Tối đa hóa lợi nhuận khi cạnh tranh

♪ [âm nhạc] ♪

- [Alex] Trong bài trước, ta đã biết
trong thị trường cạnh tranh

thì doanh nghiệp
không có nhiều quyền kiểm soát

về giá sản phẩm.

Doanh nghiệp phải chấp nhận
giá thị trường.

Vì vậy quyết định của doanh nghiệp
về tối đa hóa lợi nhuận trở thành

quyết định về mức sản lượng,

và đó là vấn đề mà
giờ ta sẽ tìm hiểu.

Lợi nhuận là gì?

Lợi nhuận bằng tổng doanh thu
trừ đi tổng chi phí.

Tổng doanh thu bằng
giá nhân tổng sản lượng bán ra.

Tổng chi phí gồm 2 phần:

Thứ nhất là chi phí cố định.

Đây là chi phí không thay đổi
theo sản lượng.

Giả dụ bạn là chủ

của giếng dầu nhỏ này
và phải trả tiền thuê

phần đất nơi có giếng dầu.

Bạn phải thanh toán
những chi phí thuê này

bất kể lượng dầu thu được
từ giếng.

Tháng nào bạn cũng
phải trả tiền thuê,

dù chỉ thu được 1 thùng dầu,

10 thùng dầu hay 11 thùng dầu
trong tháng đó.

Số lượng không có tác động gì hết.

Bạn vẫn phải trả
một khoản tiền thuê giống nhau.

Thậm chí không thu được chút dầu nào
trong tháng đó,

hay nếu hố dầu cạn kiệt,
thì bạn vẫn phải trả

mọi khoản tiền thuê đó.

Vì vậy, tiền thuê là chi phí cố định.

Chi phí này
không thay đổi theo sản lượng.

Tiện thể nói luôn,
nếu bạn sở hữu mảnh đất,

nếu bạn cho ai đó thuê,

thì còn có thêm một khoản
chi phí cơ hội nữa.

Vậy việc tính lợi nhuận
nên gộp cả

chi phí cơ hội.

Đó là điều khiến việc tính
lợi nhuận trong kinh tế

khác với định nghĩa về lợi nhuận
trong kế toán.

Khái niệm lợi nhuận trong kinh tế
bao gồm cả chi phí cơ hội.

Còn gì nữa?

Chi phí biến đổi
là chi phí

thay đổi theo mức sản lượng.

Ví dụ, tiền điện
để bơm dầu.

Càng bơm nhiều dầu,
giàn khoan càng phải chạy nhanh,

rõ ràng bạn sẽ càng sử dụng
nhiều điện năng hơn.

Nếu chạy máy 24h/ngày,
bạn sẽ sử dụng

nhiều điện hơn
so với khi bạn chạy máy

12h/ngày.

Chi phí đi lại:
bạn phải tới giếng lấy dầu,

hút lên xe tải,
vận chuyển dầu đi...

Đây đều là những chi phí
biến đổi theo sản lượng,

thường sẽ tăng lên
khi bạn sản xuất nhiều thêm.

Tóm lại, đó là các chi phí biến đổi.

Vậy tổng chi phí

bằng chi phí cố định
cộng chi phí biến đổi,

mà chi phí biến đối
lại phụ thuộc vào sản lượng.

Được rồi! Vậy bạn tối đa hóa lợi nhuận
bằng cách nào?

Vâng, chúng ta sẽ không
dùng đến toán học ở đây,

nhưng với những người
hiểu môn toán,

tôi muốn lướt qua
để bạn hiểu tác dụng

của các phép tính
và chỉ ra một cách dễ dàng

để tìm ra đáp số.

Bạn đã biết lợi nhuận
là tổng doanh thu trừ đi tổng chi phí

và cả hai đều là hàm số
của mức sản lượng.

Khi toán học, làm thế nào
để tối đa hóa từng hàm số?

Bạn hãy nhớ lại môn đại số.

Bạn lấy đạo hàm của hàm số đó

và đặt bằng 0.

Vậy trong trường hợp này,
ta lấy đạo hàm

của lợi nhuận chia cho
sản lượng và đặt

bằng 0.

