Ένα γράμμα προς όσους είχαν απώλειες αυτή την εποχή

Καλοκαίρι του 2016. Εν μέσω εθνικών ξεσηκωμών, συγκρούσεων και φόβου, ο συγγραφέας Άναντ Τζιριχαράντας δεν δίνει μια ομιλία, αλλά διαβάζει ένα γράμμα. Είναι απ' αυτούς που είχαν κέρδη την εποχή της αλλαγής, προς εκείνους που έχασαν ή που αισθάνονται χαμένοι. Είναι μια παραδοχή πως ο πόνος τους αγνοήθηκε έως ότου έγινε θυμός. Επιπλήττει μια ιδεαλιστική, ωστόσο, απόμακρη ελίτ, που κλείνεται πίσω από πόρτες για να σώσει τον κόσμο, που βλέπει ένα μέλλον όπως τη βολεύει, και που πολλές φορές την ενδιαφέρει περισσότερο να στείλει ανθρώπους στον Άρη, παρά να τους βοηθήσει εδώ στη Γη. Απορρίπτει τα δόγματα που δημιουργούν αποκλεισμούς και μας καλεί να «τολμήσουμε να δεσμευτούμε στο όνειρο που έχει ο ένας για τον άλλο».

29 Ιουνίου, 2016.

Αγαπητέ μου συμπολίτη.

Γράφω σήμερα σε σένα,

σε σένα που είχες απώλειες αυτή την εποχή.

Αυτή τη στιγμή της κοινής μας ζωής,

που ο κόσμος είναι γεμάτος με χαλάσματα,

εχθρότητα,

και φόβο,

απευθύνω αυτή την επιστολή

απλά σε σένα,

παρ' όλο που και οι δύο ξέρουμε

πως υπάρχουν πολλοί πίσω από σένα

και πολλοί πίσω από μένα.

Σου γράφω επειδή στην εποχή μας,

αυτός ο τρεμάμενος κόσμος
που μοιραζόμαστε,

με τρομάζει.

Φαντάζομαι πως τρομάζει κι εσένα.

Υποψιάζομαι πως έχουμε
κάποιους κοινούς φόβους.

Όμως μεγάλο μέρος του φόβου μας

φαίνεται να 'ναι ο φόβος
που έχουμε ο ένας για τον άλλον.

Εσύ φοβάσαι τον κόσμο
στον οποίο θέλω να ζήσω,

και εγώ με τη σειρά μου,
φοβάμαι το δικό σου όραμα.

Ξέρεις αυτό το αίσθημα που έχεις
όταν ξέρεις ότι θα ξεσπάσει καταιγίδα

προτού αυτή ξεσπάσει;

Το αισθάνεσαι και εσύ τώρα,

αγαπητέ συμπολίτη μου;

Αυτή τη δυσφορία και την ανησυχία

που κάποιοι που γνωρίζουν

αισθάνονται πως τους θυμίζουν
τη δεκαετία του 1930;

Ίσως να μην την αισθάνεσαι,

επειδή αυτά που φοβόμαστε
ο ένας για τον άλλο

δεν είναι συγχρονισμένα.

Σε αυτόν τον γύρο αισθάνομαι
ότι οι φόβοι σου για μένα,

για τον κόσμο που επέμενα
ότι ήταν σωστός και για τους δυο μας,

χρειάστηκαν μια γενιά
για να δημιουργηθούν.

Χρειάστηκε χρόνος για να πυροδοτήσει
ο φόβος σου τον δικό μου φόβο.

Όχι τόσο

επειδή στην αρχή δεν είχα σκεφτεί ποτέ
ότι θα έπρεπε να σε φοβάμαι.

Σε άκουγα,

αλλά δεν σε πρόσεχα,

όλα αυτά τα χρόνια

που έλεγες πως αυτός
ο φανταστικός νέος κόσμος

δεν ήταν φανταστικός για σένα,

για πολλούς από εσάς,

σε όλο τον βιομηχανοποιημένο κόσμο.

Ότι ο ανοιχτός, ρευστός κόσμος
που απολάμβανα,

ανθρώπων, αγαθών και τεχνολογίας,
που κινούνταν ελεύθερα,

που πήγαιναν όπου ήθελαν ανά τον κόσμο,

δεν αποτέλεσαν χειραφέτηση για σένα.

