Jak malowanie może przekształcić dzielnicę

Artyści Jeroen Koolhaas i Dre Urhahn tworzą sztukę popularną przez malowanie całych dzielnic, włączając w prace mieszkańców, od faweli w Rio po ulice północnej Filadelfii. Dlaczego te projekty się powiodły? W tej zabawnej i inspirującej prelekcji artyści opowiadają o swoim podejściu do sztuki oraz o znaczeniu sąsiedzkiego grilla.

Dre Urhahn: Ten teatr stoi na Copacabanie,

najsłynniejszej plaży świata,

ale 25 kilometrów od niej,

w północnej części Rio

leży dzielnica Vila Cruzeiro,

gdzie mieszka około 60 tysięcy osób.

Ludzie z Rio znają

Vila Cruzeiro głównie z wiadomości,

a niestety wiadomości z Vila Cruzeiro

często są nie za dobre.

Ale Vila Cruzeiro to również miejsce,

gdzie zaczyna się nasza historia.

Jeroen Koolhaas: Dziesięć lat temu
pojechaliśmy pierwszy raz do Rio,

aby nakręcić film dokumentalny
o życiu w fawelach.

Dowiedzieliśmy się, że fawele
to nieformalne wspólnoty.

Powstawały przez lata,

kiedy imigranci z terenów wiejskich

przyjeżdżali do miast
w poszukiwaniu pracy.

Te odrębne miasta w miastach,

znane z problemów,
jak przestępczość, ubóstwo

i brutalne wojny narkotykowe

między policją a gangami.

Uderzyło nas,

że mieszkańcy

zbudowali te dzielnice własnymi rękami,

bez żadnego planu generalnego.

Taki wielki plac budowy.

W Holandii, skąd pochodzimy,

wszystko jest zaplanowane.

Mamy nawet przepisy,
jak przestrzegać przepisów.

(Śmiech)

DU: Ostatni dzień filmowania zakończyliśmy

w Vila Cruzeiro,

siedząc z drinkiem,

z widokiem na wzgórze

pełne domów.

Większość z nich wyglądała
na niedokończone,

ze ścianami z gołych cegieł,

ale były też domy

otynkowane i pomalowane.

I nagle naszła nas myśl:

"Jakby to wyglądało,

gdyby wszystkie otynkowano i pomalowano?".

Wyobraziliśmy sobie jeden, duży projekt,

jedno dzieło sztuki.

Kto by się tego spodziewał

w takim miejscu?

Czy byłoby to możliwe?

Zaczęliśmy liczyć domy,

ale się pogubiliśmy.

Pomysł jednak pozostał.

JK: Mieliśmy znajomego.

Prowadził organizację
pozarządową w Vila Cruzeiro.

Nazywa się Nanko

i spodobał mu się ten pomysł.

Powiedział: "Każdy tutaj

marzy o domu

otynkowanym i pomalowanym;

wtedy dom jest skończony".

Przedstawił nas właściwym ludziom,

Vitor i Maurinho stali się nasza ekipą.

Zaczęliśmy od trzech domów
pośrodku dzielnicy.

Zrobiliśmy kilka projektów.

Wszystkim najbardziej spodobał się ten

z chłopcem, który puszcza latawiec.

Najpierw pomalowaliśmy

wszystko na niebiesko

i wyszło całkiem nieźle.

Ale mieszkańcom
strasznie się to nie podobało.

Mówili: "Co wy zrobiliście?

Pomalowaliście nam dom

na kolor komisariatu".

(Śmiech)

W faweli to nic dobrego.

Podobnie jak kolor więziennej celi.

Szybko więc domalowaliśmy chłopca

i myśleliśmy, że robota skończona.

Byliśmy szczęśliwi,
ale nadal coś brakowało,

bo małe dzieci mówiły:

"Jest chłopiec, który puszcza latawiec,

tylko gdzie ten latawiec?".

Powiedzieliśmy: "To jest sztuka.

