Afrika yükselmeyi nasıl sürdürebilir

"Afrika'nın büyümesi bir talih değil, bir trend" diyor ekonomist ve Nijerya'nın maliye eski bakanı Ngozi Okonjo-Iweala. Bu dürüst, samimi ve canlandırıcı konuşmada, Okonjo-Iweala kıtada olan pozitif gelişmeleri ve Afrika milletlerinin daha iyi bir gelecek için kendilerini adaması gereken sekiz mücadeleyi ana hatlarıyla anlatıyor.

Yükselen Afrika'nın
öyküsünü anlatmak gittikçe zorlaşıyor.

Yaklaşık 10 yıl önce,
bir tür Afrika'dan bahsetmiştim.

Umut ve fırsatın Afrika'sından

girişimcilerin Afrika'sından.

Normalde duyduğunuz ölüm, yoksulluk
ve hastalıkların Afrika'sından

çok farklı bir Afrika.

Bahsetmiş olduğum şey

şu anda yükselen Afrika öyküsünün
bilinen bir parçasıdır.

Size yükselen Afrika ile ilgili iki hikaye
anlatacağım.

İlki, birçok sıkıntılı evreden geçen

Ruanda ile ilgili.

Ruanda, kıtanın teknoloji
merkezi olmaya

karar veren bir ülke.

Buraya benzer şekilde

dağlık ve tepelik
bir araziye sahip.

Yani insanlara hizmet ulaştırmak
oldukça zor.

Peki Ruanda bu duruma
nasıl cevap verdi?

Ulaşılması zor yerde yaşayan
hayatları kurtarmak için,

gerekli ilaçları, aşıları ve kanı
ulaştırmak için

drone kullanmayı deneyecekler.
Zipline adında bir şirket ile, UPS ile

ve küresel aşı ittifakı Gavi ile

ortaklık kurdular.

Bunu yapmak birçok hayat kurtaracak.

Bu, yükselen Afrika'da görmek
istediğimiz türden bir yenilik.

İkinci hikaye ise, pek çoğunuzun

bildiği ya da anımsayacağı
bir şeyle ilgili.

Afrika'daki ülkelerin çoğu
kuraklık ve sellerden acı çeker.

Ve bunlar iklim değişikliği yüzünden
daha sık meydana gelmeye başladı.

Normalde bunlar olduğunda, para toplanması
için uluslararası çağrıda bulunulur.

Yüzünde sivrisinekler olan çocuklar,

ölü hayvanlar gibi içeriği olan
fotoğraflar görürsünüz.

Şimdilerde, 32 ülke Afrika Birliği
himayesi altında

bir araya geldiler ve

Afrika Risk Kapasitesi adlı
bir organizasyon kurmaya karar verdiler.

Peki bu kurum ne yapar?

Hava koşullarına dayalı bu sigorta kurumu

bu ülkelerden sigorta karşılığı
olarak kendi kaynaklarından

yılda yaklaşık 3 milyon
dolar alıyor.

Böylece çetin bir kuraklık
durumu ya da sel

olduğunda bu para onlara verilecek

ki yardımın gelmesini
beklemektense, haklarıyla

ilgilenecek paraları bulunsun.

Geçen yıl, Afrika Risk Kapasitesi
Moritanya, Senegal ve Nijerya'ya

toplamda 26 milyon dolar ödeme yaptı.

Bu parayla, kuraklıktan mağdur olan
1,3 milyon insana yardım edilebildi.

İnsanlar, geçim kaynaklarını
yenileyebilme,

hayvanlarına yem verebilme,
çocuklarını besleyebilme imkanı buldular.

Kısaca göç etmek yerine evlerinde
kalabildiler.

Bunlar, Afrika'nın kendi sorumluluğunu
alabilmeye hazır olduğunu

ve problemleri için kendi
çözümlerini arayabileceğini

gösteren örnekler.

Fakat bu hikaye şu an bazı sorunlarla
karşılaşıyor,

çünkü kıta son 2 yıldır pek de iyi
idare edemiyor.

Geçtiğimiz 5-10 yıldır

senelik %5 büyüme gösterirken

bu yılın tahminleri %3.
Peki neden?

Değişken küresel ortamda emtia
fiyatları düştü.

Birçok ekonomi hala emtia
güdümlü olduğundan

performansları kötüye gitti.

Şu sıralar Brexit, işleri pekte
kolaylaştırmadı.

Brexit'in olabileceğini hiç düşünmemiştim

ve bu, bizde olduğu gibi
küresel çapta belirsizliğe

neden olabilecek bir faktör.

Ortada böyle bir hal var

ve bence şu an stok yapma

ve Afrika ülkelerinin doğru yaptığı şeyler
nelerdi sorusunu sorma zamanı.

