Ռասիզմի ազդեցությունը մեր առողջության վրա

Ինչու՞ մաշկի գույնն այդքան կարևոր է առողջության համար: Դեյվիդ Ր. Ուիլյամսը մշակել է ցուցանիշներ՝ գնահատելու խտրականության ազդեցությունը բարեկեցության վրա, որոնք դուրս են գալիս ավանդական՝ կրթության և եկամտի վրա հիմնված խտրականությունների մեր պատկերացումներից: Նրա նպատակն է բացահայտել, թե ինչպես են քողարկված կողմնապահությունը, սևամորթների բնակելի տարածքների մեկուսացումը և բացասական կարծրատիպերը ստեղծում և սնում անհավասարությունը: Այս անկեղծ ու բացահայտ ելույթում Ուիլյամսը ապացուցում է, թե ինչպես է ռասիզմը կեղծ համակարգեր ստեղծում, և բերում է հուսադրող ծրագրերի օրինակներ, որոնք կոչված են քանդելու խտրականության այդ համակարգը Միացյալ Նահանգների ողջ տարածքում:

Յեյլի շրջանավարտների ամսագրում մի հոդված

պատմում էր Քլայդ Մերֆիի մասին,

որը 1970 թվականի աֆրոամերիկացի
սևամորթ շրջանավարտներից էր:

Դա մի հաջողակի պատմություն էր:

Ավարտելով Յեյլը և Կոլումբիայի
իրավաբանական ֆակուլտետը,

Քլայդը հաջորդ 30 տարիների ընթացքում

Ամերիկայի լավագույն քաղաքացիական
իրավունքի փաստաբաններից էր:

Նա լավ ամուսին ու հայր էր:

Սակայն, չնայած իր հաջողություններին

անձնական և մասնագիտական ոլորտներում,

Քլայդի պատմությունը տխուր ավարտ ունեցավ:

2010 թվականին,

62 տարեկան հասակում

Քլայդը մահացավ թոքերում արյան կուտակումից:

Նրա պատմությունը միակը չէր:

Յեյլի նրա սևամորթ դասընկերներից շատերը

ևս մահացան երիտասարդ տարիքում:

Իրականում, հոդվածում նշվում է,

որ Յեյլն ավարտելուց 41 տարի անց

1970 թվականի սևամորթ շրջանավարտների

մահացությունը երեք անգամ ավելի բարձր էր,

քան մնացածներինը:

Ցնցող է:

Ամերիկան վերջերս զգոն է դարձել՝

որպես արդյունք բազմաթիվ բողոքների՝

ոստիկանության անզեն սևամորթների վրա
կրակ արձակելու դեմ:

Մեկ այլ մեծ խնդիրը կայանում է նրանում,

որ ամեն յոթ րոպե

մեկ սևամորթ է վաղաժամ մահանում
Միացյալ Նահանգներում:

Սա նշանակում է, որ 200-ից ավելի սևամորթ է

մահանում ամեն օր,

նրանք, ովքեր չէին մահանա, եթե առողջապես
հավասար լինեին սպիտակամորթներին:

Վերջին 25 տարիների ընթացքում

ես իմ առաքելությունն եմ համարում

հասկանալ, թե ինչու մաշկի գույնը

այդքան մեծ կարևորություն ունի
առողջ լինելու հարցում:

Իմ կարիերայի ամենասկզբում

կարծիք կար, որ ամենի պատճառը
ռասայական տարբերությունը,

եկամտի չափն ու կրթությունն է:

Ես հայտնաբերեցի, որ տնտեսական կարգավիճակը
կարևոր է առողջության համար,

և սա դեռ սկիզբն է:

Օրինակ, եթե մենք նայենք կյանքի սպասելի
տևողությանը 25 տարեկան հասակում,

այդ տարիքում 5 տարվա տարբերություն կա
սևամորթների և սպիտակամորթների մեջ:

Այդ տարբերությունը կրթության ոլորտում
սևերի և սպիտակների միջև

ավելի մեծ է, քան՝ ռասայական:

Միևնույն ժամանակ,
կրթության ամեն աստիճանում

սպիտակամորթները սևամորթներից
երկար են ապրում:

Այսպիսով, դպրոցն ավարտած
սպիտակ երիտասարդները

ապրում են իրենց սևամորթ հասակակիցներից
3.4 տարով ավելի:

Այս տարբերությունն ավելի մեծ է

քոլեջն ավարտողների պարագայում:

Ամենազարմանալին այն է, որ

ավագ դպրոցն ավարտած սպիտակ երիտասարդները

ավելի երկար են ապրում, քան
այն սևամորթները, որոնք քոլեջ են ավարտել

կամ համալսարան:

Այսպիսով, ինչու՞ մաշկի գույնն այդքան
կարևոր է առողջության համար:

Եկամտից ու կրթությունից բացի, էլ ի՞նչն է,

որ նշանակություն ունի:

Վաղ իննսունականներին

ինձ խնդրեցին վերանայել մի գիրք

սև ամերիկացիների առողջության մասին:

Ինձ ապշեցրեց այն, որ գրքի 25 գլուխներից

յուրաքանչյուրում

ասվում էր, թե ռասիզմն է

սևամորթների առողջությանը վնասող
հիմնական գործոնը:

Այդ հետազոտությունները
հայտարարում էին, որ

սևամորթների վրա բացասական ազդեցություն
ունեցող գործոնը ռասիզմն է,

բայց փաստեր չէին ներկայացնում:

Իմ կարծիքով դա ճիշտ չէր:

Ամիսներ անց

Վաշինգտոնում (ԿՇ), մի կոնֆերանսում
ելույթ ունենալիս,

ես ասացի, թե հետազոտության
առաջնահերթ նպատակներից է

արձանագրել, թե ինչպե՞ս է ռասիզմը
ազդում առողջության վրա:

Մի սպիտակ տղամարդ լսարանից ոտքի ելավ

և ասաց, թե, մինչդեռ ռասիզմը կարևոր փաստ է,

այն երբեք չենք կարող չափել:

"Ինքնագնահատականն ենք չափում", - ասացի ես:

"Բայց ի՞նչ պատճառներ ունենք

ռասիզմը չչափելու համար,
եթե մտքներիս տեղ լինի"

Եվ ես մտադրվեցի դա անել

ու մշակեցի երեք ցուցանիշ:

Առաջինը վերաբերվում էր խտրականությանը.

օրինակ՝ աշխատանքից անարդար հեռացնելը կամ
անհիմն կանգնեցնելը ոստիկանության կողմից:

Բայց խտրականությանը հանդիպում ենք նաև
այլ աննշան դեպքերում,

այսպես, երկրորդ ցուցանիշն է
"Առօրյայի խտրականության ցուցանիշը"

այն ներառում է ինը տեսակի միջադեպ.

օրինակ՝

ձեզ պակաս հարգանքով են վերաբերվում,
քան մյուսներին,

ռեստորանում, խանութում, ուրիշների համեմատ,
ձեզ ավելի վատ են սպասարկում,

կամ մարդիկ կարծես թե
վախով են ձեզ վերաբերվում:

Այս ցուցանիշը ընդգրկում է այն ամենը,

ինչի պատճառով հասարակության կողմից
չգնահատված մարդկանց

արժանապատվությունն ու հարգանքը

օրեցօր պատառ-պատառ ցնդում է:

Հետազոտությունը ցույց է տալիս,

որ վերին աստիճանի խտրականությունները

ամենատարբեր հիվանդություններ
ստանալու ավելի բարձր ռիսկի հետ են կապված.

արյան ճնշումից մինչև գիրություն,

կրծքի քաղցկեղ,
սրտանոթային հիվանդություններ,

և նույնիսկ վաղաժամ մահ:

Հետաքրքիր է, որ որոշ հետևանքներ
ի հայտ են գալիս շատ վաղ տարիքում:

Օրինակ՝. սևամորթ դեռահասների շրջանակներում
կատարված ուսումնասիրություննեը

ցույց տվեցին, որ նրանց մոտ, ովքեր
հաճախ են խտրականության զոհ դարձել,

շատ ավելի բարձր են սթրեսի հորմոնները,

արյան ճնշումը,

և քաշը 20 տարեկանում:

Սակայն

խտրականության պատճառով առաջացած սթրեսը

խնդրի միայն մի կողմն է:

Ռասիզմն ու խտրականությունը

առողջությանը վերաբերվող այլ ոլորտներում էլ
ազդեցություն ունեն:

Օրինակ՝. բժշկության ոլորտում
գոյություն ունի խտրականություն:

