ví dụ bạn gửi tiền từ Benin đến Nigeria.

Và rồi trường hợp của Venezuela,

vì có sự kiểm soát ngoại hối,

bạn gửi đi 100 Đô la
và nếu gia đình bạn

nhận được đến 10 Đô
nghĩa là bạn đã rất may mắn rồi.

Dĩ nhiên, không ai gửi tiền đến Venezuela

bằng cách thức hợp pháp.

Tiền sẽ luôn được bỏ vào vali.

Nơi nào chi phí cao,

tiền sẽ đi bằng cửa ngầm.

Điều tệ hơn là
rất nhiều nước đang phát triển

phát lệnh cấm gửi tiền ra khỏi đất nước.

Rất nhiều nước giàu
cũng phát lệnh cấm gửi tiền

đến một số nơi nhất định.

Thế thì, có phải là
không có cách nào,

không còn lựa chọn nào tốt hơn,
rẻ hơn, để gửi tiền?

Có chứ.

M-Pesa ở Kenya
cho phép người ta

gửi và nhận tiền
với mức phí cố định

chỉ 60 cent cho mỗi lần giao dịch.

Liên đoàn Hoa Kỳ lập nên
một chương trình với Mexico

cho phép các công ty dịch vụ tiền gửi
gửi tiền đến Mexico

với chi phí cố định chỉ 67 cent
cho mỗi giao dịch.

Thế nhưng, những lựa chọn nhanh hơn,
rẻ hơn như thế này

không thể được áp dụng toàn cầu

vì vấn nạn rửa tiền,

cho dù có rất ít dữ liệu chứng minh

liên hệ giữa vấn nạn rửa tiền
và giao dịch kiều hối.

Hiện nay, nhiều ngân hàng quốc tế

rất thận trọng lưu trữ tài khoản ngân hàng

của những doanh nghiệp dịch vụ tiền tệ,

đặc biệt là những doanh nghiệp
giao dịch với Somalia.

Somalia, một đất nước mà

thu nhập bình quân
chỉ 250 Đô la mỗi năm.

Bình quân kiều hối hàng tháng đến Somalia

lớn hơn khoản thu nhập bình quân đấy.

Kiều hối là huyết mạch của Somalia.

Thế mà, đây là một ví dụ của việc

một bên cung cấp rất nhiều viện trợ,

trong khi bên còn lại
đang cắt đi huyết mạch kinh tế đó

thông qua các quy định.

Rồi trường hợp của những người ở
làng nghèo, như tôi.

Tại đó, nơi duy nhất mà bạn
có thể được nhận tiền là bưu điện.

Hầu hết chính phủ trên thế giới

đã cho phép các bưu điện

hình thành quan hệ đối tác độc quyền với
các công ty chuyển tiền.

Cho nên, nếu muốn chuyển tiền
cho bố tôi ở làng,

tôi phải gửi tiền
qua một công ty chuyển tiền nhất định,

dù chi phí rất cao.

Tôi không thể sử dụng
cách thức rẻ hơn.

Cần phải dừng ngay điều này lại.

Vậy thì các tổ chức quốc tế,

các doanh nhân xã hội có thể làm gì
để giảm chi phí gửi tiền về nhà?

Thứ nhất, nới lỏng quy định cho
các khoản kiều hối nhỏ, dưới 1.000 Đô la.

Chính phủ phải nhận ra rằng

các khoản kiếu hồi nhỏ
không phải là rửa tiền.

Thứ hai, bãi bỏ quan hệ đối tác độc quyền

giữa các bưu điện
và các công ty chuyển tiền.

Cũng vấn đề đấy, giữa bưu điện

và bất kì hệ thống ngân hàng quốc gia nào

có một mạng lưới rộng lớn
phục vụ người nghèo.

Thay vào đó, nên khuyến khích cạnh tranh,

mở rộng quan hệ đối tác

để có thể hạ thấp chi phí
như chúng ta đã làm,

như cách họ đã làm trong
ngành công nghiệp viễn thông.

Bạn đã thấy điều gì đã xảy ra.

Thứ 3, các tổ chức từ thiện
phi lợi nhuận lớn

nên tạo ra nền tảng kiều hối
trên cơ sở phi lợi nhuận

phục vụ cho các công ty chuyển tiền
để họ có thể gửi tiền về với chi phí thấp

mà vẫn tuân thủ
các quy định phức tạp trên thế giới.

Các cộng đồng phát triển nên

đặt mục tiêu
trong việc cắt giảm phí kiều hối

từ 8% xuống còn 1%.

Nếu giảm chi phí xuống còn 1%,

nó sẽ nhả ra một khoản tiết kiệm
là 30 tỉ Đô la mỗi năm.

30 tỉ Đô la, số tiền này lớn hơn

toàn bộ ngân sách viện trợ song phương
hàng năm đến Châu Phi.

Lớn hơn, hoặc gần bằng

toàn bộ ngân sách viện trợ của
chính phủ Mỹ,

nhà viện trợ lớn nhất trên hành tinh.

Thật ra, khoản tiết kiệm này
còn lớn hơn 30 tỉ Đô la

vì kiều hối cũng được sử dụng cho mục đích
viện trợ, thương mại, đầu tư.

