گیانداران بیر لەچی دەکەنەوە و هەست بەچی دەکەن؟
-
0:01 - 0:05قەت پرسیوتانە ئایا گیانداران
بیردەکەنەوە و هەست بە شت دەکەن؟ -
0:05 - 0:07با بە پرسیارێک دەستپێبکەین:
-
0:08 - 0:12سەگەکەم خۆشی دەوێم،
یان هەر دەیەوێ خواردنی بەمێ؟ -
0:13 - 0:18ئەوە ئاسانە ببینیت کە سەگەکەمان
بەڕاستی خۆشی ئەوێین، -
0:18 - 0:20بینینی ئاسانە، بەڵێ،
-
0:20 - 0:24چی ئەگوزەرێت لەو سەرە بچووکەیا.
-
0:25 - 0:26بیر لە چی دەکاتەوە؟
-
0:27 - 0:29شتێک ئەگوزەرێت.
-
0:30 - 0:34بەڵام بۆچی هەمووکات پرسیارەکە ئەوەیە
ئایا خۆشیان ئەوێین؟ -
0:34 - 0:36بۆچی ئەبێ هەر دەربارەی خۆمان بێت؟
-
0:36 - 0:39بۆچی ئەوەنە خۆپەرستین؟
-
0:41 - 0:44پرسیارێکی جیاوازم دۆزییەوە
لە گیاندارانی بکەم. -
0:46 - 0:47ئێوە کێن؟
-
0:50 - 0:53هەندێک توانای مێشکی مرۆڤ هەیە
-
0:53 - 0:58کە وا بیر ئەکەینەوە تەنیا توانای
مێشکی مرۆڤ بێت. -
0:58 - 1:00بەڵام ئەوە ڕاستە؟
-
1:00 - 1:04ئەی بوونەوەرەکانی تر چی لەو
مێشکانەیان ئەکەن؟ -
1:05 - 1:07بیر لەچی دەکەنەوە و هەست
بە چی دەکەن؟ -
1:08 - 1:09هیچ ڕێگایەک هەیە بزانین؟
-
1:09 - 1:11پێموابێت ڕێگایەک هەیە بۆ ناویان.
-
1:11 - 1:13پێموابێت چەندین ڕێگا هەیە.
-
1:13 - 1:17دەتوانین سەیری پەرەسەندن بکەین،
دەتوانین سەیری مێشکیان بکەین و -
1:17 - 1:20دەتوانین سەیر بکەین بزانین چی دەکەن.
-
1:21 - 1:25یەکەم شت بیرمان بێت ئەوەیە:
ئێمە مێشکمان بۆ ماوەتەوە. -
1:26 - 1:30یەکەمین خانەی دەماری هی
ماسییە لیقەکان بووە. -
1:30 - 1:33ماسییە لیقەکان یەکەمین
تەوەرەدارەکانیان لێبۆتەوە. -
1:33 - 1:37یەکەمین تەوەرەدارەکانیش یەکەمین
بڕبڕەدارەکانیان لێبۆتەوە. -
1:37 - 1:40بڕبڕەدارەکان لە ئاو هاتوونەتە دەرەوە، و
-
1:40 - 1:41گەشتوین بەم ڕۆژە.
-
1:43 - 1:48بەڵام ئەوە ڕاستە کە دەمارێک،
خانەیەکی دەماری، هەمان شێوەیە -
1:48 - 1:52لە قڕژاڵێکی درێژ، لە باڵندەیەکدا
یان لە ئێوەدا. -
1:52 - 1:56ئەوە چی دەڵێت لەسەر مێشکی
قڕژاڵی درێژ؟ -
1:57 - 1:58دەتوانین هیچ لەسەر ئەوە بڵێین؟
-
1:58 - 2:02ڕاستییەکەی، دەرکەوتووە ئەگەر
بێیت و چەندین -
2:03 - 2:05تەزوی کارەبایی بچووک بدەیت
لە قرژاڵە درێژەکە -
2:05 - 2:07هەرکاتێک بیەوێت لە کونەکەی
بێتە دەرەوە، -
2:08 - 2:10تووشی دڵەڕاوکێ دەبێت.
-
2:11 - 2:15ئەگەر هەمان ئەو دەرمانانە بەیت
بە قرژاڵە درێژەکان -
2:15 - 2:17کە بۆ دڵەڕاوکێی مرۆڤ بەکاردێت،
-
2:18 - 2:21هێمن دەبێتەوە و یەتە دەرەوە دەگەڕێت.
-
2:22 - 2:25چۆن پێزانین دەردەبڕین بۆ
گرنگیدانمان بە دڵەڕاوکێی قرژاڵی درێژ؟ -
2:26 - 2:27زۆربەیکات، بە کوڵاندنیان.
-
2:27 - 2:29(پێکەنین)
-
2:30 - 2:36هەشت پێکان ئامرازەکان بەکاردێن،
بەهەمان شێوەی زۆربەی مەیمونەکان و -
2:36 - 2:38ڕووخساری مرۆڤەکان دەناسنەوە.