1999 թ. Բժշկության Ազգային Ակադեմիան

ինձ հրավիրեց մասնակցելու հանձնաժողովում,

որը, հենվելով գիտականորեն ապացուցված
փաստերի վրա, եզրակացրեց,

թե սևերն ու այլ ազգային
փոքրամասնությունները

պակաս որակյալ խնամք են ստանում,
քան սպիտակները:

Սա վերաբերվում էր բոլոր տեսակի
բժշկական ծառայություններին՝

ամենահասարակ ու պարզից՝

մինչև տեխնոլոգիապես բարդ բուժումը:

Սա մի կողմից բացատրվում է

այսպես կոչված "թաքնված կողմնապահության"

կամ "անգիտակից խտրականության" երևույթով:

Հոգեբանների տասնամյակներով կատարած
հետազոտությունները

ցույց են տալիս, որ եթե մենք երկար ժամանակ
ենթագիտակցորեն

բացասական կարծրատիպեր ենք տածում
սոցիալական որևէ խմբի հանդեպ,

այդ խմբի անդամի հանդիպելիս՝

նրա հանդեպ խրտրականորեն ենք տրամադրվում:

Մենք նրան այլ ձև ենք վերաբերվում:

Դա անգիտակից ու ավտոմատ գործողություն է:

Սա աննշան, բայց նորմալ գործողություն է,

որը տեղի է ունենում է նույնիսկ ամենադրական
տրոմադրվածություն ունեցող մարդկանց մոտ:

Սակայն, որքան ավելի շատ եմ մտածում

առողջության վրա ռասիզմի ազդեցության մասին,

այնքան ավելի խորն է այն թվում:

Գոյություն ունի ինստիտուցիոնալ
խտրականություն,

որը վերաբերվում է

հասարակական հաստատություններում
հանդիպող դեպքերին:

Բնակելի տարածքների
ռասայական մեկուսացումը,

որի պատճառով սպիտակներն ու սևերը տարբեր
թաղամասներում են բնակվում ,

ինստիտուցիոնալ ռասիզմի վառ օրինակ է:

Ամերիկայի մեծ գաղտնիքներից մեկն այն է,

որ հենց ռասայական մեկուսացումն է

հանդիսանում ռասայական անհավասարության

թաքնված պատճառը Միացյալ Նահանգներում:

Ամերիկայում, նրանով, թե որտեղ ես ապրում,

որոշվում է, թե ինչպիսի
հնարավորություներ կունենաս

սովորելու, աշխատելու համար,

ինչպիսի պայմաններում կապրես և նույնիսկ
ինչ որակի բժշկական օգնություն կստանաս:

Միացյալ Նահանգների 171 ամենամեծ քաղաքների
ուսումնասիրությունը եզրակացրեց,

որ չկա նույնիսկ մեկ քաղաք, որտեղ

սևերն ու սպիտակները
նույն պայմաններում են ապրում,

և սպիտակներով բնակեցված ամենավատ
թաղամասները նույնիսկ

սևամորթների թաղամասներից զգալիորեն
ավելի լավ վիճակում են:

Մեկ այլ ուսումնասիրություն

ցույց տվեց, որ եթե մենք
կարողանայինք վերացնել

մեկուսացումների տոկոսը,

մեկընդմիշտ կվերանար
սև-սպիտակ տարբերությունը եկամուտի,

ուսման և գործազրկության ոլորտներում,

երկու երրորդով կնվազեր միայնակ
մայրերին աջակցման հետ կապված

ռասայական տարբերությունը՝

պայմանավորված մեկուսացման երևույթով:

Ես հասկացա նաև,

թե ինչպես են բացասական նախապաշարմունքները,

և մեր մշակույթում սևերի մասին
գոյություն ունեցող կարծիքը,

բառիս բուն իմաստով ստեղծում և սնում

ինստիտուցիոնալ և անհատական
խտրականությունը:

Հետազոտողների մի խումբ հավաքել և
ստեղծել է տվյալների մի բազա՝

բաղկացած այն գրքերից,

ամսագրերից ու հոդվածներից,

որոնք սովորական կրթված ամերիկացին
կակարդար իր ողջ կյանքի ընթացքում:

Այս բազան թույլ է տալիս մեզ տեսնել,

թե ինչպես են ամերիկացիները հասկանում
բառակապակցությունները՝

այսպիսի հասարակության մեջ մեծանալով:

Այսպես, երբ հանդիպում ենք "սև" բառը,

ո՞ր բառերն են ավելի շուտ գալիս մեր մտքին:

"Աղքատ",

"դաժան",

"կրոնասեր",

"ծույլ",

"կենսուրախ"

"վտանգավոր":

Մինչդեռ, երբ լսում ենք "սպիտակ"

հաճախ մտքներիս են գալիս

"հարուստ",

"առաջադեմ",

"ավանդական"

"հաստատակամ"

"հաջողակ"

"կիրթ" բառերը:

Եվ երբ մի ոստիկան

վատ վերաբերմունք է ցուցաբերում
անզեն սևամորթի նկատմամբ,

որն իր տեսակետից դաժան ու վտանգավոր է,

պարտադիր չէ, որ նա ի սկզբանե
վատ ոստիկան է:

Հնարավոր է մեր առջև

մի շարքային ամերիկացի է,

և նա արտացոլում է մի վերաբերմունք,
որին սովոր է և ականատես,

քանզի մեծացել և կրթվել է

արդի հասարակության մեջ:

Սեփական փորձից ելնելով,

հավատում եմ, որ մեր մաշկի գույնը

մեր ճակատագիրը որոշող գործոնը չպիտի լինի:

Ես գաղթել եմ Միացյալ Նահանգներ

Կարիբյան ծովի Սուրբ Լուսիա կղզուց

1970-ականների վերջին՝

բարձրագույն կրթություն ստանալու,

և վերջին 40 տարիների ընթացքում

հաջողության եմ հասել:

Ունեմ ընտանիք, որն ինձ աջակցում է,

շատ եմ աշխատել

և հաջողության եմ հասել:

Բայց հաջողության հասնելն
ինձնից ավելի շատ ջանք պահանջեց:

Փոքրամասնությունների կրթաթոշակ ստացա
Միչիգանի համալսարանում:

Այո, ես դրական մտածելակերպ ունեմ:

Առանց դրա

ես այստեղ չէի լինի այսօր:

Սակայն վերջին 40 տարիների ընթացքում,

սևամորթ ամերիկացիները
հազիվ թե ինձ պես հաջողակ են եղել:

1978 թ. Միացյալ Նահանգների
սևամորթ ընտանիքը

վաստակում էր 59 ցենտ սպիտակամորթ
ընտանիքի եկամտի ամեն մի դոլարի համեմատ:

2015 թ. նույնպես

սևամորթ ընտանիքը վաստակում է 59 ցենտ

սպիտակ ընտանիքի եկամուտի
մեկ դոլարի համեմատ:

Եւ ռասայական տարբերությունը
բարեկեցության առումով ցնցող է:

Քանի որ սպիտակի ունեցած ամեն մի դոլարը

հավասար է սևի՝ վեց,
իսկ լատինոսի յոթ ցենտին:

Ճշմարտությունը նրանում է, որ

ռասիզմը

կառուցում է մի կեղծ համակարգ,

որն անընդհատ անբարենպաստ պայմաններ է
ստեղծում ԱՄՆ որոշ ռասայական խմբերի համար:

Պլատոնն ասել է, թե

չկա ավելի մեծ անարդարություն, քան

անհավասարների հանդեպ
հավասար վերաբերմունքը:

Սա է ռասիզմը խարխլելուն ուղղված

իմ հավատարիմ աշխատանքի պատճառը:

Ես անսահման երախտապարտ եմ նրանց,

ում միահամուռ ուժերով

և նույնիսկ կյանքի գնով բացվել են ուղիներ,

որոնցով առաջ եմ ընթանում:

Ուզում եմ երաշխավորել, որ
այդ ուղիները միշտ բաց կլինեն,

և որ ամենքն էլ հնարավորություն
կունենան դրանցով քայլելու:

Ռոբերտ Քենեդին ասել է,-

"Ամեն անգամ, երբ տղամարդը",
- կամ կինը, ես կավելացնեի,-

"բռնում է ճշմարտության ուղղին,

կամ աշխատում է բարելավել այլոց կյանքը,

կամ ոտքի է կանգնում անարդարության դեմ,

դրանով նա հույսի մի շող է հղում աշխարհին,

իսկ այդ շողերը միանալով
ստեղծում են հոսանք,

որը կփլեցնի ճնշման ու դիմադրության
ամենաբարձր պատերը:"