Vì thế, đạo hàm lợi nhuận
chia cho sản lượng

là đạo hàm của
tổng doanh thu

chia cho sản lượng,
trừ đi đạo hàm của tổng chi phí

chia cho sản lượng.

Trong kinh tế học,
có tên gọi riêng

cho hai đạo hàm này.

Đạo hàm của tổng doanh thu
chia cho sản lượng

được gọi là doanh thu biên.

Đạo hàm của tổng chi phí
chia cho sản lượng

được gọi là chi phí biên.

Ta muốn tìm sản lượng mà
doanh thu biên

trừ đi chi phí biên bằng 0,
hay nói cách khác,

ta muốn tìm sản lượng
mà doanh thu biên

bằng chi phí biên.

Hay nói cách khác, sản lượng
tối đa hóa lợi nhuận

là sản lượng mà tại đó
doanh thu biên bằng chi phí biên.

Giờ tôi sẽ giải thích rõ hơn,

đặc biệt là với những ai
không hiểu môn toán,

nhưng với người đã hiểu rồi,
thì đây chính là

điều bạn từng làm khi tính toán:
lấy đạo hàm

bằng 0.

Được rồi, giờ ta sẽ phân tích.

Khi doanh nghiệp sản xuất được
thêm một đơn vị sản lượng,

sẽ có thêm doanh thu
và thêm chi phí.

Tối đa hóa lợi nhuận
chính là việc so sánh

doanh thu và chi phí
tăng thêm này.

Ta có các khái niệm như sau:

Doanh thu biên là doanh thu
bổ sung vào tổng doanh thu,

do bán thêm 1 đơn vị sản lượng.

Chi phí biên là chi phí bổ sung
vào tổng chi phí,

khi sản xuất thêm 1 đơn vị sản lượng.

Lợi nhuận được tối đa hóa ở mức
sản lượng mà tại đó doanh thu biên

bằng chi phí biên.

Vì sao lại vậy?

Giả sử doanh thu biên

không bằng chi phí biên,
ta sẽ chứng minh

bạn không thể tối đa hóa lợi nhuận
trong trường hợp này.

Ví dụ, nếu doanh thu biên
lớn hơn chi phí biên,

tức là bạn không tối đa hóa lợi nhuận,
vì sản xuất càng nhiều

thì càng có thêm lợi nhuận.

Vì sao? Vâng, hãy nhớ rằng
doanh thu biên là phần bổ sung

vào doanh thu
khi sản xuất thêm 1 đơn vị.

Chi phí biên
là phần bổ sung vào chi phí

khi sản xuất thêm 1 đơn vị.

Nếu doanh thu biên
lớn hơn chi phí biên,

có nghĩa việc sản xuất đơn vị đó
tạo thêm doanh thu

nhiều hơn chi phí bỏ ra.

Nói cách khác,
bạn có thể gia tăng lợi nhuận

bằng cách sản xuất nhiều hơn.

Vậy nếu doanh thu biên
vẫn tiếp tục lớn hơn

chi phí biên,
bạn sẽ muốn sản xuất nhiều hơn.

Mặt khác,
giả sử doanh thu biên

ít hơn chi phí biên,
hay nói cách khác,

giả sử chi phí biên lớn hơn
doanh thu biên.

Thì khi đó, bạn đang không
tối đa hóa lợi nhuận

vì sản xuất ít hơn
sẽ làm tăng lợi nhuận.

Vì sao lại vậy?

Hãy cùng xét chi phí biên.

Nếu bạn muốn sản xuất
ít hơn 1 đơn vị, chi phí giảm xuống

bằng chi phí biên,
doanh thu cũng giảm xuống

bằng doanh thu biên,
nhưng vì chi phí biên lớn hơn

doanh thu biên,
nên chi phí sản xuất

ít hơn 1 đơn vị sẽ giảm xuống
nhiều hơn lượng doanh thu giảm.

Vậy nếu chi phí giảm xuống
đến mức nhiều hơn doanh thu

đang giảm xuống,
bạn cũng sẽ làm tăng lợi nhuận.