-
2:39 - 2:44ئەی چۆن پێزانین دەردەبڕین بۆ ئەم زیرەکییە
هاوتای مەیمونیەی ئەم بێبڕبڕەیە؟ -
2:44 - 2:45زۆربەیکات بە کوڵاندنیان.
-
2:47 - 2:51ئەگەر ماسییەکی گەورە بەشوێن ماسییەکی
بچوکەوە بێت بۆناو کەلێنێکی شیلانەکە، -
2:51 - 2:56زۆربەیکات دەچێت بۆ ئەو شوێنەی دەزانێت
مارماسی مۆرەی لێ نوستووە و -
2:56 - 3:00ئاماژە بە مارماسییەکە دەکات و
دەڵێت، "شوێنمکەوە،" و -
3:00 - 3:02مارماسییەکە لە ئاماژەکەی تێدەگات.
-
3:03 - 3:06لەوانەیە مارماسییە مۆرایەکە بچێتە
کەلێنەکەوە و ماسییەکە بگرێت، -
3:06 - 3:08بەڵام لەوانەشە لە کەلێنەکە دەرچێت و
ماسییە گەورەکە بتوانێت بیگرێت. -
3:09 - 3:15ئەمە پێکەوەکارکردنێکی دێرینە کە
ئێمە بەمدواییە پێمان زانیوە. -
3:15 - 3:18چۆن پێزانین دەردەبڕین بۆ ئەم
پێکەوەکارکردنە دێرینە؟ -
3:18 - 3:20بە سورکردنەوەیان.
-
3:21 - 3:25وێنەیەک دەرچووە کە زۆر زیاتر
لەسەر ئێمە دەڵێت -
3:25 - 3:27وەک لەسەر ئەوان.
-
3:28 - 3:30سەگە دەریاییەکان ئامرازەکان بەکاردێنن و
-
3:30 - 3:33زۆرجار واز لەوە دەهێنن کە ئەیکەن
-
3:33 - 3:37بۆ ئەوەی نیشانی بێچووەکانیان بەن
چی بکەن و بەوە دەوترێت فێرکردن. -
3:37 - 3:40شیمپانزییەکان بێچوو فێرناکەن.
-
3:41 - 3:45نەهەنگە کوشندەکان بێچووەکان فێردەکەن و
خواردن هاوبەش دەکەن. -
3:47 - 3:49کە پەرەسەندن شتێکی نوێ درووست دەکات،
-
3:49 - 3:53ئەو شتانە بەکاردەهێنێت
کە خۆی لەبەردەستیایەتی، -
3:53 - 3:56پێش ئەوەی شتی نوێ دروست بکات.
-
3:56 - 3:58ئەو مێشکەی ئێمەش هەمانە ئێستا
-
3:58 - 4:02بە تێپەڕبوونی سەردەمێکی زۆر
گەشتووە پێمان. -
4:02 - 4:06ئەگەر سەیری مێشکی مرۆڤ بکەیت
بەراورد بە مێشکی شیمپانزی، -
4:06 - 4:10دەبینیت ئەوەی هەمانە مێشکی
شیمپانزییە بە گەورەیی. -
4:10 - 4:14شتێکی باشە هی ئێمە گەورەترە،
چونکە بەڕاستی ئێمەش هەر نائارامین. -
4:14 - 4:16(پێکەنین)
-
4:16 - 4:19بەڵام ئاه، دۆلفینیش هەی،
-
4:19 - 4:22مێشکی گەورەتر و پێچخواردنی زیاتری تیایە.
-
4:23 - 4:25باشە، لەوانەیە بڵێن زۆرباشە،
ئەوە چەند مێشکێک دەبینین -
4:26 - 4:28بەڵام ئەی ئەوە چی دەڵێت
لەسەر بەکارهێنانی مێشکەکان؟ -
4:28 - 4:32دەتوانین ئیشکردنی مێشکەکان ببینین
-
4:32 - 4:34لە لۆجیکی هەڵسوکەوتەکاندا.
-
4:35 - 4:38ئەم فیلانە وەک دەیانبینن،
-
4:38 - 4:41دیارە، پشوو ئەیەن.
-
4:41 - 4:45پەڵەیەک سێبەریان دۆزیوەتەوە
لەژێر دار خورمایەکدا -
4:46 - 4:48بۆ ئەوەی بێچووەکانیان لەویا بنوون،
-
4:48 - 4:51خۆیان کەمێک سەرخەو دەشکێنن
بەڵام هەر بەئاگا ئەبن. -
4:51 - 4:54ئێمە ئەوەی ئەیکەن بە تەواوی
ڕێی تێئەچێت بەلامانەوە -
4:54 - 4:58وەک چۆن خۆشیان ئەوەی ئەیکەن
ڕێی تێئەچێ بەلایانەوە -
4:58 - 5:02چونکە لەژێر تیشکی هەمان خۆردا و
لە هەمان جیهاندا، -
5:02 - 5:05بە گوێگرتن لە هەمان
دەنگەکانی مەترسی، -
5:05 - 5:10ئەوان دەبن بەو بوونەوەرە و
ئێمەش دەبین بەم بوونەوەرە. -
5:11 - 5:13سەردەمێکی زۆرە دراوسێی یەکترین.