Neyi yanlış yaptılar?

Bu kadar şeyi nasıl oluşturduk
ve nasıl dersler aldık?

Bunlarla Afrika'nın büyümeye devam
etmesini nasıl sağlarız?

Bana göre doğru yaptığımız 6 şeyi
size söyleyeyim.

İlk olarak ekonomimizi
daha iyi yönettik.

80'ler ve 90'lar kayıp yıllardı.
Afrika pek iyi gitmiyordu.

Bazılarınız "Economist" dergisinin
"Kayıp Kıta" adlı

kapağını hatırlar.

Fakat 2000'lere gelindiğinde

politika belirleyiciler istikrarı
korumak, enflasyonu

tek haneli rakamlarda tutmak,

bütçe açığını GSYİH'in %3'ünün
altında tutmak için,

makroekonomiyi daha iyi yönetmeleri
gerektiğini öğrendiler.

Ayrıca yerli ve yabancı yatırımcılara

kararlı bir ekonomi ve bu ekonomilere
yatırım yapmak için güven verdiler.

Bu birinciydi.

İkicisi: Borç.

1994'te Afrika ülkelerinde borcun GSYH'ye
oranı %130'du

ve mali olanakları yoktu.

Kaynaklarını gelişmek için
kullanamıyorlardı,

çünkü borç ödüyorlardı.

Belki aranızda Afrika ülkelerinin
borçlarının hafifletilmesi için

destek vermiş olanlarınız vardır.

Böylece borç veren özel kurumlar, ikili
veya çoklu biraraya geldiler.

Ağır Borç Yükü Altındaki Fakir
Ülkeler İnsiyatifini oluşturdular

ve borçları hafiflettiler.

2005'teki bu borç rahatlaması

borcun GSYH'ye oranını %30'lara
kadar düşürdü.

Böylece tekrardan yatırım yapabilmek
için yeterli kaynak oluştu.

Üçüncü şey zarar eden girişimler.

Hükümetler yürümeyen işlere

dahil oldular.

İşleri idare ediyorlardı,
zarar da ediyorlardı.

Bu yüzden bu girişimlerden bazıları
yeniden yapılandırıldı,

ticarileştirildi, özelleştirildi
veya kapatıldı.

Böylece hükümetlerin yükleri
azaltıldı.

Dördüncüsü oldukça ilginç.

Telekomünikasyon devrimi oldu

ve Afrika ülkelerinde hemen kabul gördü.

2000'de,11 milyon telefon hattı vardı.

Bugün, kıtada yaklaşık 687 milyon
hata sahibiz.

Bu bize, Afrika'nın

gerçekten liderlik ettiği
mobil teknoloji ile

ileriye gitme olanağı tanıdı.

Kenya'da geliştirilen
hepinizin bildiği,

mobil para M-pesa'yı ve bu
teknolojide Afrika'nın

önlerde olduğunu
dünyanın farketmesi

biraz zaman aldı.

Ayrıca bu mobil para
alternatif enerjiye

ulaşmak için bir platform
görevi de görüyor.

Bildiğiniz gibi, güneş enerjisine
ödeme yapan insanlar

aynı zamanda telefonları
için kartlarına ödeme yapıyorlar.

Yani bu iyi giden, çok başarılı
bir gelişmeydi.

Yeterli olmasa da eğitime ve
sağlığa da yatırım yaptık

ve bazı gelişmeler sağlandı.

Son 5-10 yıl içerisinde 250 milyon çocuğa
bağışıklık kazandırıldı.

Başka bir ilerleme ise iç
çatışmaların azalmasıydı.

Kıtada birçok çekişme vardı.

Birçoğunuz farkındasınızdır.

Bunlar azaltıldı. Hatta liderlerimiz
bazı darbe girişimlerini bile önledi.

Yeni türlerde anlaşmazlıklar da ortaya
çıktı, bunlara daha sonra değineceğim.

Bunlardan yola çıkarak, bilmenizi
isterim ki

kıtada bazı ayrılıklar olsa da

bütün bu kötü talihe ve
sıkıntıya rağmen

Fildişi Sahili, Kenya, Etiyopya,
Tanzanya ve Senegal

gibi ülkeler nispeten iyi
performans sergiliyorlar.

Fakat neyi yanlış yaptık?

8 şeyden bahsedeyim.

Doğrularınızdan daha
fazla yanlışınız olmalı.

(Gülüşmeler)

Yaptığımız 8 tane yanlış var.

İlki, büyüme göstermemize rağmen
yeni iş alanları geliştirmedik.

Gençler için iş üretmedik.

Kıtadaki genç nüfusun işsizlik oranı
%15 civarlarında

ve istihdam yetersizliği
ciddi bir problem.