Một cản trở khác
cho sự lưu chuyển kiều hối

đến các gia đình

là chi phí cò mồi cắt cổ
và phi pháp trong tuyển dụng,

chi phí mà người di cư phải trả
cho những người giúp họ kiếm việc.

Tôi từng đến Dubai một vài năm trước.

Tôi đến thăm một trại công nhân.

Lúc đó là 8 giờ tối, trời tối, nóng và ẩm.

Công nhân trở về trại

sau ngày làm việc vất vả,

và rồi tôi bắt chuyện

với một công nhân xây dựng
người Bangladesh.

Ông ấy bận tâm về việc
chuyển tiền về nhà,

ông ấy đã chuyển tiền về nhà
được vài tháng,

và số tiền đó chủ yếu
về tay trung tâm tuyển dụng lao động

những người đã giới thiệu
cho ông ấy công việc đó.

Và trong tâm trí,
tôi có thể hình dung ra cảnh

người vợ chờ đợi
số tiền kiều hối hàng tháng trời.

Kiều hối đến.

Cô ấy lấy số tiền đó và đưa lại cho
đại lý tuyển dụng,

trước con mắt khát khao của con mình.

Cần phải chấm dứt điều này.

Không phải chỉ riêng những công nhân
xây dựng từ Bangladesh,

mà là tất cả công nhân.

Hàng triệu công nhân di cư
gặp phải vấn đề này.

Một công nhân xây dựng từ Bangladesh,

trung bình trả khoảng 4000 Đô la
cho phí tuyển dụng

cho một công việc mà ông ấy chỉ kiếm được
khoảng 2000 Đô la mỗi năm.

Điều đó có nghĩa là trong vòng 2-3 năm

ông ấy đơn giản là gửi tiền về

để trả phí tuyển dụng.

Gia đình ông ấy không nhận được một xu.

Không chỉ ở Dubai, đó là góc khuất
nở mọi thành phố lớn trên thế giới.

Không chỉ có
công nhân xây dựng Bangladesh,

mà là công nhân trên khắp thế giới.

Không chỉ đàn ông.

Phụ nữ đặc biệt dễ bị lợi dụng
bởi các hành vi tuyển dụng sai trái

Một trong những điều thú vị nhất
và mới nhất

trong lĩnh vực kiều hối

là làm cách nào
huy động, thông qua đổi mới,

cộng đồng hải ngoại
tiết kiệm và cho đi.

Người di cư gửi tiền về nhà,

nhưng cũng tiết kiệm một khoản lớn

ở nơi mà họ sống.

Hàng năm, tiết kiệm của người di cư

được ước tính vào khoảng 500 tỷ Đô la.

Phần lớn nằm yên trong
các tài khoản ngân hàng có 0% lợi tức.

Nếu một đất nước cho đãi ngộ
3% hay 4% lợi tức,

và nói số tiền đó
sẽ được sử dụng để xây trường học

đường xá, sân bay, trạm xe lửa,

tại quê hương của người di cư,

sẽ có rất nhiều người
sẵn lòng chấp thuận

vì bên cạnh lợi ích tài chính,

điều đó còn cho họ cơ hội

tham gia và giúp
phát triển đất nước.

Các dòng kiều hối có thể được dùng

để bán trái phiếu cho người di cư

vì lúc họ chuyển tiền
hàng tháng về nhà,

cũng là lúc bạn có thể thật sự
bán trái phiếu cho họ.

Cũng có thể làm điều tương tự

để huy động sự hỗ trợ của
cộng đồng hải ngoại.

Tôi rất muốn đầu tư vào

một hệ thống xe lửa cao tốc ở Ấn Độ

và rất muốn đóng góp vào nỗ lực
chống bệnh sốt rét ở làng mình.

Kiều hối là một cách tuyệt vời

để chia sẻ sự thịnh vượng giữa các nơi,

hướng đến mục tiêu lợi ích

cho những người cần chúng nhất.

Kiều hối trao quyền đó
cho tất cả chúng ta.

Cần phải làm mọi cách
để thúc đẩy kiều hối

và tuyển dụng
an toàn hơn, rẻ hơn.

Và nó có thể thực hiện được.

Về bản thân tôi, tôi đã

xa Ấn Độ được 2 thập kỷ.

Vợ tôi là người Venezuela.

Các con tôi là người Mỹ.

Càng ngày, tôi càng cảm thấy
mình là một công dân toàn cầu.

Cùng lúc đó, ngày càng hoài cổ
về mảnh đất nơi tôi sinh ra.

Tôi muốn cùng lúc
được ở Ấn Độ và Mỹ.

Cha mẹ tôi không còn ở đó nữa.

Anh chị em tôi đã chuyển đi nơi khác.

Tôi không phải khẩn cấp gửi tiền về nhà.

Thế nhưng, theo thời gian,

tôi gửi tiền về cho bạn bè tôi,

cho họ hàng, cho ngôi làng của mình,

để được ở đó, để tham gia hỗ trợ -

một phần bản sắc của tôi.

Và tôi vẫn đang phấn đấu
để trở thành một nhà thơ

cho những người di dân cần mẫn

và cho cuộc đấu tranh
thoát khỏi đói nghèo của họ.

Xin cám ơn.

(vỗ tay)