-
5:13 - 5:16کەس بەهەڵەیا ناچێت و بڵێت
ئەم فیلانە لە پشوودان. -
5:16 - 5:19چونکە ئاشکرایە زۆر نیگەرانی شتێکن.
-
5:19 - 5:21نیگەرانی چین ئەم فیلانە؟
-
5:22 - 5:25دەرکەوتووە ئەگەر دەنگی
ژمارەیەک گەشتیار تۆمارکەیت و -
5:25 - 5:30ئەو تۆمارە لە سپیکەرێکی شاردراوە
لە گژوگیاکاندا لێبەیتەوە، -
5:30 - 5:34فیلەکان فەرامۆشی ئەکەن، چونکە دەزانن
گەشتیارەکان مەترسی نین بۆسەر فیلەکان. -
5:34 - 5:39بەڵام ئەگەر دەنگی شوانە
ئەفریقییەکان تۆماربکەیت -
5:39 - 5:44کە ڕمیان پێیە و زۆرجار لەسەر
چاڵە ئاوەکان ئازاری فیلەکان ئەیەن، -
5:44 - 5:49فیلەکان وریا ئەبنەوە و
لە سپیکەرە شاردراوەکە دوور ئەکەونەوە. -
5:49 - 5:52فیلەکان نەک هەر تەنیا ئەزانن
کە مرۆڤ لەوناوەیە، -
5:52 - 5:55دەشزانن کە جۆری جیای مرۆڤی لێیە، و
-
5:55 - 5:58هەندێکیان باشن و
هەندێکیان مەترسیدارن. -
5:58 - 6:03ئەوان زیاتر چاودێری ئێمەیان کردووە
وەک لەوەی ئێمە چاودێریمان کردبێتن. -
6:03 - 6:06ئەوان باشتر ئێمە دەناسن وەک لە ئێمە.
-
6:06 - 6:09هەمان بنچینەکانی ژیانمان هەیە:
-
6:09 - 6:14ئاگامان لە بێچووەکانمان بێت، خواردن
بدۆزینەوە، هەوڵبەین بە زیندوویی بمێنینەوە -
6:14 - 6:18ئەگەر خۆمان گۆڕیبێت بۆ گەشتکردن
بە گردەکانی ئەفریقا -
6:18 - 6:23یان خۆمان گۆڕیبێت بۆ چوونە ژێر دەریا،
بەشێوەیەکی بنچینەیی وەک یەکین. -
6:23 - 6:25لەژێر پێستدا کەسی یەکین.
-
6:25 - 6:27فیل هەمان ئێسکە پەیکەری هەیە،
-
6:27 - 6:30نەهەنگی کوشندە هەمان ئێسکە پەیکەری هەیە،
-
6:30 - 6:31وەک هی ئێمە.
-
6:34 - 6:36لەو شوێنە یارمەتیدان دەبینین کە
یارمەتی پێویستە -
6:37 - 6:39حەسرەت دەبینین لە گەنجەکاندا.
-
6:40 - 6:44بەستەری پەیوەندییە خێزانییەکان دەبینین.
-
6:46 - 6:48خۆشەویستی دەناسینەوە.
-
6:49 - 6:51خۆشەویستی هەر خۆشەویستییە.
-
6:52 - 6:55ئینجا ئەپرسین، "ئایا هۆشیان هەیە؟"
-
6:55 - 6:58کاتێک سڕکردنی گشتیت بۆدەکرێت،
واتلێدەکات هۆشت نەمێنێت، -
6:58 - 7:01واتە هیچ هەست بەهیچ ناکەیت.
-
7:01 - 7:05هەبوونی هۆش واتە بتوانیت
هەست بە شتەکان بکەیت. -
7:05 - 7:09ئەگەر ببینیت، ببیستیت، هەست بکەیت،
ئەگەر ئاگاداری چواردەور بیت، -
7:09 - 7:13ئەوا هۆشت هەیە، و ئەوانیش هۆشیان هەیە.
-
7:15 - 7:16هەندێک کەس دەڵێن
-
7:16 - 7:19هەندێک شت هەیە
مرۆڤی کردووە بە مرۆڤ و -
7:19 - 7:21یەکێک لەو شتانە هاوسۆزی بوونە.
-
7:21 - 7:27هاوسۆزی بوون توانای مێشکە بۆ ئەوەی
باری مێشکت هاوتا بکات لەگەڵ هاوەڵەکانت. -
7:27 - 7:29شتێکی زۆر بەسوودە.