Yaptığımız ikinci hata ise yeterince
nitelikli bir büyüme sağlayamamamızdı.

Bizim ürettiğimiz işler bile
düşük verimli işlerdi.

Bu yüzden, insanları düşük
verimli tarımdan

şehirlerdeki düşük verimli
ticarete ve gayri resmi

sektörlere yönlendirdik.

Üçüncü yanlış eşitsizliğin artmasıydı.

Daha fazla milyarder ortaya çıktı.

Kıtada 96 milyon dolara sahip 50 milyoner,

toplumun alt tabakasındaki 75 milyon
vatandaştan daha fazla varlığa sahip.

Dördüncü sorun olan yoksulluğun,

halk içindeki oranı azaldı, fakat sayısı

nüfus büyümesinden dolayı değişmedi.

Ve kıtadaki bu nüfus büyümesi

üstünde çok fazla diyaloğun
kurulmadığı bir konu.

Bence bunun üstünde durmalıyız,

özellikle kızların eğitimi konusu.

Bu meselede izlenmesi gereken,
işe yarar yol bu.

Beşinci hata altyapı sistemlerine
yeterince yatırım yapmamamız.

Çin'den yatırım aldık.

Bu yatırım bazı ülkelere yardımcı oldu,
fakat yeterli değil.

Sahra altındaki
Afrika ülkelerinin

elektrik tüketimi
İspanya'nınki ile eşdeğer.

Toplam tüketim İspanya'nın
tüketimi kadar.

Yani birçok insan karanlıkta yaşıyor

ve Afrika Kalkınma Bankası
başkanının da söylediği gibi

Afrika karanlıkta gelişemez.

Yapmadığımız bir diğer şey ise

on yıllardır aynı ekonomi yapısını

sürdürüyor olmamız.

Yani yükselişte olduğumuz halde

ekonominin yapısı pek fazla
değişmedi.

Hala emtia ihraç ediyoruz.

Emtia ihracı ne demek?
İş ihraç etmek demek.

Üretim katma değerleri
sadece %11.

Gençler için yeterli uygun
üretim işleri sağlamıyoruz

ve kendi aramızda ticaret oranları düşük.

Ticaretin sadece %12'si
kendi aramızda gerçekleşiyor.

İşte bu diğer ciddi bir problem.

Sonra yönetim.

Yönetim ciddi bir mesele.

Güçsüz kurumlarımız var

ve aslında var olmayan kurumlara sahibiz.
Bence bu durum yolsuzluğun önünü açıyor.

Yolsuzluk, henüz yeterince iyi
çözüm bulamadığımız bir problem.

Bununla dişimizi canımıza takarak
mücadele etmemiz gerek.

Ekonomi ve maliyeyi yönetim
biçimimizde

saydamlığı arttırmalıyız.

Diğer bir yandan da
yeni türden anlaşmazlıklara

karşı ihtiyatlı davramamız gerek.

Örnek olarak benim ülkem Nijerya'daki
Boko Haram ve Kenya'daki

Eş-Şebab arasındaki çekişme gibi.

Buna karşı birlikte savaşacağımız
ortağa ihtiyacımız var,

uluslararası ortaklar,
gelişmiş ülkeler.

Aksi takdirde yükselen Afrika'da

istemediğimiz tarzda yeni
bir gerçeklik ortaya çıkacak.

Ve son olarak, eğitim sorunu.

Birçok ülkemizde eğitim sistemi
çökmüş durumda.

İleride ihtiyacımız olacak iş gücünü
eğitmiyoruz.

Yani daha iyi eğitebilmek için
yeni bir yola ihtiyacımız var.

Bunlar doğru yapmadığımız şeyler.

Peki buradan nereye gideceğiz?

İlerlemenin yolunun başarıyı
yönetmekten geçtiğine inanıyorum.

İnsanlar veya ülkeler başarıya
ulaştıklarında,

onları neyin başarıya götürdüğünü
sıklıkla unutuyorlar.

Neyde başarılı olduğunu öğrenmek

ve bunu yönetip sürdürebilmek
bizler için hayati değer taşıyor.

Bu yüzden doğru yaptığımızı
söylediğim şeyleri

tekrar yapmayı ve bunu sürdürmeyi
öğrenmemiz gerek.

Ekonomiyi idare ederken kararlılığı
sağlamak çok önemli.

Fiyatlar istenildiği gibi olmalı ve
politikalarda istikrar sağlanmalı.

Çok sıklıkla kararsız davranıyoruz.

Bir rejim gidip diğeri geldiğinde

işlevsel olan politikaları bile
bir köşeye atıyor.

Bu durum ne ile sonuçlanır?

İnsanlar için, ev halkı için,
işletmeler için

istikrarsızlık doğar.