Trzeba sobie wyobrazić ten latawiec".

(Śmiech)

A oni na to: "Nie! Chcemy go widzieć".

Szybko umieściliśmy latawiec

na samym wzgórzu,

żeby było widać, co ten chłopiec robi,

i że tam jest latawiec.

Lokalne gazety zaczęły o tym pisać,

co było super.

Później nawet napisał The Guardian:

"Znane slumsy stały się
galerią pod gołym niebem".

JK: Zachęceni tym sukcesem

wróciliśmy do Rio na drugą akcję

i natknęliśmy się na tę ulicę.

Była pokryta betonem,
żeby zapobiegać powodzi błotnej.

Zobaczyliśmy w niej rzekę.

Wyobraziliśmy sobie rzekę
w stylu japońskim,

z karpiem koi płynącym pod prąd.

Postanowiliśmy ją namalować.

Zaprosiliśmy Roba Admiraala,

artystę-tatuażystę

specjalizującego się w stylu japońskim.

Nie wiedzieliśmy, że spędzimy

prawie cały rok na malowaniu rzeki

razem z Geovanim, Robinho i Vitorem,

którzy mieszkali niedaleko.

Nawet zamieszkaliśmy w pobliżu,

kiedy jeden facet z tej ulicy, Elias,

powiedział, że możemy zamieszkać u niego

razem z jego rodziną.

To było świetne.

Niestety w tym czasie

wybuchła następna wojna między policją

a gangami narkotykowymi.

(Film) (Strzały)

Dowiedzieliśmy się, że w takich chwilach

ludzie w dzielnicy trzymają się razem

żeby przetrwać ciężkie czasy.

Dowiedzieliśmy się też czegoś jeszcze:

jak ważne jest grillowanie.

(Śmiech)

Gdy organizujesz grilla,

przekształcasz się z gościa w gospodarza.

Postanowiliśmy więc grillować

prawie co drugi tydzień

i poznaliśmy wszystkich z sąsiedztwa.

JK: Nadal myśleliśmy o tym wzgórzu.

DU: Tak, rozmawialiśmy

o skali projektu,

bo do pomalowania było bardzo dużo,

z mnóstwem szczegółów.

Przez to przedsięwzięcie
prawie oszaleliśmy.

Ale stwierdziliśmy,

że może czas spędzony w okolicy

był ważniejszy

niż samo malowanie.

JK: Cały czas

to wzgórze i ten pomysł istniały.

Zaczęliśmy szkicować,

robić modele i coś wymyśliliśmy.

Stwierdziliśmy, że nasze projekty

muszą być trochę prostsze niż ostatni,

żeby włączyć do malowania więcej osób

i domów jednocześnie.

Wypróbowaliśmy to

w centralnej części Rio,

w dzielnicy Santa Marta.

Zrobiliśmy projekt tego miejsca,

który wyglądał tak,

a ludzie się na to zgodzili.

Okazuje się, że jeśli twój pomysł
jest absurdalnie wielki,

ludzie łatwiej go akceptują.

(Śmiech)

Ludzie z Santa Marta

zebrali się i w niecały miesiąc

przekształcili ten plac w to.

(Brawa)

Ta wiadomość obiegła świat.

DU: Później dostaliśmy
niespodziewany telefon

z Programu Artystycznych
Murali w Filadelfii.

Zapytano,

czy nasz pomysł z Rio

można by zrealizować w North Philly,

jednej z najbiedniejszych dzielnic

w Stanach Zjednoczonych.

Zgodziliśmy się bez dwóch zdań.

Nie mieliśmy projektu,

ale to było ciekawe wyzwanie.

Zrobiliśmy dokładnie to, co w Rio.

Zamieszkaliśmy w okolicy

i zaczęliśmy robić grilla.

(Śmiech)

Ukończenie projektu
zajęło prawie dwa lata,

stworzyliśmy oddzielne plany

dla każdego domu w alei,
którą malowaliśmy.