-
7:29 - 7:31ئەگەر هاوەڵەکانت دەستکەن
بە ڕۆشتن بەخێرایی، -
7:31 - 7:33پێویستە هەستبکەیت کە
پێویستە خێرابکەیت. -
7:33 - 7:35ئێستا هەموومان بەخێرایی دەڕۆین.
-
7:35 - 7:39کۆنترین جۆری هاوسۆزی بوون
ترسی گوازراوەیە. -
7:39 - 7:42ئەگەر هاوەڵەکانت لەناکاو ڕاچڵەکێن و ڕاکەن،
-
7:42 - 7:44هیچ باش نابێت بۆتۆش بڵێیت،
-
7:44 - 7:47"ئای خوایە، باشە بۆچی هەمووان ڕۆشتن."
-
7:47 - 7:48(پێکەنین)
-
7:51 - 7:55هاوسۆزی بوون کۆنە، بەڵام هاوسۆزی بوون،
وەک هەر شتێکی تر لە ژیاندا، -
7:55 - 7:59بەشێوەی پلەپلەی شۆڕبووەوەیە و چەندین
درێژکراوەی هەیە. -
7:59 - 8:03کەواتە هاوسۆزی بوونێکی بنچینەیی هەیە:
تۆ هەست بەناخۆشی ئەکەیت، منیش بەهەمان شێوە -
8:03 - 8:05ئەبینم تۆ دڵخۆشیت، ئەوە منیش دڵخۆش ئەکات.
-
8:05 - 8:08ئینجا شتێکی تر هەیە پێی دەوترێت
هاوسۆزی دەربڕین. -
8:08 - 8:10کەمێکی تری لێکراوەتەوە:
-
8:10 - 8:14"زۆرم پێناخۆشبوو بیستم
نەنک کۆچی دوایی کرد. -
8:14 - 8:17هەست بە هەمان ناخۆشی تۆ ناکەم، بەڵام
تێئەگەم؛ دەزانم هەست بەچی دەکەیت و -
8:18 - 8:19منی نیگەران کردووە."
-
8:19 - 8:22ئینجا ئەگەر پاڵنەرمان هەبێت
کار لەسەر هاوسۆزی دەربڕین بکەین، -
8:22 - 8:23بەوە دەڵێم بەبەزەیی.
-
8:24 - 8:28زۆر دوور لەو شتەی
کە ئێمە دەکات بە مرۆڤ، -
8:28 - 8:31هاوسۆزی بوونی مرۆڤ زۆر
دوورە لە تەواوبوونەوە. -
8:31 - 8:36ئەو بوونەوەرانە کۆدەکەینەوە کە هاوسۆزیان
هەیە، دەیانکوژین و دەیانخۆین. -
8:36 - 8:39ئێستا، لەوانەیە بڵێیت باشە،
ئەوانە بوونەوەری جیان. -
8:39 - 8:43ئەوە تەنیا گیاندار خۆرییە و
مرۆڤیش گیاندارخۆرە. -
8:43 - 8:48بەڵام زۆرباش لەگەڵ
مرۆڤەکانی تریشدا ناجوڵێینەوە. -
8:49 - 8:52ئەو کەسانەی لەوە دەچێت
تەنیا یەک شت بزانن لەسەر ڕەفتاری گیانداران -
8:52 - 8:56دەزانن کە نابێت بیرکردنەوە و هەستی
مرۆڤ بسەپێنیت بەسەر -
8:56 - 8:58بوونەوەرەکانی تردا.
-
8:59 - 9:01پێموابێت ئەوە نابەجێیە،
-
9:01 - 9:05چونکە سەپاندنی بیرکردنەوە و
هەستی مرۆڤ بەسەر بوونەوەری تردا -
9:05 - 9:09یەکەمین باشترین خەمڵاندنە دەربارەی ئەوەی
بەڕاستی چی ئەکەن و هەست بەچی دەکەن، -
9:09 - 9:12چونکە مێشکیان بەشێوەیەکی
بنچینەیی وەک هی ئێمەیە. -
9:12 - 9:14هەمان پێکهاتەیان هەیە.
-
9:14 - 9:19هەمان هۆرمۆنەکانی باری مێشک و
پاڵنەر دروست دەکات -
9:19 - 9:21لە مێشکی ئەوانیشدایە.
-
9:23 - 9:28شتێکی زانستی نییە بڵێیت برسیانە
کاتێک ڕاو ئەکەن و -
9:28 - 9:31بڵێی ماندوون کاتێک
زمانیان بەدەرەوەیە، و -
9:31 - 9:34ئینجا کاتێک لەگەڵ مناڵەکانیان
یاری ئەکەن و -
9:34 - 9:36خۆشی نیشان ئەیەن،
-
9:36 - 9:41بڵێی نازانین ئەگەر هیچ
هەستێکیان هەبێت. -
9:41 - 9:43ئەوە زانستی نییە.