Ես լավատես եմ այսօր,

քանզի ողջ Ամերիկայում

նկատել եմ այդ հույսի շողերը:

Բոստոնի բժշկական կենտրոնը

աշխատանքի է հրավիրել փաստաբանների,

որպեսզի բժիշկներն ավելի լավ խնամեն
իրենց հիվանդներին,

քանի որ փաստաբաններն անրադառնում են
հիվանդների ոչ բժշկական կարիքներին:

Լոմա Լինդա համալսարանը քոլեջ է բացել

Սան Բերնարդինոյի մոտակայքում,

որպեսզի, բժշկական ծառայություններ
մատուցելուց բացի,

տա աշխատանք գտնելու համար անհրաժեշտ

հմտություններ ու գիտելիքներ

մասնավորապես ազգային փոքրամասնությունների
և անապահով ընտանիքների անդամներին:

Սա կօգնի նրանց ունենալ հմտություններ
արժանապատիվ աշխատանք գտնելու համար:

Հյուսիսային Կարոլինայի Չեփլ Հիլ քաղաքում

հասարակ մի ծրագիր է մշակվել՝

նվազեցնելու 30-ից 40 տարեկան սևամորթների

սրտային հիվանդություններ ստանալու ռիսկը՝

ապահովելով զրոյից հինգ տարեկան
երեխաների համար

որակյալ ցերեկային խնամք:

Ողջ Ամերիկայում դպրոցական
դասապատրաստման կենտրոններում

Ուինթլի Ֆիփսը և ՅուԷս Դրիմ Աքադեմի
դպրոցական ծրագիրը

փակում են ազատազրկման ուղին
տանող ճանապարհները՝

բարձրորակ գիտելիքներ և ուղղորդում
տալով այն դեռահասներին,

ում ծնողները ազատազրկության մեջ են,

ովքեր դպրոցում չեն առաջադիմում:

Ալաբամա նահանգի Հանթսվիլ քաղաքում,

Օքվուդի համալսարանը,

որը ի սկզբանե համարվում է
սևերի համալսարան,

մեզ ցույց է տալիս, թե ինչպես է կարելի
բարելավել սևամորթների առողջությունը՝

ներառելով բժշկական զննումը

առաջին կուրսեցիների ուղղորդման մեջ,

տալով այդ ուսանողներին
այն ամենը, ինչ պետք է

առողջ ընտրություն կատարելու համար,

ամեն տարի նրանց էպիկրիզ տրամադրելով,
որպեսզի նրանք կարողանան վերահսկել

իրենց առողջության առաջընթացը:

Ջորջիա նահանգի Ատլանտա քաղաքում,

Հատուկ Նշանակության Համայնքները վերացրել
են մեկուսացման բացասական ազդեցությունը՝

ձևափոխելով հանցագործության մեջ կորած,

թմրանյութով ներծծված հասարակությունը

հավասար պայմաններում
եկամուտ ստացող բնակչության,

ուսումնական առաջադիմության,

հիանալի համայնքային կյանքի և

զբաղվածության օազիսի:

Եւ վերջապես,

գոյություն ունի Դեվայնի լուծումը:

Պրոֆեսոր Պատրիսիա Դեվայնը

Վիսկոնսինի համալսարանից

մեզ ցույց տվեց, թե ինչպես մենք
կարող ենք պայքարել

մեր թաքնված վախերի դեմ

և արդյունավետ կերպով նվազեցնել դրանք:

Մեզանից յուրաքանչյուրը

կարող է հույսի մի շող դառնալ:

Այս գործը հեշտ չի լինելու,

բայց Թերգութ Մարշալը, Գերագույն
Դատարանի նախկին դատավորը,

ասել է,- "Մենք պետք է հակառակվենք:

Մենք պետք է հակառակվենք անտարբերությանը:

Մենք պետք է հակառակվենք անզգայությանը:

Մենք պետք է հակառակվենք ատելությանն
ու անվստահությանը:

Մենք պետք է հակառակվենք,

քանզի Ամերիկան ավելի լավը կարող է դառնալ,

քանզի Ամերիկան այլ ընտրանք չունի, քան
ավելի լավը դառնալ:"

Շնորհակալություն:

(Ծափահարություններ)