Έχω περπατήσει στις πόλεις σου

κι ενώ κοιτούσα, δεν κατάφερα να δω.

Πρόσεξα στο Στίβενβιλ του Τέξας,

ότι η πλατεία της πόλης είχε καταληφθεί

από μια μακρά σειρά δικηγορικών γραφείων,

επειδή τόσοι πολλοί άνθρωποι
μπαινόβγαιναν στις φυλακές.

Πρόσεξα τα άδεια μαγαζιά
στο Βάγκνερ της Νότιας Ντακότα,

και την αίθουσα
για τους βετεράνους πολέμου

που έστεκαν σα να χλεύαζαν

το όνειρο μιας κοινότητας να αντέξει.

Πρόσεξα έξω από ένα κατάστημα,

στο Λάνκαστερ της Πενσιλβανίας,

ότι πάρα πολλοί
εικοσάρηδες και τριαντάρηδες,

έμοιαζαν ν' απέχουν μόνο
μια-δυο δεκαετίες από το θάνατο,

με το δέρμα τους σημαδεμένο
και πληγιασμένο,

με αδυνατισμένα, λεπτά μαλλιά,

και μαύρα, χαλασμένα δόντια,

κι ένα χαμένο βλέμμα στα μάτια τους.

Πρόσεξα ότι τα νεαρά άτομα
που συνάντησα στο Παρίσι,

στη Φλωρεντία, στη Βαρκελώνη,

είχαν πτυχία
που δεν τους οδηγούσαν πουθενά.

Είχαν περάσει τα τριάντα
και ζούσαν με προχειροδουλειές,

χωρίς να μπορούν
να ξεκινήσουν τη ζωή τους,

εξαιτίας μιας οικονομίας
που παράγει πλούτο,

αλλά όχι δουλειές.

Πρόσεξα τις ειδήσεις
για εκείνες τις περιοχές του Λονδίνου

που έχουν γίνει συνοικίες-φαντάσματα,

εκεί που οι παγκόσμιοι πλουτοκράτορες

μετατρέπουν το μαύρο χρήμα τους
σε άδεια διαμερίσματα,

και οι τιμές οδήγησαν
εκείνους που ζούσαν πάντα εκεί

και τα νερά ζευγάρια
που βρίσκονται στο ξεκίνημά τους,

να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους.

Άκουσα ότι το υφαντό της ζωής σου

άρχισε να ξεφτίζει.

Κάποτε βασιζόσουν στην εργασία σου

και τώρα πια δεν μπορείς.

Κάποτε μπορούσες να θρέψεις τα παιδιά σου

και μπορούσες να εγγυηθείς

ότι θα πήγαιναν λίγο πιο μακριά
στη ζωή τους απ' ό,τι εσύ,

και τώρα πια δεν μπορείς.

Κάποτε αισθανόσουν αξιοπρεπής
όταν εργαζόσουν,

και τώρα πια δεν αισθάνεσαι.

Κάποτε ήταν φυσιολογικό
άνθρωποι όπως εσύ να έχουν ένα σπίτι,

και τώρα πια δεν είναι.

Δεν μπορώ να πω

ότι δεν τα ήξερα όλα αυτά,

αλλά η προσοχή μου ήταν αλλού,

στη δημιουργία ενός μέλλοντος
όπου θα μπορούμε να ζούμε στον Άρη,

κι ας αγωνιζόσουν εσύ εδώ στη Γη.

Η προσοχή μου ήταν αλλού,

στις καινοτομίες της αθανασίας,

την ώρα που πολλοί από εσάς

αρχίσατε να έχετε πιο σύντομες ζωές
απ' αυτές των γονιών σας.

Τα άκουγα όλα αυτά, αλλά δεν τα πρόσεχα.

Τα κοιτούσα,

αλλά δεν τα έβλεπα.

Τα διάβαζα, αλλά δεν τα καταλάβαινα.

Έδωσα προσοχή

μόνο όταν άρχισες
να ψηφίζεις και να φωνάζεις,

και όταν η ψήφος σου και οι φωνές σου,
και ό,τι σήμαινε αυτό,

άρχισε να με απειλεί.