-
9:44 - 9:46کەواتە باشە، پەیامنێرێک بەمنی وت،
-
9:46 - 9:51"لەوانەیە، بەڵام چۆن دەزانیت ئەگەر
گیاندارەکانی تر بیربکەنەوە یان هەست بکەن؟" -
9:51 - 9:54ئینجا منیش گەڕام بەناو
ئەو سەدان -
9:54 - 9:56سەرچاوە زانستیانەی کۆمکردبۆوە لە
کتێبەکەمدا و -
9:56 - 10:00بۆم دەرکەوت وەڵامەکە لە ژوورەکەیایە لەگەڵما.
-
10:00 - 10:03کە سەگەکەم لەسەر ڕاخەرەکە
هەڵئەستێت و یەت بۆلام -- -
10:03 - 10:05نەک بۆسەر قەنەفەکە، بۆلای من--
-
10:05 - 10:09ئەچێتە سەر پشتی و سکی دەر ئەخات،
-
10:09 - 10:12بیری کردۆتەوە و وتوێتی، "حەز ئەکەم
سکم بخورێنرێت. -
10:15 - 10:17ئەزانم کە ئەتوانم بچم بۆلای کارڵ،
-
10:17 - 10:19ئەو تێئەگات داوای چی ئەکەم.
-
10:20 - 10:23ئەزانم ئەتوانم متمانەی پێبکەم
چونکە ئێمە خێزانێکین. -
10:23 - 10:26ئیشەکەم بۆ ئەکات و
منیش دڵخۆش ئەبم." -
10:26 - 10:28(پێکەنین)
-
10:28 - 10:31بیری کردۆتەوە و هەستیکردووە، و
-
10:31 - 10:34هەر بەڕاستی لەوە ئاڵۆزتر نییە.
-
10:34 - 10:39بەڵام گیاندارەکانی تر دەبینین و
دەڵێین، "ئاه سەیرکە، نەهەنگە کوشندەکان، -
10:39 - 10:41گورگەگان، فیلەکان:
-
10:41 - 10:43ئەوان واهی نایبینن."
-
10:44 - 10:48ئەمە نێرینەی ژمارە ئێڵ ٤١ە.
-
10:48 - 10:50تەمەنی ٣٨ ساڵە.
-
10:50 - 10:54مێینەکەی لای ڕاستییەوە ئێڵ ٢٢ە.
-
10:54 - 10:55تەمەنی ٤٤ ساڵە.
-
10:55 - 10:58ماوەی چەندین ساڵە یەکتر ئەناسن.
-
10:59 - 11:01زۆر باش دەزانن کە کێن.
-
11:01 - 11:02زۆر باش دەزانن هاوڕێکانیان کێن.
-
11:02 - 11:04دەزانن ڕکابەرەکانیان کێن.
-
11:04 - 11:06ژیانیان بەدرێژایی هێڵێکی کۆچکردنە.
-
11:07 - 11:09بەردەوام دەزانن لەکوێدان.
-
11:11 - 11:13ئەمە فیلێکە ناوی فایلۆیە.
-
11:14 - 11:15نێرینەیەکی گەنج بوو.
-
11:16 - 11:17ئەمە ئەوە دوای چوار ڕۆژ.
-
11:19 - 11:24مرۆڤەکان نەک هەر هەست بەناخۆشی دەکەن،
دەشتوانن زۆری لێ دروست بکەن. -
11:27 - 11:29ئەمانەوێ دانیان دەر بکەین.
-
11:30 - 11:33بۆچی ناتوانین چاوەڕێ بکەین تا دەمرن؟
-
11:36 - 11:39فیلەکان پێشتر درێژەیان دەکێشا لە
کەنارئاوەکانی دەریای ناوەڕاست -
11:39 - 11:42بۆ باشوور هەتا لوتکەی گود هۆپ.
-
11:42 - 11:45ساڵی ١٩٨٠، زنجیرەیەکی زۆری فیل هەبوو
-
11:45 - 11:47لە ناوەڕاست و خۆرهەڵاتی ئەفریقا.
-
11:47 - 11:52ئێستاش ئەم زنجیرەیە پەرتاوەزەبووە
بۆ چەند پارچەیەکی بچووک. -
11:52 - 11:56ئەمە جوگرافیای ئاژەڵێکە کە
بەرەو لەناوچوونی دەبەین، -
11:56 - 12:00بوونەوەرێک، یەکێک لە
سەرسوڕهێنەرترینەکانی سەر زەوی. -
12:01 - 12:06بێگومان، زۆر باشتر ئاگامان لە ژیانی
سرووشتییە لە ویلایەتە یەکگرتووەکان. -
12:06 - 12:10لە پارکی نەتەوەیی یەلۆستۆن، هەموو
گورگەکانمان کوشت. -
12:10 - 12:13ڕاستییەکەی، هەموو گورگەکانمان کوشت
لە باشوری سنوری کەنەدا. -
12:13 - 12:18بەڵام لە پارکەکەیا، چاودێرانی پارکەکە
ئەوەیان لە ١٩٢٠ەکاندا کرد، و -
12:18 - 12:20ئینجا ٦٠ ساڵ دواتر ئەبوو بیانهێننەوە،
-
12:20 - 12:23چونکە ژمارەی کەڵەکێوییەکان
خەریکبوو لەدەست دەردەچوو. -
12:25 - 12:26ئینجا مرۆڤەکان هاتن.