Wykonaliśmy te projekty

razem z właścicielami
lokalnych sklepów, budynków

i z grupą dwunastu
młodych mężczyzn i kobiet.

Zatrudniliśmy ich,

zostali przeszkoleni na malarzy

i razem przekształcili swoją dzielnicę,

całą ulicę w ogromną mozaikę kolorów.

(Brawa)

Na koniec, burmistrz miasta Filadelfii

podziękował każdemu z osobna,

doceniając ich dokonania.

JK: Pomalowaliśmy całą ulicę.

A może pomalujemy teraz całe wzgórze?

Zaczęliśmy szukać funduszy,

ale natrafialiśmy na pytania,

typu: ile domów chcemy pomalować?

Ile to jest metrów kwadratowych?

Ile farby zużyjemy

i ile osób zatrudnimy?

Przez lata próbowaliśmy sporządzić

plan finansowy i odpowiedzieć na pytania,

ale potem myśleliśmy,

że w tym celu

trzeba dokładnie znać cel,

zanim się zacznie.

A może to błędne myślenie?

Zniknęłaby część magii, którą odkryliśmy,

że jeśli dokądś jedziesz

i spędzasz tam czas,

przedsięwzięcie samo się rozwija

i zaczyna żyć własnym życiem.

DU: Postanowiliśmy

wziąć ten plan i wymazać z niego

wszystkie liczby,

pomysły i założenia

i powrócić do pierwotnego pomysłu,

czyli przekształcenia wzgórza

w ogromne dzieło sztuki.

Zamiast szukać sponsorów,

sami zaczęliśmy zbiórkę funduszy

i w nieco ponad miesiąc

ponad 1500 ludzi zebrało

więcej niż 100 tysięcy dolarów.

To była niesamowita chwila, bo teraz...

(Brawa)

... wreszcie mieliśmy wolną rękę,

żeby wykorzystać to, czego się nauczyliśmy

i ukończyć projekt tak,

jak była budowana fawela:

całkiem od zera, od podstaw,

bez planu ogólnego.

JK: Wróciliśmy i zatrudniliśmy Angelo,

lokalnego artystę z Vila Cruzeiro.

Bardzo utalentowany facet,
który zna tam prawie wszystkich.

Zatrudniliśmy Eliasa,
naszego dawnego gospodarza,

który zaprosił nas do domu.

Jest on specem budowlanym.

Razem z nimi zdecydowaliśmy, gdzie zacząć.

Wybraliśmy miejsce w Vila Cruzeiro,

a te domy są właśnie tynkowane.

Dobre jest to,

że sami decydują, które domy są następne.

Drukują koszulki,

wieszają plakaty,

tłumaczą wszystko wszystkim

i rozmawiają z prasą.

Ukazał się ten artykuł o Angelo.

DU: W czasie, kiedy to się dzieje,

pokazujemy ten pomysł światu.

Tak jak z projektem w Filadelfii,

też jesteśmy zapraszani na warsztaty,

na przykład w Curaçao,

a teraz planujemy wielki projekt na Haiti.

JK: Favela nie była więc tylko miejscem,

gdzie zaczął się ten pomysł,

to również miejsce, które umożliwiło

pracę bez planu ogólnego,

bo te dzielnice są nieformalne,

to było inspiracją.

Wspólnym wysiłkiem, razem z ludźmi,

można pracować jak w orkiestrze,

gdzie sto instrumentów

gra razem, żeby powstała symfonia.

DU: Chcemy więc podziękować każdemu,

kto chciał być częścią tego marzenia

i nas wspierał.

I czekamy na ciąg dalszy.

JK: Tak. I wkrótce,

kiedy kolory zjawią się na tych ścianach,

mamy nadzieję, że dołączy więcej ludzi

do nas i tego dużego marzenia.

Może któregoś dnia całe Vila Cruzeiro

będzie pomalowane.

DU: Dziękujemy.

(Brawa)