Άκουσα μόνο όταν πήγες
στα διαλυμένα συνδικάτα

και εξέλεξες χυδαίους δημαγωγούς.

Μόνο τότε άρχισε
να με ενδιαφέρει ο πόνος σου.

Ξέρω πως το αίσθημα του πόνου

είναι συχνά ο πρόλογος
για την αντιμετώπισή του.

Αναρωτιέμαι τώρα

αν θα ήσουν λιγότερο ανυπόμονος
να τον αντιμετωπίσεις

αν είχα σταθεί στο πλάι σου

μόλις είχες αρχίσει να τον αισθάνεσαι.

Αναρωτιέμαι

γιατί δεν στάθηκα δίπλα σου τότε.

Ένας λόγος είναι ότι με σαγήνευσαν

οι γκουρού της αλλαγής

Έγινα ακόλουθος μιας θρησκείας

που ήθελε το νέο χάριν της καινοτομίας,

της παγκοσμιοποίησης, των ανοιχτών συνόρων

και μιας πολύχρωμης πολυπολιτισμικότητας.

Από τη στιγμή που η αλλαγή
έγινε η απόλυτη πίστη μου,

ήταν σαν ήμουν τυφλός.

Μπορεί να μην έβλεπα
τις συνέπειες της αλλαγής.

Μπορεί να είχα παραβλέψει
πόσο σημαντικό είναι να έχεις ρίζες,

παραδόσεις, τελετουργίες, σταθερότητα,

και κάπου ν' ανήκεις.

Κι όσο πιο δογματικός γινόμουν,

επειδή λάτρευα την αλλαγή
και την ανοιχτή στάση,

τόσο σε ωθούσα προς το άλλο άκρο,

να μένεις προσκολλημένος,

να παγώνεις,

να κλείνεσαι,

να ανήκεις.

Τώρα βλέπω, περισσότερο από ποτέ,

ότι το να μην έχεις το κατάλληλο δέρμα
ή το κατάλληλο όργανο,

δεν είναι τα μόνα μειονεκτήματα
που μπορείς να έχεις.

Υπάρχουν πιο λεπτά,
πιο σιωπηλά μειονεκτήματα

στο να έχεις αυτά
τα πλεονεκτικά χαρακτηριστικά

και παρ' όλα αυτά, να αισθάνεσαι
πως η ιστορία απομακρύνεται από σένα.

Ότι ενώ κάποτε το παρελθόν
ήταν φιλόξενο προς ανθρώπους όπως εσύ,

το μέλλον θα είναι
πιο φιλόξενο προς άλλους.

Ότι ο κόσμος γίνεται ολοένα
και λιγότερο οικείος,

λιγότερο δικός σου,

μέρα με τη μέρα.

Δεν θα αρνηθώ, ούτε για μια στιγμή,

ότι τα παλιά προνόμια
πρέπει να λιγοστέψουν.

Πρέπει να λιγοστέψουν
όσο πιο γρήγορα γίνεται.

Είναι στο χέρι σου να μάθεις να ζεις
σε έναν νέο αιώνα

όπου δεν θα σε επιβραβεύουν

επειδή έχεις το κατάλληλο δέρμα
και τα κατάλληλα όργανα.

Όταν και όποτε ο θυμός σου γίνει μίσος,

σε παρακαλώ να ξέρεις
ότι δεν υπάρχει χώρος γι' αυτά

στο κοινό μας σπίτι.

Όμως θα παραδεχτώ, συμπολίτη μου,

ότι αγνόησα πόσο δύσκολο είναι

να αντέξεις να χάνεις το κύρος σου.

Είχα ξεχάσει πως αυτό
που είναι κοινωνικά απαραίτητο

μπορεί να είναι εξουθενωτικό για τα άτομα.

Κάτι παρόμοιο συνέβη

και με την κοινή μας οικονομία.