-
12:26 - 12:30مرۆڤەکان بە هەزارەها دەهاتن
بۆ بینینی گورگەکان، -
12:30 - 12:33دیارترین و بەرچاوترین
گورگەکانی جیهان. و -
12:34 - 12:37منیش چووم و سەیری ئەم خێزانە
گورگە سەرسوڕهێنەرەم کرد. -
12:37 - 12:38دەستەیەکی یەک خێزانی.
-
12:38 - 12:42چەند گەورەیەکی بێچویان دەبوو و
لەگەڵ چەند نەوەیەکی گەنج. و -
12:43 - 12:48بەناوبانگترین و سەقامگیرترین دەستەم
بینی لە پارکی نەتەوەیی یەلۆستۆن. -
12:48 - 12:52ئینجا، کە یەکتۆز لە
سنورەکانیان چونە دەرەوە -
12:52 - 12:54دوان لە گەورەکانیان کوژران،
-
12:54 - 12:56بە دایکەکەشەوە،
-
12:57 - 12:59کە زۆرجار پێی دەڵێین مێینەی ئەلفا.
-
13:00 - 13:04بەشەکەی تری خێزانەکە یەکسەر
بوو بە ڕکابەری خوشک و براکان. -
13:05 - 13:07خوشکەکان خوشکەکانیان دەر ئەکرد.
-
13:08 - 13:11ئەوەیان چەندین ڕۆژ هەوڵیدا
بچێتەوە ناو خێزانەکە. -
13:11 - 13:14ڕێگەیان پێنەدەدا چونکە
ئیرەییان پێدەبرد. -
13:14 - 13:17سەرنجێکی زۆری دوو نێرینەی
ڕاکێشابوو بۆلای خۆی و -
13:17 - 13:19پێش کاتی خۆشی پێگەشتبوو.
-
13:19 - 13:20ئەوە زۆربوو بەلایانەوە.
-
13:20 - 13:23دەرئەنجام کەوتە دەرەوەی پارکەکە و
تەقەی لێکرا و کوژرا. -
13:24 - 13:28نێرینە ئەلفاکەش دەرئەنجام لە
خێزانەکەی خۆی دەرکرا. -
13:28 - 13:30لەگەڵ هاتنی زستاندا،
-
13:30 - 13:34ناوچەکەی خۆی لەدەستدا،
پشتیوانی ڕاوکردنی لەدەستدا، -
13:34 - 13:37ئەندامەکانی خێزانەکەی و هاوسەرەکەی
لەدەستدا. -
13:39 - 13:43ئازارێکی زۆریان تووش دەکەین.
-
13:44 - 13:49ئەوەی نایزانین، بۆچی ئەوان
وەک ئێمە ئازارمان پێناگەیەنن؟ -
13:50 - 13:53ئەم نەهەنگە تازە تەواوبووە
لە خواردنی نەهەنگێکی ڕەساسی -
13:53 - 13:56لەگەڵ هاوەڵەکانیا کە ئەو
نەهەنگەیان کوشتووە. -
13:56 - 13:59ئەو خەڵکانەی سەر بەلەمەکە
هیچیان نەبووە لێی بترسن. -
14:00 - 14:02ئەمە نەهەنگی ژمارە تی ٢٠ە.
-
14:02 - 14:07تازە تەواوبووە لە پارچە پارچەکردنی
سەگێکی ئاوی لەگەڵ دوو هاوەڵیدا. -
14:07 - 14:10کێشی سەگە ئاوییەکە هێندەی کێشی
ئەو خەڵکانەی سەر بەلەمەکە بووە. -
14:10 - 14:12هیچیان نەبووە لێی بترسن.
-
14:12 - 14:14سەگە ئاوییەکان ئەخۆن.
-
14:15 - 14:16بۆچی ئێمە ناخۆن؟
-
14:19 - 14:23بۆچی متمانەیان پێئەکەین
مناڵەکانمان نزیک بکەینەوە لێیان؟ -
14:24 - 14:30بۆچی ئەو نەهەنگە بکوژانە گەڕانەوە
بۆلای توێژەرەوەکانی لە تەمەکەیا ونبوون و -
14:30 - 14:34بۆ چەندین میل ڕێبەری کردن تا
نەمانی تەمەکە و -
14:34 - 14:37ئەو شوێنەی ماڵی توێژەرەوەکانی
لێوە دیاربوو لە کەنار ئاوەکە؟ -
14:37 - 14:39ئەوەش زیاتر لە جارێک ڕوویداوە.
