Dagelijkse voorwerpen, tragische geschiedenissen

Ziyah Gafić fotografeert dagelijkse voorwerpen: horloges, schoenen, brillen. Maar deze beelden zijn bedrieglijk gewoon; de objecten in de foto's werden uit de massagraven van de Bosnische Oorlog opgegraven. Gafić, een TED Fellow die in Sarajevo geboren is, heeft elk voorwerp uit deze graven gefotografeerd om een levend archief te creëren over de identiteit van diegenen die het leven lieten.

Dit zijn gewone voorwerpen:

horloges, sleutels, kammen, brillen.

Het zijn de dingen die de slachtoffers
van de genocide in Bosnië

bij zich hadden op hun laatste reis.

We zijn bekend met deze normale,

dagelijkse voorwerpen.

Het feit dat een aantal
van de slachtoffers

persoonlijke dingen als tandpasta
en tandenborstel meebrachten,

is een duidelijk teken
dat zij geen idee hadden

van wat er hen te wachten stond.

Meestal werd er hen verteld dat ze

met krijgsgevangenen geruild
zouden worden.

Deze dingen werden

in talrijke massagraven
in mijn thuisland teruggevonden.

Op dit ogenblik zijn specialisten
lichamen aan het opgraven

uit pas ontdekte massagraven,

twintig jaar na de oorlog.

Het is waarschijnlijk
het grootste ooit ontdekt.

Tijdens het vier jaar durende conflict

dat in het begin van de jaren 90
de Bosnische natie verwoestte,

werden ongeveer 30.000 burgers,
voornamelijk niet-militairen, vermist,

vermoedelijk gedood,

en werden nog eens 100.000 mensen
gedood in de strijd.

De meesten van hen werden gedood

of in de eerste dagen van de oorlog

of tegen het einde van het conflict,

toen de veilige zones van de VN,
zoals Srebenica

in handen van het Servische leger vielen.

Het Internationaal Strafhof

heeft een aantal
veroordelingen uitgesproken

wegens misdaden tegen de menselijkheid
en genocide.

Genocide is systematische
en weloverwogen uitroeiing

van een raciale, politieke,
religieuze of ethnische groep.

Genocide draait om doden,

maar ook om verwoesting van hun eigendom,

van hun culturele erfgoed,

en, uiteindelijk, van het hele idee
dat zij ooit bestaan hebben.

Genocide gaat niet alleen over doden,

het gaat om het miskennen van identiteit.

Er zijn altijd sporen,

er bestaat geen perfecte misdaad.

Er zijn altijd overblijfsels
van diegenen die omkwamen

die duurzamer zijn
dan hun kwetsbare lichamen

en dan onze selectieve
en vervagende herinnering aan hen.

Deze voorwerpen zijn teruggevonden
in talloze massagraven.

Het belangrijkste doel
van deze collectie van objecten

is een uniek proces

van het identificeren van degenen
die bij de moorden verdwenen.

Het was de eerste daad van genocide
op Europese bodem

sinds de Holocaust.

Geen lichaam moet onontdekt
of ongeïdentificeerd blijven.

Zodra ze teruggevonden zijn,

worden deze objecten die de slachtoffers
bij zich hadden

op weg naar hun executie,

zorgvuldig gereinigd, geanalyseerd,

gecatalogiseerd en opgeslagen.

Duizenden artefacten zijn
in witte plastic zakken verpakt,

net zoals je dat bij CSI ziet.

Deze objecten worden
als forensisch instrument gebruikt

bij de visuele identificatie
van de slachtoffers,

maar zij vormen ook als erg waardevol
forensisch bewijs

bij de nog lopende
processen wegens oorlogmisdaden.

Overlevenden worden
soms opgeroepen

om deze voorwerpen fysiek
te proberen te identificeren,

maar fysiek door de spullen gaan,
is erg moeilijk.

Het is een inefficiënt en pijnlijk proces.

Zodra de forensische onderzoekers,
de dokters en de advocaten

klaar zijn met deze objecten,

worden deze voorwerpen
weeskinderen in het verhaal.

Vele worden vernietigd,
geloof het of niet,

of ze worden gewoonweg opgeborgen,

uit het oog en uit het hart.

Ik heb een paar jaar geleden besloten

om elk opgegraven
voorwerp te fotograferen,

om een visueel archief te creëren

dat de overlevenden gemakkelijk
kunnen doorbladeren.

Als verteller wil ik graag
aan de maatschappij teruggeven.

Ik zou graag verder gaan
dan bewustwording.

In dit geval zal iemand misschien

deze objecten herkennen.

De foto's zullen minstens blijven bestaan

als een duurzame, onpartijdige
en accurate herinnering

aan wat er is gebeurd.

Fotografie gaat over empathie.

De vertrouwdheid van deze objecten
staat borg voor empathie.

In dit geval ben ik maar een instrument,

forensisch, als je wil.

Het resultaat is fotografie die
'document zijn' zo dicht mogelijke benadert

Zodra alle vermiste personen
geïdentificeerd zijn,

zullen alleen de rottende lichamen
in hun graven

en deze dagelijkse voorwerpen overblijven.

In al hun eenvoud,

zijn deze objecten het laatste testament

van de identiteit van de slachtoffers,

de laatste blijvende herinnering

dat deze personen ooit hebben bestaan.

Dankuwel.

(Applaus)