Return to Video

Lekeli meyve sebzeler yenilebilir mi? - Elizabeth Brauer

  • 0:06 - 0:10
    2010 yılında 30 milyar dolar
    değerinde sebze ve meyve
  • 0:10 - 0:13
    Amerikalı perakendeciler
    ve alışverişçiler tarafından ziyan edildi,
  • 0:13 - 0:16
    kısmen kozmetik sorunlar
    ve bozuk algılanma yüzünden.
  • 0:16 - 0:20
    Bu, üretimin %30'unun
    verimsiz kullanılması demek.
  • 0:20 - 0:24
    Onların yetiştirilmesi ve taşınması
    için gerekli su, enerji
  • 0:24 - 0:28
    ve çürüyen meyvelerin işgal ettiği
    depo alanından bahsetmiyoruz bile.
  • 0:28 - 0:30
    Peki bu kozmetik sorunlar neler?
  • 0:30 - 0:33
    Muhtemelen markette lekeli bir elmanın
    yanından geçmişsinizdir
  • 0:33 - 0:38
    veya parmağınızı yanlışlıkla bir domatesin
    peltemsi kısmına daldırmışsınızdır.
  • 0:38 - 0:41
    Bu lekeler ürünü çöp kutusuna
    mahkum edebilir.
  • 0:41 - 0:43
    Peki bunlar ne
  • 0:43 - 0:45
    ve gerçekten sağlığınıza zararlı mı?
  • 0:45 - 0:49
    Bu lekeler bitki ve mikroplar
    arasındaki destansı savaşın kanıtı.
  • 0:49 - 0:53
    İnsanlar gibi bitkiler de milyarlarca
    mantar ve bakteriyle bir arada yaşar.
  • 0:53 - 0:56
    Bu mikropların bazıları
    bitki için yararlı,
  • 0:56 - 1:00
    hastalığı bastırıp bitkinin besin
    maddelerini almasına yardım eder.
  • 1:00 - 1:02
    Diğerleri ise patojenler,
    ürüne saldırırlar,
  • 1:02 - 1:07
    ürün süpermarkette
    ya da buzdolabınızdayken hâlâ canlıdırlar
  • 1:07 - 1:10
    ve kendi kullanabilecekleri molekülleri
    emmeye devam ederler.
  • 1:10 - 1:12
    İyi haber, bunlar hemen hiçbir zaman
    size zararlı değil.
  • 1:12 - 1:15
    Bu mantar ve bakteriler, milyonlarca yılı
  • 1:15 - 1:19
    bir bitkinin bağışıklık sistemini alt etme
    taktikleri geliştirerek geçirmişler.
  • 1:19 - 1:22
    Ama sağlıklı insanların
    bağışıklık sistemleri
  • 1:22 - 1:24
    bu stratejilerin
    işlemeyeceği kadar farklı.
  • 1:24 - 1:28
    Peki bir bitkide bu süreç nasıl görünür?
  • 1:28 - 1:31
    Mikroplar bitkilere birkaç
    yolla ulaşabilir,
  • 1:31 - 1:35
    sulama ya da gübreleme sırasında
    bitkilerin üzerine sıçramak gibi.
  • 1:35 - 1:37
    Uygun şartlar altında mikroplar,
  • 1:37 - 1:40
    meyve veya yaprakların mumsu
    dış katmanına saldırabilecek kadar
  • 1:40 - 1:42
    büyük koloniler oluşturabilirler.
  • 1:42 - 1:46
    Hedefleri: İçerideki lezzetli şeker
    ve besin maddeleridir.
  • 1:46 - 1:50
    Bu tip bir hastalık etkeni
    genellikle böyle bir leke bırakır.
  • 1:50 - 1:54
    Bakteri kümesi, besinleri ve rengi
    meyve hücrelerinden çekerek
  • 1:54 - 1:56
    sarı bir ışık halkası bırakır.
  • 1:56 - 1:57
    Sonra dışa doğru ilerler,
  • 1:57 - 2:00
    merkezinde ölü hücrelerden oluşan
    siyah bir nokta bırakır.
  • 2:00 - 2:03
    Yüz binlerce mikrop içeren her nokta
  • 2:03 - 2:06
    aslında bir mikrop saldırısı
  • 2:06 - 2:09
    ve kendini savunan bitki
    kombinasyonundan oluşur.
  • 2:09 - 2:14
    Örneğin bu gördüğünüz bakteri
    patojeni Pseudomonas syringae.
  • 2:14 - 2:16
    Domatese ulaştığında
