Return to Video

Evrendeki tüm enerji... - George Zaidan and Charles Morton

  • 0:08 - 0:10
    Enerjiyi tanımlamak hiç de kolay değil.
  • 0:10 - 0:12
    Nesnelerin enerjisi vardır,
  • 0:12 - 0:13
    fakat enerjiyi
  • 0:13 - 0:15
    elinizde tutamazsınız.
  • 0:15 - 0:16
    Enerjinin neye yol açtığını görseniz de
  • 0:16 - 0:19
    doğrudan enerjiyi göremezsiniz.
  • 0:19 - 0:21
    Farklı enerji çeşitleri vardır,
  • 0:21 - 0:22
    fakat bu çeşitlerin arasındaki farklılıklar
  • 0:22 - 0:26
    sadece hareket ettirdikleri nesneler yolu ile ortaya çıkar.
  • 0:26 - 0:27
    Evrendeki tüm farklı enerjilerin
  • 0:27 - 0:29
    toplamının her zaman aynı kaldığını
  • 0:29 - 0:31
    biliyoruz.
  • 0:31 - 0:34
    Kimyagerler için iki önemli enerji çeşidi
  • 0:34 - 0:35
    kimyasal potansiyel enerji ve
  • 0:35 - 0:37
    kinetik enerjidir.
  • 0:37 - 0:40
    Potensiyel enerji gerçekleşmeyi bekleyen enerjidir.
  • 0:40 - 0:42
    Gergin bir lastik bandı düşünün.
  • 0:42 - 0:43
    Eğer bandı keserseniz
  • 0:43 - 0:44
    tüm bu potansiyel enerji
  • 0:44 - 0:47
    kinetik enerjiye dönüşür.
  • 0:47 - 0:50
    Siz bunu acı olarak algılarsınız.
  • 0:50 - 0:51
    Gergin lastik bant gibi
  • 0:51 - 0:53
    kimyasal bağlarda enerji depolar.
  • 0:53 - 0:54
    Bu bağlar koparıldığında
  • 0:54 - 0:56
    potansiyel enerji ısı veya ışık gibi
  • 0:56 - 0:57
    diğer enerji türlerine
  • 0:57 - 0:58
    dönüştürülür veya
  • 0:58 - 1:01
    farklı bağ oluşumlarında kullanılır.
  • 1:01 - 1:03
    Kinetik enerji hareketin enerjisidir ve
  • 1:03 - 1:06
    moleküller her zaman hareket eder.
  • 1:06 - 1:08
    Bu moleküller yer değiştirebilirler veya
  • 1:08 - 1:09
    değiştirmeyebilirler, fakat
  • 1:09 - 1:10
    titreşirler,
  • 1:10 - 1:11
    gerilirler,
  • 1:11 - 1:11
    bükülürler
  • 1:11 - 1:12
    ve/veya dönerler.
  • 1:12 - 1:13
    Metanı ele alalım.
  • 1:13 - 1:14
    Metan, merkezde bulunan
  • 1:14 - 1:16
    karbona bağlı dört hidrojenden
  • 1:16 - 1:17
    oluşur.
  • 1:17 - 1:18
    Metan kağıt üzerinde
  • 1:18 - 1:20
    hareket etmeyen bir dört yüzey olarak görünse de
  • 1:20 - 1:22
    gerçekte titreşir ve karmakarışıktır.
  • 1:22 - 1:24
    Moleküllerin kinetik enerjisi,
  • 1:24 - 1:26
    hareket ettiğinizde ortaya çıkan
  • 1:26 - 1:27
    enerji ile tamamen aynı türde
  • 1:27 - 1:28
    bir enerjidir.
  • 1:28 - 1:30
    Fakat siz hareket etmeden durabilseniz de
  • 1:30 - 1:32
    moleküller duramaz.
  • 1:32 - 1:33
    Bir grup moleküldeki
  • 1:33 - 1:35
    kinetik enerjiyi emerseniz
  • 1:35 - 1:36
    sadece daha az hareket ederler
  • 1:36 - 1:37
    ama hiçbir zaman tamamen durmazlar.
  • 1:37 - 1:39
    Herhangi bir grup molekülde,
  • 1:39 - 1:42
    bazıları diğerlerine oranla daha fazla kinetik enerjiye sahiptir.
  • 1:42 - 1:43
    Eğer bu molekül grubunun
  • 1:43 - 1:45
    ortalama kinetik enerjisini hesaplarsak,
  • 1:45 - 1:47
    matematiksel olarak ısı ile ilgili bir sayıya
  • 1:47 - 1:49
    ulaşırız.
  • 1:49 - 1:50
    Yani bir grup molekülün
  • 1:50 - 1:51
    kinetik enerjisi ne kadar fazla ise
  • 1:51 - 1:53
    ısısı da o kadar fazla olur.
  • 1:53 - 1:55
    Yani sıcak bir günde
  • 1:55 - 1:56
    etrafınızdaki havada bulunan moleküller
  • 1:56 - 1:58
    döner, uzar, bükülür ve
  • 1:58 - 2:00
    genellikle soğuk bir güne oranla
  • 2:00 - 2:02
    daha fazla hareket eder.