Nếu doanh thu biên
thấp hơn chi phí biên,

bạn muốn sản xuất ít hơn:
bạn sẽ làm tăng lợi nhuận

bằng cách sản xuất ít hơn.

Nếu doanh thu biên
lớn hơn chi phí biên,

bạn sẽ không tối đa hóa lợi nhuận.

Nếu doanh thu biên thấp hơn
chi phí biên,

bạn đang không tối đa hóa lợi nhuận.

Bạn chỉ có thể tối đa hóa lợi nhuận
nếu doanh thu biên

bằng chi phí biên.

Giờ ta sẽ thể hiện trên biểu đồ,
bắt đầu với doanh thu biên.

Với doanh nghiệp cạnh tranh,
điều này khá dễ dàng,

bởi hãy nhớ rằng,
doanh nghiệp cạnh tranh

có quy mô khá nhỏ so với
tổng thị trường.

Điều này có nghĩa là doanh nghiệp cạnh tranh có thể dễ dàng nhân đôi sản lượng,

mà không đẩy giá thị trường xuống.

Kết quả là,
với doanh nghiệp cạnh tranh,

doanh thu biên
bằng giá thị trường.

Ví dụ, giả sử doanh nghiệp
đang sản xuất 2 đơn vị sản lượng

và quyết định sản xuất thêm
đơn vị thứ 3,

thì doanh thu bổ sung cho đơn vị
thứ 3 này là gì?

Đó là giá cả.

Đó là giá mà doanh nghiệp có được
từ thùng dầu đó.

Nếu doanh nghiệp sản xuất thêm thùng dầu
thứ 4 thì sao?

Doanh nghiệp thu được gì?
Phần doanh thu bổ sung là bao nhiêu?

Đó là giá của thùng dầu.

Vậy đơn vị thứ 5 thì sao?

Một lần nữa, giá là phần bổ sung vào
doanh thu, tức doanh thu biên.

Vậy, doanh thu biên của
doanh nghiệp cạnh tranh

bằng giá cả
và nằm ngang,

tức là không thay đổi
khi doanh nghiệp thay đổi sản lượng,

bởi doanh nghiệp có quy mô nhỏ
so với thị trường.

Còn chi phí biên thì sao?

Hình dạng điển hình của
đường chi phí biên

sẽ dốc lên như thế này.

Một lần nữa,
ta xét về giếng dầu nhé!

Ta có thể sản xuất nhiều hơn
từ giếng dầu này,

nhưng vẫn có giới hạn.

Ta chỉ có thể
chạy máy thật nhanh.

Ta phải thúc máy khoan chạy tích cực
khi bắt đầu sản xuất nhiều hơn.

Ta có thể dễ dàng sản xuất
3 hoặc 4 đơn vị,

nhưng để sản xuất 6, 7, 8, 9
thùng dầu

từ giếng dầu đó
ta buộc phải chạy máy

thật nhanh,
tức là phải sử dụng

rất nhiều điện năng,

phải liên tục bảo dưỡng...

Vì thế chi phí có xu hướng tăng thêm.

Ta không thể sản xuất
số lượng dầu vô hạn

với cùng một chi phí
từ giếng dầu này.

Chi phí sẽ tăng lên,

chi phi bổ sung
cũng sẽ tăng lên,

khi ta muốn sản xuất nhiều hơn
từ giếng dầu đó.

Đây là
đường chi phí biên điển hình.

Vậy, đâu là điểm tối đa hóa lợi nhuận?

Lợi nhuận được tối đa hóa
tại nơi mà doanh thu biên

bằng chi phí biên.

Trong trường hợp này,
với doanh nghiệp cạnh tranh,

doanh thu biên bằng giá cả.

Vậy lợi nhuận được tối đa hóa
khi giá bằng với

chi phí biên,
hay chính là ở điểm này.

Giờ ta hãy tư duy
một cách trực quan.

Ở bên trái,
đây là doanh thu bổ sung

từ việc bán 1 thùng dầu.

Đây là chi phí bổ sung
từ việc bán 1 thùng dầu.

Khi so sánh, bạn sẽ thấy
doanh thu lớn hơn chi phí,

vì thế doanh nghiệp sẽ bán nhiều hơn.