Όπως δεν μπορώ και δεν επιθυμώ

να γυρίσω πίσω στο χρόνο
την ισότητα και την πολυπολιτισμικότητα,

και πρέπει, ωστόσο, να κατανοήσω

την αίσθηση της απώλειας
που μπορεί να προκαλέσουν,

κατά τον ίδιο τρόπο, αρνούμαι

και δεν μπορώ, ακόμα κι αν το ήθελα,

να σταματήσω την εξέλιξη
ενός πιο δεμένου, αλληλεξαρτώμενου κόσμου

και των εφευρέσεων
που δεν θα σταματήσουν να εφευρίσκονται.

Και παρ' όλα αυτά, πρέπει να κατανοήσω
πώς τα βιώνεις όλα αυτά.

Για χρόνια μου έλεγες
ότι δεν τα βιώνεις τόσο καλά

όσο έλεγαν οι θεωρητικές μου προβλέψεις.

Ωστόσο, προτού μπορέσεις
ν' αρθρώσεις ένα παράπονο

για το πόσο δύσκολο είναι να ζεις
με εξουθενωτικά ωράρια,

με ασταθείς μισθούς,
με ευκαιρίες που χάνονται,

για τον πόνο ν' αφήνεις τα παιδιά σου

στον παιδικό σταθμό που διανυκτερεύει

για να μπορέσεις να πας
στη βάρδια σου στις τρεις το πρωί,

προτού μπορέσεις να πεις μια φράση,

δέχεσαι τον καταιγισμό πυρών
του δογματισμού μου,

για το πως, στην πραγματικότητα,
αυτό που βιώνεις

είναι ευελιξία και ελευθερία.

Η γλώσσα είναι ένα από τα λίγα πράγματα
που πραγματικά μοιραζόμαστε,

και καμιά φορά χρησιμοποιώ
αυτή την κοινή κληρονομιά

για να μπερδέψω,

να παραπλανήσω,

και να δικαιώσω τον εαυτό μου.

Για να κάνω αυτό
που είναι προς όφελός μου

να μοιάζει με κάτι
που ωφελεί και τους δυο μας,

όταν σου πετάω ορισμούς
όπως «οικονομία διαμοιρασμού»

και «διάσπαση»

και «παγκόσμια διάθεση πόρων».

Βλέπω τώρα πως αυτό που έκανα
στην πραγματικότητα,

μερικές φορές,

ήταν πως προσπαθούσα
να εξαγοράσω τον πόνο σου φτηνά,

να τον αναβαθμίσω

και να προσπαθήσω να σου τον πουλήσω πίσω,

ονομάζοντάς τον ελευθερία.

Ήθελα να πιστεύω
και ήθελα εσύ να πιστέψεις

ότι το σύστημα που ήταν καλό για μένα,
που έκανε τη ζωή μου να κυλάει αβίαστα,

ήταν το καλύτερο σύστημα και για σένα.

Ήμουν υπερόπτης απέναντί σου

όταν σου έλεγα ότι ψηφίζεις
ενάντια στα οικονομικά σου συμφέροντα,

ότι ψηφίζεις ενάντια στα συμφέροντά σου,

λες και ξέρω ποια είναι αυτά.

Απλά, έτσι μιλάει
ο οικονομικός δογματισμός μου.

Έχω την αδυναμία

ν' αντιμετωπίζω
τα οικονομικά συμφέροντα των άλλων

λες και είναι τα μόνα τους συμφέροντα,

αγνοώντας την ανάγκη τους ν' ανήκουν κάπου

και την περηφάνεια τους

και την επιθυμία τους
να στείλουν ένα μήνυμα

σε εκείνους που τους αγνοούν.

Να 'μαστε λοιπόν,

σε μια τρομακτική,
αλλά όχι ανεξήγητη στιγμή

δημαγωγίας, διάσπασης,

ξενοφοβίας, απέχθειας και φόβου.

Και ανησυχώ τι θα απογίνουμε
και οι δυο μας,

αν συνεχίσουμε να βαδίζουμε έτσι,

εγώ να μην ακούω,

κι εσύ να αισθάνεσαι πως δεν σε ακούν

και να φωνάζεις για να σε ακούσω.

Ανησυχώ, καθώς έχουμε παραπλανηθεί
από οράματα του μέλλοντος

που δεν χωράνε και τους δυο μας.