-
14:41 - 14:44لە باهاماس، ژنێک هەیە
ناوی دێنیس هێرزینگە، و -
14:44 - 14:47توێژینەوە لەسەر دۆلفینی خاڵدار دەکات و
ئەوانیش ئەم دەناسن. -
14:47 - 14:50زۆر باش دۆلفینەکان دەناسێت.
یەک بەیەکیان دەناسێت. -
14:50 - 14:52ئەوانیش دەیناسن.
بەلەمی گەڕانەکە دەناسنەوە. -
14:52 - 14:54کە دەر ئەکەوێت، بەیەک شادبوونەوەیەکی
خۆشە بۆیان. -
14:54 - 14:58جگە لەوەی، جارێکیان کە دەرکەوت
نەیان ئەویست لە بەلەمەکە نزیک بنەوە، و -
14:58 - 15:00ئەوەش زۆر سەیر بوو.
-
15:00 - 15:02نەشیاندەزانی چی ڕووی یاوە
-
15:02 - 15:03تا ئەوکاتەی کەسێک هاتە دەرەوە و
-
15:03 - 15:06ڕایگەیاند یەکێ: لەوانەی
لەگەڵمان بووە لەسەر بەلەمەکە مردووە -
15:06 - 15:08لەکاتی خەوتنیدا.
-
15:09 - 15:13چۆن دۆلفینەکان زانیویانە کە
دڵی یەکێک لە مرۆڤەکان -
15:13 - 15:14وەستاوە لە لێیان؟
-
15:15 - 15:17بۆچی گرنگە بەلایانەوە؟
-
15:17 - 15:19بۆچی ئەوە دەیانخاتە ئاگادارییەوە؟
-
15:21 - 15:26ئەم شتە نادیارانە ئاماژەن بۆ
هەموو ئەو شتانەی ڕووئەیەن -
15:26 - 15:29لە مێشکی ئەو بوونەوەرانەی
لەگەڵمانن لەسەر زەوی -
15:29 - 15:33کە زۆر بەدەگمەن بیری لێدەکەینەوە.
-
15:34 - 15:36لە حەوزێکی ماسی ئەفریقای باشوور
-
15:36 - 15:40بێچووە دۆلفینێک هەبوو
بەناوی دۆڵی. -
15:40 - 15:46خەریکی شیرخواردن بوو، و ڕۆژێک
چاودێرێک پشوێکی وەرگرت و -
15:46 - 15:50جگەرەی دەکێشا لەبەردەم پەنجەرەی
حەوزەکەدا. -
15:50 - 15:53دۆڵی هات بۆلای و سەیرێکی کرد،
-
15:53 - 15:57چووەوە لای دایکی، کەمێکی تر شیری خوارد،
-
15:57 - 15:59هاتەوە لای پەنجەرەکە و
-
15:59 - 16:04شیرێکی زۆری دەردا کە وەک
دووکەڵ سەری داپۆشی. -
16:04 - 16:07بەجۆرێک، ئەو بێچووە دۆلفینە
-
16:07 - 16:12بیرۆکەی ئەوەی بۆهاتووە شیر بەکاربێنێت
بۆ نیشاندانی دووکەڵ. -
16:12 - 16:16کاتێک مرۆڤەکان شتێک
بەکاردەهێنن بۆ نیشاندانی شتێکی تر، -
16:16 - 16:18بەوە دەڵێین هونەر.
-
16:18 - 16:20(پێکەنین)
-
16:20 - 16:21ئەو شتانەی دەمانکات بە مرۆڤ
-
16:21 - 16:24ئەو شتانە نین کە
پێمانوایە دەمانکات بە مرۆڤ. -
16:25 - 16:27ئەوەی دەمانکات بە مرۆڤ ئەوەیە،
-
16:27 - 16:30لە هەموو ئەو شتانەیا
کە مێشکی ئێمە و مێشکی ئەوانیش هەیەتی، -
16:30 - 16:33ئێمە لەڕادەبەدەرترینەکەین.
-
16:34 - 16:37ئێمە بەبەزەییترینین،
-
16:37 - 16:40توند و تیژترینین، داهێنەرترینین و
-
16:40 - 16:44تێکدەرترین بوونەوەرین
کە تا ئێستا لەسەر ئەم هەسارەیە بووبێت، و -
16:44 - 16:48کۆکراوەیەکی هەموو ئەو
شتانەین پێکەوە. -
16:49 - 16:54بەڵام خۆشەویستی ئەو شتە نییە
کە ئێمە ئەکات بە مرۆڤ. -
16:54 - 16:57شتێکی تایبەت نییە بۆمان.
-
16:58 - 17:02ئێمە تەنیا بوونەوەر نین
گرنگی بە هاوسەرەکانمان بەین. -
17:02 - 17:05ئێمە تەنیا بوونەوەر نین
گرنگی بە بێچووەکانمان بەین. -
17:07 - 17:12باڵندەی ئەلباترۆس زۆرجار، شەش
و دە هەزار میل دەفڕێت -
17:12 - 17:16بە درێژایی چەندین هەفتە
بۆ گەیاندنی ژەمێک، ژەمێکی گەورە -
17:16 - 17:18بە بێچووەکانی کە چاوەڕێی ئەکەن.
