Return to Video

Kio estas la higzo?

  • 0:00 - 0:04
    Kio estas la higzo?
  • 0:04 - 0:07
    Ekde 1964 ni havas ideon
  • 0:08 - 0:11
    proponitan de Englert, Brout kaj Higgs
  • 0:12 - 0:15
    ke malplena spaco estas kiel medio
  • 0:16 - 0:20
    kaj dum partikloj vojaĝas tra tiu medio
  • 0:20 - 0:22
    iuj interagas kun ĝi,
  • 0:22 - 0:24
    aliaj ne interagas kun ĝi.
  • 0:24 - 0:27
    Kiuj interagas la medion,
  • 0:27 - 0:29
    tiuj akiras mason,
  • 0:29 - 0:31
    kaj kiuj ne interagas la medion,
  • 0:32 - 0:34
    tiuj estas partikloj senmasaj.
  • 0:34 - 0:36
    Mi montru per analogio:
  • 0:36 - 0:40
    imagu senliman kampon da neĝo
  • 0:40 - 0:43
    etendantan tra ĉiom da spaco,
  • 0:43 - 0:47
    platan, sentrajtan, ĉiudirektan,
  • 0:47 - 0:50
    eble meze de Siberio.
  • 0:50 - 0:52
    Nun imagu ke vi provas transiri
  • 0:52 - 0:54
    tiun neĝan kampon.
  • 0:54 - 0:56
    Do eble vi skias
  • 0:56 - 0:59
    kaj vi tuŝflugas la suprejon,
  • 0:59 - 1:00
    nu tio estas kiel partiklo
  • 1:00 - 1:02
    kiu ne interagas kun la higzejo,
  • 1:02 - 1:06
    ĝi ne sinkas en la neĝon, ĝi rapidegas,
  • 1:06 - 1:10
    tio estas kiel partiklo senmasa lumrapidanta.
  • 1:11 - 1:13
    Sed eble vi surportas neĝŝuojn,
  • 1:13 - 1:17
    kaj tiukaze vi ja iom sinkas en la higzan neĝan kampon,
  • 1:17 - 1:21
    vi malpli rapidas ol la skianto,
  • 1:21 - 1:23
    malpli ol la lumrapido,
  • 1:23 - 1:26
    nu tio estas kiel partiklo kun maso, ĉar vi
  • 1:26 - 1:29
    konektiĝas, interagas, kun la neĝa higzejo.
  • 1:30 - 1:33
    Kaj fine, se vi surportas botojn,
  • 1:33 - 1:36
    tiam vi enprofundiĝas en la neĝon,
  • 1:36 - 1:38
    kaj vi tre malrapidas,
  • 1:38 - 1:40
    kaj tio estas kiel partiklo masega.
  • 1:41 - 1:45
    Do, pensu la higzejon kiel
  • 1:45 - 1:47
    tiu universala neĝejo.
  • 1:48 - 1:52
    Nu, pri kio temas la higza bosono?
  • 1:52 - 1:55
    Ĉiu scias el kio neĝo kreiĝas, ĉu ne.
  • 1:55 - 1:57
    El neĝeroj.
  • 1:57 - 2:02
    Sammaniere, la higzejo
  • 2:02 - 2:05
    konsistas el etaj kvantumoj,
  • 2:05 - 2:10
    tiuj kvantumoj estas kiel la neĝeroj, kaj ni nomas ilin higzaj bosonoj.
  • 2:13 - 2:17
    La higza bosono, la higzo, funkcias masigi
  • 2:17 - 2:19
    al ĉiuj aliaj partikloj.
  • 2:22 - 2:25
    Se vi konsideras la bazajn ekvaciojn
  • 2:25 - 2:30
    de la Norma Modelo, kiel skribita sur mia toĉemizo,
  • 2:30 - 2:33
    rimarkindas ke ili tre simetrias, tiel ke
  • 2:33 - 2:36
    ĉiuj partikloj ŝajnas samaj.
  • 2:36 - 2:39
    Almenaŭ je la supraj du linioj, estas nenio
  • 2:39 - 2:43
    por distingi la partiklojn kiuj posedas malsamajn masojn ekzemple.
  • 2:44 - 2:46
    Sed tiu simetrio rompiĝendas,
  • 2:47 - 2:49
    elektronoj malpli pezas ol muonoj,
  • 2:49 - 2:51
    verkvarko multe multe pli pezas
  • 2:51 - 2:54
    ol la kvarkoj de ĉiutagaj nukleoj.
  • 2:54 - 2:58
    Do, la du supraj linioj, la simetriaj linioj,
  • 2:58 - 2:59
    ne povas esti la tuto,
  • 2:59 - 3:02
    devas ekzisti io por distingi
  • 3:03 - 3:05
    inter la malsamaj partiklaj specoj.
  • 3:06 - 3:08
    Kaj jen la funkcio de la higzo,
  • 3:08 - 3:11
    jen la funkcio de la du malsupraj linioj.
  • 3:11 - 3:15
    Depende de kiel la diversspecaj kvarkoj,
  • 3:16 - 3:18
    la elektrono aŭ muono,
  • 3:18 - 3:23
    depende de kiel ili interagas kun la higzejo, la higzaj bosonoj,
  • 3:23 - 3:25
    ni kredas ke ili akiras malsamajn masojn.
  • 3:25 - 3:28
    La simetrio inter tiuj partikloj rompiĝis.
Title:
Kio estas la higzo?
Description:

John Ellis,teoria fizikisto, respondas la demandon " Kio estas la Bosono de Higgs?" prepare por la gazetara konferenco post la seminario sur LHC 2012 rezultoj sur la serĉo por la higzo (la 4-a de julio 2012 ĉe CERN). Por pli da detaloj: http://cern.ch/press/PressReleases/Releases2012/PR16.12E.html

[video ankaŭ ĉe https://cdsweb.cern.ch/record/1458922]
more » « less
Video Language:
English
Team:
Volunteer
Duration:
03:30

Esperanto subtitles

Revisions Compare revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.