Αν αυτό συνεχιστεί,

αν αυτό συνεχιστεί,

μπορεί να χυθεί αίμα.

Υπάρχουν ήδη ενδείξεις γι' αυτό το αίμα,

καθημερινά στις εφημερίδες.

Μπορεί να υπάρξουν συγκεντρώσεις, έφοδοι,

απελάσεις, καταυλισμοί, αποσκιρτήσεις.

Και, όχι, δεν νομίζω πως υπερβάλω.

Μπορεί να μιλήσουν και για πόλεμο

σε μέρη που πιστεύαμε
ότι αυτό ανήκει στο παρελθόν.

Υπάρχει πάντα ελπίδα για εξιλέωση.

Αλλά δεν θα είναι μια φτηνή, ρηχή εξιλέωση

που θα προέλθει
από τη φλυαρία μας περί ενότητας.

Θα χρειαστούν περισσότερα.

Θα χρειαστεί ν' αποδεχτούμε
ότι και οι δύο κάναμε επιλογές

που μας οδήγησαν εδώ.

Εμείς δημιουργούμε τους «άλλους».

Ως γονείς, ως γείτονες, ως πολίτες,

βλέπουμε, και μερικές φορές αγνοούμε,

την ύπαρξη του άλλου.

Δεν γεννήθηκες εκδικητικός.

Έπαιξα κι εγώ κάποιο ρόλο

στην όποια δίψα για εκδίκηση έχεις τώρα

και αυτή η δίψα με βάζει σε πειρασμό

να σχεδιάσω ακόμα πιο
περίτεχνες αποδράσεις

από την κοινή μας ζωή,

από τα σχολεία, τις γειτονιές,

τα αεροδρόμια και τα λούνα παρκ

που κάποτε μοιραζόμαστε.

Το πρόβλημα δεν είναι
οι μεγάλες, απρόσωπες δυνάμεις.

Το πρόβλημα είναι οι σχέσεις μας.

Επιλέξαμε τρόπους για να σχετιζόμαστε

που μας οδήγησαν εδώ.

Μπορούμε να επιλέξουμε
τρόπους για να σχετιζόμαστε

που θα μας οδηγήσουν έξω από εδώ.

Όμως μπορεί να χρειαστεί
να εγκαταλείψουμε κάποια πράγματα,

συμπολίτη μου,

ξεκινώντας με την αγαπημένη μας εκδοχή
της πραγματικότητας.

Φαντάσου αν εγκατέλειπες τις φαντασιώσεις

για μια κοινωνία απηλλαγμένη
από αυτούς ή εκείνους τους ανθρώπους.

Φαντάσου αν εγκατέλειπα τη συνήθειά μου

να θέλω να σώσω τον κόσμο
πίσω από την πλάτη σου,

ή να σκέφτομαι για το μέλλον
της εργασίας σου,

του φαγητού σου,

των σχολείων σου,

σε μέρη όπου εσύ δεν θα μπορούσες
να περάσεις από την ασφάλεια.

Μπορούμε να το κάνουμε αυτό
μόνο αν πρώτα αποδεχτούμε

ότι παραμελήσαμε ο ένας τον άλλο.

Αν υπάρχει μια ελπίδα να ενωθούμε

τούτη τη δυσοίωνη ώρα,

τότε είναι αυτή.

Για πάρα πολύ καιρό

κυνηγούσαμε διάφορα
όνειρα που τρεμόπαιζαν,

εις βάρος της προσοχής
που έπρεπε να είχαμε δώσει

στο θεμελιώδες όνειρο
που είχαμε για εμάς,

το όνειρο όπου νοιαζόμαστε
ο ένας για τον άλλο,

όπου απελευθερώνουμε
καθετί θαυμαστό που έχει ο άλλος,

προχωρώντας μαζί μέσα στην ιστορία.

Μπορούμε να τολμήσουμε να δεσμευτούμε
σ' αυτό που ονειρευόμαστε για εμάς

ως κάτι που είναι πιο σημαντικό
απ' οτιδήποτε μοιάζει να λαμπυρίζει.

Ας τολμήσουμε.

Ειλικρινά δικός σου,

ένας συμπολίτης.

(Χειροκρότημα)