Doanh thu lớn hơn chi phí,
vì thế bán nhiều hơn.

Doanh thu lớn hơn chi phí.

Bạn sẽ tiếp tục bán nhiều hơn
cho tới khi đạt đến điểm này.

Bạn có muốn đi xa hơn không? Không.

Ở đây, chi phí lớn hơn doanh thu.

Bằng cách bán ít hơn,
bạn có thể giảm chi phí

nhiều hơn giảm doanh thu,

vì vậy lợi nhuận tăng lên

và đó là lý do khiến điểm này,
nơi doanh thu biên

bằng chi phí biên,
hay giá cả bằng chi phí biên,

chính là điểm mà lợi nhuận
được tối đa hóa.

Giờ hãy nhớ lại
ngay từ đầu,

chúng ta đã muốn giải thích
hành vi của doanh nghiệp.

Vậy cùng giải thích hành vi của doanh nghiệp
thông qua việc tối đa hóa lợi nhuận.

Giả sử giá thị trường
là 50 đô la/thùng dầu.

Vậy, để tối đa hóa lợi nhuận,

doanh nghiệp chọn mức sản lượng,
trong trường hợp này

là khoảng 8 thùng dầu,
để doanh thu biên

bằng chi phí biên.

Nhớ là với doanh nghiệp cạnh tranh,
doanh thu biên bằng với giá cả.

Vậy để tối đa hóa lợi nhuận,
doanh nghiệp phải sản xuất một lượng

khoảng 8 thùng dầu.

Giả sử giá thị trường
tăng lên 100 đô la.

Để tối đa hóa lợi nhuận,
doanh nghiệp sẽ tăng sản lượng

dọc theo đường chi phí biên,
giữ mối quan hệ này

để giá cả luôn bằng
chi phí biên.

Giá tăng lên 100 đô la,
nhưng vì doanh nghiệp mở rộng

dọc theo đường chi phí biên,
nên chi phí biên cũng tăng lên.

Vậy đây là điểm
tối đa hóa lợi nhuận

khi giá bằng 100 đô la.

Khi giá tăng lên 100 đô la,
sản lượng tối đa hóa lợi nhuận

chỉ dưới 10 thùng dầu.

Vì thế điểm tối đa hóa lợi nhuận
giải thích việc doanh nghiệp sẽ làm

khi giá thị trường thay đổi.

Giờ ta đã biết cách tìm mức sản lượng
tối đa hóa lợi nhuận:

tìm sản lượng
mà tại đó doanh thu biên

bằng chi phí biên;
trường hợp này cũng giống như

doanh nghiệp cạnh tranh
khi giá bằng

chi phí biên.

Giờ ta muốn biết
về quy mô lợi nhuận.

Điều này gợi lên một vấn đề
không dễ phát hiện.

Có thể bạn đang tối đa hóa lợi nhuận
mà vẫn bị thua lỗ.

Vậy thì điều tốt nhất
bạn có thể làm để bị thua lỗ.

Ta sẽ muốn thể hiện quy mô lợi nhuận
trên biểu đồ,

hay mức độ thua lỗ
khi bạn tối đa hóa lợi nhuận.

Để làm việc này,
ta cần giới thiệu

thêm một khái niệm khác
- một đường mới,

đó là đường chi phí trung bình.

Chi phí trung bình
đơn giản là chi phí trên mỗi đơn vị sản lượng.

Đó là tổng chi phí
chia cho Q,

tức sản lượng sản xuất được.

Một lần nữa, chi phí trung bình
bằng tổng chi phí chia cho Q.

Việc thêm đường chi phí trung bình
vào biểu đồ

sẽ giúp ta thể hiện lợi nhuận
trên biểu đồ.

Đó là điều ta muốn
và ta sẽ tìm hiểu

trong bài học sau.

Cảm ơn các bạn.

- [Lời dẫn] Nếu muốn tự kiểm tra,

hãy nhấn "Practice Questions".

Còn đã sẵn sàng học tiếp,
hãy nhấn "Next Video".

♪ [âm nhạc] ♪