-
17:19 - 17:23هێلانەکەیان لە دوورەدەستترین دوورگەکانی
زەریاکانی زەوییە، و -
17:23 - 17:26لەمە دەچێت.
-
17:27 - 17:32گەیاندنی ژیان لە نەوەیەکەوە
بۆ نەوەی دواتر زنجیرەی بوونەوەریە. -
17:32 - 17:35ئەگەر ئەوە بوەستێت، هەموی دەڕوات.
-
17:35 - 17:40ئەگەر شتێک هەبێ پیرۆزبێت، ئەوەیە، و
بۆناو ئەو پەیوەندییە پیرۆزەش -
17:40 - 17:42زبڵە پلاستیکیەکانمان یەت.
-
17:43 - 17:45هەمووئەم باڵندانە ئێستا
پلاستیک لە لەشیانایە. -
17:46 - 17:51ئەمە ئەلباترۆسێکی شەش مانگە
ئامادەیە بۆ فڕین -- -
17:51 - 17:55مرد، سکی پڕە لە چەرخی سور.
-
17:55 - 17:58نابێت پەیوەندییەکەمان ئاواهی بێت
-
17:58 - 18:00لەگەڵ بەشەکەی تری جیهان.
-
18:00 - 18:03بەڵام ئێمە، کە خۆمان
لەدوای مێشکمانەوە ناوناوە، -
18:04 - 18:08قەت بیر لە دەرئەنجامەکان ناکەینەوە.
-
18:09 - 18:12کاتێک پێشوازی لە مرۆڤێکی نوێ
ئەکەین بۆ ئەم ژیانە، -
18:12 - 18:17بە یاوەری بوونەوەرەکانی تر
پێشوازی لە مناڵەکانمان ئەکەین. -
18:17 - 18:19وێنەی گیاندارەکان ئەکێشین
لەسەر دیوارەکان. -
18:19 - 18:21وێنەی مۆبایل ناکێشین.
-
18:21 - 18:23وێنەی شوێنی کارکردن ناکێشین.
-
18:23 - 18:27وێنەی ئاژەڵەکان ئەکێشین
بۆ ئەوەی نیشانی بەین کە بەتەنیا نین. -
18:27 - 18:29بوونەوەری ترمان لەگەڵە. و
-
18:31 - 18:35هەر یەکێک لەو گیاندارانە
لە وێنەی کەشتییەکەی نوحدا، -
18:35 - 18:40کە شایەنی ڕزگار بوون بووە
ئێستا لە مەترسیدایە، و -
18:40 - 18:42زریانەکە لەدژی ئێمەیە.
-
18:44 - 18:46بۆیە بە پرسیارێک دەستمان پێکرد:
-
18:46 - 18:48ئایا خۆشیان ئەوێین؟
-
18:50 - 18:52پرسیارێکی تر ئەکەین.
-
18:53 - 18:57دەتوانین ئەوە بەکاربێنین کە هەمانە
-
18:58 - 19:02ئەوەنە گرنگیان پێبەین
بتوانن بەردەوام بن لە ژیان؟ -
19:05 - 19:06زۆر سوپاس بۆ هەمووتان.
-
19:06 - 19:12(چەپڵەلێدان)
- Title:
- گیانداران بیر لەچی دەکەنەوە و هەست بەچی دەکەن؟
- Speaker:
- کارڵ سافینا
- Description:
-
more » « less
چی دەگوزەرێت لەناو مێشکی گیاندارەکاندا؟ دەتوانین بزانین بیر لە چی دەکەنەوە یان هەست بەچی دەکەن؟ کارل سافینا پێیوایە دەتوانین. بە بەکارهێنانی دۆزینەوەکان و ئەنجامی لێکدانەوەکانی ژینگە ناسی، زیندەوەرناسی، و زانستی هەڵسوکەوت، چیرۆکی نەهەنگەکان، گورگەکان، فیلەکان و باڵندەکانی ئەلباترۆس دەگێڕێتەوە بۆ باسکردنی ئەوەی چۆن ئێمە بیر دەکەینەوە، هەست دەکەین، ئامرازەکان بەکاردەهێنین و هەست دەردەبڕین، بوونەوەرەکانی تریش بەهەمان شێوە - و مێشکەکانیش - کە هاوبەشین لەگەڵیان لەسەر زەوی.
- Video Language:
- English
- Team:
closed TED
- Project:
- TEDTalks
- Duration:
- 19:26
|
Hiwa Foundation II approved Kurdish subtitles for What are animals thinking and feeling? | |
|
hiwa foundation accepted Kurdish subtitles for What are animals thinking and feeling? | |
|
Hiwa Foundation edited Kurdish subtitles for What are animals thinking and feeling? | |
|
|
Hiwa Foundation edited Kurdish subtitles for What are animals thinking and feeling? |