    meyveye ve yapraklarına girer,
  • 2:16 - 2:19
    hücreler arasındaki boşlukta katlanır
  • 2:19 - 2:21
    ve toksin ve proteinler üreterek
  • 2:21 - 2:24
    bitkinin bağışıklık sistemini
    alt üst etmeye çalışır.
  • 2:24 - 2:28
    Coronatine bakterisi bitkilerin
    stomasını açtığında
  • 2:28 - 2:31
    bakterilerin özgürce içeri
    girmesine olanak tanır.
  • 2:31 - 2:35
    Coronatine ayrıca klorofil bozulmasına
    yol açan yolları aktifleştirir,
  • 2:35 - 2:38
    bunlar da sarı lekelerdir.
  • 2:38 - 2:40
    Bakteriler beslenmeye
    ve katlanmaya devam ettikçe
  • 2:40 - 2:42
    bitki hücrelerini öldürmeye başlarlar.
  • 2:42 - 2:46
    Bu lekelerin açıklaması,
    peki ya yumuşak kısımlar?
  • 2:46 - 2:48
    Bunlar meyve bitkiden ayrıldığı zaman
  • 2:48 - 2:51
    mikropların saldırısına
    uğradığında meydana geliyor,
  • 2:51 - 2:53
    Taşınma esnasında bitki yara aldıysa
  • 2:53 - 2:56
    nekrotik mantarlar bu yaradan
    meyveyi enfekte edebilir,
  • 2:56 - 2:57
    hücreleri öldürebilir,
  • 2:57 - 2:58
    besin değerlerini emebilir
  • 2:58 - 3:01
    ve yiyeceğinizi yumuşak
    veya kahverengi bırakabilir.
  • 3:01 - 3:04
    Bu kısımların tadı oldukça kötüdür.
  • 3:04 - 3:06
    Çünkü aslında ölmüş
    ve çürümüş doku yiyorsunuz.
  • 3:06 - 3:09
    Ama meyvenin geri kalanını
    rahatlıkla yiyebilirsiniz.
  • 3:09 - 3:13
    Elma ve domateslerde gördüğünüz gibi
    yumuşak olmayan lekeler
  • 3:13 - 3:17
    yalnızca yüzeydedir
    ve genellikle tadını etkilemezler.
  • 3:17 - 3:21
    Tabii E. coli ve salmonella gibi
    mikroplar bizi hasta eder,
  • 3:21 - 3:23
    aynısı sebzelerde de yaşanabilir.
  • 3:23 - 3:27
    Ancak bunlar bitki patojeni olmadığından
    genellikle lekelere sebep olmazlar.
  • 3:27 - 3:30
    Yüzeyde gizli bir şekilde
    varlık sürdürürler.
  • 3:30 - 3:32
    Yani sizi hastalanmaktan
    koruyacak olan şey
  • 3:32 - 3:35
    aslında lekeli kısımlardan kaçınmak değil
    meyve ve sebzeleri yıkamak.
  • 3:35 - 3:37
    Markete bir daha gittiğinizde
  • 3:37 - 3:40
    o kötü görünümlü meyveleri
    seçmekten korkmayın.
  • 3:40 - 3:42
    Bazı marketler bunları
    indirime dahi alabilir.
  • 3:42 - 3:44
    İyi yıkayın ve düzgün saklayın,
  • 3:44 - 3:48
    elma ve lahana gibi bazı meyve sebzeler
    haftalarca buzdolabında kalabilir.
  • 3:48 - 3:53
    Lekeli olanlar göz alıcı olmasa da
    aynı derece güvenli ve lezzetlidirler.
Title:
Lekeli meyve sebzeler yenilebilir mi? - Elizabeth Brauer
Description:

2010 yılında 30 milyar dolar değerinde sebze ve meyve Amerikalı perakendeciler ve alışverişçiler tarafından ziyan edildi, kısmen kozmetik sorunlar ve bozuk algılanma yüzünden. Peki bu lekeler neler ve onları yemek güvenli mi? Elizabeth Brauer markette kötü görünen meyveleri seçmekten niçin korkmamamız gerektiğini anlatıyor.

Dersin tamamı: http://ed.ted.com/lessons/are-spotty-fruits-and-vegetables-safe-to-eat-elizabeth-brauer

Ders: Elizabeth Brauer, animasyon: TED-Ed
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:09

Turkish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.