Yatırım yapılır mı ya da
nasıl yapılır bilmiyorlar.

Borçları azaltma hususunda başarımızı
idare etmemiz gerekirken

bazı ülkeler tekrar
borçlanmaya başladı.

Borçların GSYH'ye oranının iyiye
gitmediğini görüyoruz.

Ve belli başlı bazı ülkelerde,

borçlar problem olmaya başladı.
Bunu önlememiz gerek.

Bu yüzden başarı yönetilmeli.

Bir sonraki şey,
iyi olmadığımız şeylere

gerçekten odaklanmak.

İlki ve en baştaki: Altyapı.

Evet, bazı ülkeler bu konuda
yaptığı yatırımlarla anılıyor

ve yapabileceklerinin en iyisini
yapmaya çalışıyorlar.

Yapmamız gerek.

En önemli şey enerji.

Karanlıkta geleceğe doğru yürüyemezsiniz.

Mücadele etmemiz gereken bir diğer şey

yönetim biçimi ve yolsuzluk.

Ülkelerimiz yapılan şeylerde saydam olmalı

ve bunlardan da önemlisi
genç nüfusu kullanmalıyız.

Gençlerimiz arasında dehalar yatıyor.

Onları her gün görüyorum.

Sabah uyanıp, gitmeye hazır hissetmemi
sağlayan şey bu.

Genç beyinleri serbest bırakmalıyız,
önlerini açıp

yeni şeyler üretmeleri ve
geliştirmeleri için onları desteklemeliyiz

ve yol göstermeliyiz.

Bizi doğru yere yönlendireceklerini
biliyorum.

Konu kadınlarımız ve kızlarımıza
geldiğinde ise,

onların birer lütuf olduğunun
farkında olmalıyız.

Onlar çok güçlüler.

Bu gücü serbest bırakmalıyız ki

kıta için katkıda bulunabilsinler.

Gerçekten inanıyorum ki
eğer bunları yaparsak

yükselen Afrika'nın öyküsünün

talih olmadığını göreceğiz.

Bir trend.

Bu bir trend ve
bazen geriye gitsek de,

bazen yana doğru kaysak da,

kadınların ve gençliğin gücünü

açığa çıkardığımız sürece,

bir trend olacaktır.

Afrika büyümeye devam edecek.

Seyircilerin arasındaki iş insanlarına
söylüyorum,

Afrika'ya yatırım yapmanın, bugün veya
yarın için getirisi olmayabilir.

Afrika'ya yapılacaklar, uzun vadede bir
yatırımdır.

Fakat Afrika'ya yatırım yapmazsanız,

dünyadaki yeni ve en önemli

fırsatlardan birini kaçırmış olacaksınız.

Teşekkür Ederim.

Alkışlar

Kelly Stoetzel: Konuşmanda yolsuzluktan
bahsettin

ve yolsuzluğa karşı savaşan,
güçlü, tanınmış bir kişiliksin.

Fakat bunun doğurduğu sonuçlar da var.

İnsanlar mücadele verdi ve
senin annen kaçırıldı.

Bununla nasıl başa çıkabildin?

Ngozi Okonjo-Iweala:
Bu çok zor oldu.

Annemin kaçırılma konusunu açtığın
için teşekkür ederim.

Bu ağır bir mesele.

Fakat yolsuzlukla savaşırken
para çalan insanların ceplerine

dokunduğunuz zaman,

sadece susup oturmuyorlar.

Buna karşı koyuyorlar. Burada asıl mesele,
gözünü korkutmaya çalıştıklarında

mücadele etmeye devam mı edeceksin,
yoksa elini çekecek misin?

Ayakta kalmanın bir yolunu bulup
savaşmaya devam edecek misin?

Ve takımımla beraber bunun cevabını

mücadeleye devam etmek zorundayız
şeklinde verdik.

Bu kurumları kurmak zorundayız.

Gelecek mirasımızı sömüren bu insanları

durdurmanın yollarını
bulmak zorundayız.

Ve biz de bunu yaptık.

Hükümet dışı olsa bile
bunu yapmaya devam ettik.

Bizim ülkelerimizde, yolsuzluk için
bizden başka kimse,

hiç kimse savaşmayacak.

Bu durum bir takım bedeller içeriyor

ve biz elimizden gelenin en iyisini
yapmalıyız.

Bize, bu insanlara kazanamayacaklarını

ve bizim korkup çekilmeyeceğimizi
söyleme şansı

verdiğiniz için size ve
TED'e çok teşekkür ederim.

Teşekkür Ederim.

(Alkışlar)

Kelly Stoetzel: Harika konuşma ve önemli
çalışmalarınız için ben teşekkür ederim.

(Alkışlar)