Platsebo effektining samarasi - Emma Brays

To'liq videoni bu yerda ko'ring: http://ed.ted.com/lessons/the-power-of-the-placebo-effect-emma-bryce

Platsebo effekti yetarlicha izohlanmagan fenomen bo'lib, unda ta'sir ko'rsatishi kutilmagan — va ko'pincha sohta — dorilar, muolajalar va davolash usullari mo'jizaviy ravishda insonning oyoqqa turishiga yordam beradi. Nimalar ro'y beryapti? Emma Bris platseboning g'ayrioddiy foydali jihatlari namoyon etayotgan sir-asrorlarni o'rganishga kirishadi.

1996-yilda 56 nafar ko'ngillilar
Trayverikin nomli yangi og'riq

qoldiruvchi vositani sinash uchun
o'tkazilgan tadqiqotda qatnashdi.

Ishtirokchilarning bir ko'rsatkich
barmog'iga sinovdagi yangi og'riqni

bosuvchi vosita surilgan,
ikkinchisiga teginilmagan.

Keyin ikkala barmoq ham
og'riqli qisqichlar orasiga solingan.

Ishtirokchilarning aytishicha, dori
surilgan barmoq unchalik og'rimagan.

Buning ajablanarli yeri yo'q,

chunki Trayveriken aslida og'riq
qoldiruvchi vosita bo'lmagan,

u umuman og'riq qoldiruvchi xususiyatga
ega bo'lmagan "sohta eliksir" edi.

Talabalarni sohta dorining
kuchiga ishonishga nima undadi?

Javob esa platsebo effektida, yetarlicha

izohlanmagan fenomen bo'lib,

unda ta'sir ko'rsatishi kutilmagan
va ko'pincha sohta dorilar, muolajalar

va davolash usullari

mo'jizaviy ravishda insonni
oyoqqa turgizadi.

Shifokorlar platsebo atamasini
1700-yildan buyon, bemordagi simptomni

yengilatishda sohta dorilarning qudratini
anglaganlaridan beri ishlatib kelishmoqda.

Zarur dorilar mavjud bo’lmaganda
yoki kimdir xayolida o’zini

nosog'lom his qilsa ulardan foydalanilgan.

Platsebo so'zining ma’nosi lotincha
“Iltimos, roziman” degan ma’noni anglatib,

sarosimadagi bemorni tinchlantirishda
ishlatilganiga ishora qilmoqda.

Platsebolar ishonarli bo’lishi uchun
haqiqiy malhamga o'xshashi zarur edi,

shu tariqa ular tabletka, ampula va

hatto platsebo jarrohligi

ko’rinishini olgan.

Ko'p o'tmay shifokorlar odamni bu
tarzda ishontirishning boshqa bir

istiqbolini angladi: tibbiy sinovlar.

1950-yillarda tadqiqotchilar plasebolardan
yangi muolajalarini sinovdan o’tkazishda

dasturilamal sifatida foydalanayotgan edi

Misol uchun, yangi dorini baholashda

sinovdagi bemorlarning yarmi haqiqiy
dorini ichishi mumkin.

Qolgan yarmi esa xuddi shu
ko’rinishdagi platseboni ichadi.

Tadqiqotchilar agar bemorlar haqiqiy yoki
sohta narsa o’rtasidagi farqni bilishmasa,

natijalarda tarafkashlik bo’lmaydi,

deb ishonishardi.

So’ng agar yangi dori platseboga nisbatan
sezilarli darajada foyda bersa,

uning samarasi sinovdan o'tgan.

Hozirda platsebodan bu yo'lda foydalanish
axloqiy masalalar bois odat tusida emas.

Agar eskiroq versiyadagi dorini
yangisiga yoki boshqa bir doriga

solishtirish imkoni bo’lganda edi,

bu insonga hech qanaqangi dori
bermagan yaxshiroq,

ayniqsa, ular jiddiy xastalikka
chalingan bo’lsa.

Bu holatlarda platsebolardan odatda
yangi, eski va alternativ dorilarning

xususiyatlarni aniqroq
solishtirishda sinovning haqqoniyligini

ta’minlash maqsadida foydalaniladi.

Ammo platsebolar ham o’z ta’sir
kuchini ko’rsatishini bilamiz.

Platsebo effekti boriga shukur

bemorlarning bari sohta dori ichgan yoki
yolg'on jarrohlikni

boshdan kechirgan bo'lishsa

ham, ular yurak

xastaliklari, astma va

qattiq og’riq kabi bir qancha
dardlardan forig’ bo’lishdi.

Uning mexanizmini tushunishga
hanuz urinmoqdamiz

Platsebo effektiga shubha qiluvchilar
uning

boshqa omillar bilan adashtirib
yuborilishiga ishonishadi, misol uchun

bemor shifokorga ahvoli o’nglanganini
aytib ko’nglini ko’tarishga intilishi.

Boshqa tomondan,

tadqiqotchilarning fikricha, agar
bemor sohta dori haqiqiyligiga

ishonsa,uning tuzalib ketishga bo’lgan
umidi kasallik alomatlarini yaxshilovchi

fiziologik faktorlarga ta’sir ko’rsatadi.

Platsebo effekti qon bosimi, yurak
urish tezligini o'zgartirishga va og'riqni

kamaytiruvchi

kimyoviy moddalarni, masalan
endorfinlarni ishlab chiqarishi mumkin.

Shuning uchun og’riq sinovi sinaluvchilari
platsebo foyda berganini ta'kidlagan edi.

Platsebolar, hatto adrenalin kabi
stress gormonlarini

kamaytirishi

bu esa kasallikning zararli
ta'sirini zaiflashtirishi mumkin.

Shunday ekan g’ayrioddiy platsebo
effektiga tasannolar aytmaymizmi?

Xulosa chiqarishga shoshilmang.

Agar bemor uni sohta eliksir
oyoqqa turg'azganiga

ishonsa, u foyda berishi aniq bo’lgan
dori va muolajani ortga surishi mumkin.

Qolaversa, bu ijobiy ta'sirlar vaqt
o'tishi bilan so'nishi mumkin

va ko’pincha shunday bo’ladi.

Platsebolar tibbiy natijalarga ham shubha

uyg’otadi, bu olimlarni uning
bizga ko'rsatayotgan ta'sirini

chuqurroq o’rganishga undaydi.

Tana haqida biz bilgan barcha
bilimlarga qaramasdan,

platsebo effektiga o’xshash ayrim
g’alati va ochilmagan

sir-asrorlar hali hanuz barhayot.

Xo’sh yana qanday ajoyibotlar
egasi bo’lishimiz mumkin?

Atrofimizdagi dunyoni o’rganishga
sho’ng’ib,

uning eng ajabtovur xilqatlaridan biri
ko’z oldimizda ekanligini

unutib qo’yish oson.