  • 2:02 - 2:04
    Bu arada sıcak ve soğuk
  • 2:04 - 2:06
    göreceli terimlerdir.
  • 2:06 - 2:07
    Bu terimler her zaman bir şeyi
  • 2:07 - 2:09
    başka bir şey ile karşılaştımak için kullanılır.
  • 2:09 - 2:10
    Sıcak bir günde hava molekülleri
  • 2:10 - 2:12
    vücudunuzdaki moleküllere oranla
  • 2:12 - 2:15
    daha fazla kinetik enerjiye sahiptir.
  • 2:15 - 2:17
    Bu nedenle, bu hava molekülleri size çaptığında
  • 2:17 - 2:19
    kendi enerjilerinin bir kısmını
  • 2:19 - 2:20
    vücudunuzdaki moleküllere aktarırlar.
  • 2:20 - 2:23
    Siz de bunu ısı olarak hissedersiniz.
  • 2:23 - 2:24
    Soğuk bir günde
  • 2:24 - 2:26
    hava molekülleri vücudunuzdaki moleküllere oranla
  • 2:26 - 2:27
    daha az kinetik enerjiye sahiptir.
  • 2:27 - 2:29
    Bu nedenle siz bu hava molekülleri ile çarpıştığınızda
  • 2:29 - 2:31
    kinetik enerjinizin bir kısmını
  • 2:31 - 2:33
    bu moleküllere aktarırsınız ve bunu
  • 2:33 - 2:36
    soğukluk olarak hissedersiniz.
  • 2:36 - 2:39
    Etrafınızdaki enerji yolunu takip edebilirsiniz.
  • 2:39 - 2:40
    Bir dahaki barbekünüzde bunu deneyin.
  • 2:40 - 2:41
    Yaktığınız mangal kömüründen
  • 2:41 - 2:43
    yayılan kimyasal potansiyel enerji
  • 2:43 - 2:46
    aşırı ısı ve ışık olarak görünür.
  • 2:46 - 2:47
    Ardından ısı burgeriniz, sosisli sandviçiniz
  • 2:47 - 2:50
    veya sebzelerinizdeki moleküllerin bağları
  • 2:50 - 2:52
    kopana ve yeni kimyasal yapılar
  • 2:52 - 2:55
    oluşana kadar titreştirir.
  • 2:55 - 2:57
    Fazla ısı yanık bir karmaşıklık yaratırken
  • 2:57 - 2:58
    yeterli ısı akşam yemeğinizi hazırlar.
  • 2:58 - 2:59
    Vücudunuza giren
  • 2:59 - 3:01
    yanık veya lezzetli
  • 3:01 - 3:02
    akşam yemeği molekülleri
  • 3:02 - 3:04
    parçalanır ve
  • 3:04 - 3:05
    açığa çıkan enerji şu anda
  • 3:05 - 3:07
    sizi hayatta tutmak için kullanılır veya daha
  • 3:07 - 3:10
    sonra kullanılmak üzere farklı moleküllerde saklanır.
  • 3:10 - 3:12
    Akşam olduğunda
  • 3:12 - 3:13
    sıcak yaz havası soğur ve
  • 3:13 - 3:16
    size doğru olan enerji akışı yavaşlar.
  • 3:16 - 3:19
    Hava sıcaklığı kısa bir süreliğine
  • 3:19 - 3:20
    vücut ısınız ile eşitlendiğinde
  • 3:20 - 3:21
    akış durur.
  • 3:21 - 3:22
    Ardından enerji evrene geri
  • 3:22 - 3:24
    dönmek için havaya oranla
  • 3:24 - 3:26
    daha sıcak olan vücudunuzdan ayrıldığında
  • 3:26 - 3:29
    ters yöne doğru akış başlar.
  • 3:29 - 3:32
    Bu enerji yaratılmaz veya yok edilmez,
  • 3:32 - 3:34
    ancak sürekli şekil değiştiren
  • 3:34 - 3:36
    fiziksel dünyamızın bir şaheseridir.
Title:
Evrendeki tüm enerji... - George Zaidan and Charles Morton
Description:

Dersin tamamı için: http://ed.ted.com/lessons/all-of-the-energy-in-the-universe-is-george-zaidan-and-charles-morton

Evrendeki enerji asla artmaz veya azalmaz; fakat sürekli hareket eder. Enerji potansiyel (kopmayı bekleyen esnetilmiş bir lastik bant gibi) veya kinetik (herhangi bir madde içerisinde titreşen moleküller gibi) olabilir. Enerjiyi göremesek de akşam yemeğini pişirdiğimizde veya gece soğuktan titrediğimizde enerjinin orada olduğunu biliriz. George Zaidan ve Charles Morton heyecanla enerjiyi tartışıyor.

Ders: George Zaidan ve Charles Morton
Animasyon: Pew36 Animation Studios.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
03:52

Turkish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.