Return to Video

زانستێکی شیر- جۆنسن جەی، ئۆسەلیڤان

  • 0:08 - 0:11
    بۆچی مرۆڤ شیر زۆر دەخواتەوە؟
  • 0:11 - 0:13
    وهەموو شیردەرەکانیش شیردەدەن،
  • 0:13 - 0:17
    بۆچی ئێمە حەزمان لە هەندێ جۆری شیرە
    بەسەر ئەوانی تردا؟
  • 0:17 - 0:19
    شیر یەکەم شتە دەیخۆینەوە،
  • 0:19 - 0:22
    و سوپاس بۆ پێشکەوتنەکان لە
    بەرهەمهێنان و بەرهەمی جۆراوجۆری شیرەمەنی
  • 0:22 - 0:28
    دەتوانێت شێوەی بێشومار بۆ
    خۆراکی و باشی هەستەوەری ئێمە بێنێت.
  • 0:28 - 0:33
    کاری سەرەکی شیر وەک تەواوکەر
    سەرچاوەی خۆراکیە بۆ تازە لەدایک بووەکان.
  • 0:33 - 0:37
    لە ڕاستیدا، چونکە هەموو ئەو گرنگیە
    خۆراکیانەی هەیە بۆ گەشەسەندن و گەشەکردن،
  • 0:37 - 0:38
    پرۆتین،
  • 0:38 - 0:38
    کاربۆهیدرات،
  • 0:38 - 0:39
    چەوری،
  • 0:39 - 0:41
    ڤیتامین و کانزاکان،
  • 0:41 - 0:42
    و ئاو،
  • 0:42 - 0:45
    شیر تاکە شتە کە منداڵ پێویستی پێی هەیە
  • 0:45 - 0:48
    بۆ شەش مانگی یەکەمی ژیان.
  • 0:48 - 0:51
    سازکردنی شیر بەشێوەیەکی ناوازە پشت بە چەند
    پشت بەچەند هۆکارێک دەبەستێ وەکو رەگەز،
  • 0:51 - 0:52
    ڕێجیم،
  • 0:52 - 0:54
    و شوێن.
  • 0:54 - 0:56
    لە بازنەی جەمسەری باکوور
    بۆ نموونه،
  • 0:56 - 0:59
    شیرێکی چڕ دروست دەکەن
    کە نزیکەی ٢٠% چەورییە،
  • 0:59 - 1:03
    بە نزیکەیی پێنج جار زیاتر لە مرۆڤ
    یان شیری مانگا،
  • 1:03 - 1:06
    بۆوەی یارمەتی گەنجەکان بات لەڕەقی
    ڕزگاریانبێ بەستن دابەزێ.
  • 1:06 - 1:08
    ئەی چۆن شیر دروستەکرێت؟
  • 1:08 - 1:11
    لە پڕۆسەی بێهاوتایی شیرپێدانی شیدەرەکان،
  • 1:11 - 1:15
    پۆلێکی تایبەت لە خانەی شیردا
    ناسراوە بە مەموسی
  • 1:15 - 1:20
    ڕیزکردن لە یەک چین لە دەوروبەر
    بە شێوەی هەرمێ.
  • 1:20 - 1:23
    ئەو خانانە هەموو بیناکە هەڵەمژن
    لە شیر دا،
  • 1:23 - 1:26
    پاشان دڵۆپە بچووکە قەڵەوەکان دروستەکەن
  • 1:26 - 1:30
    لەسەر پێکهاتەکان کە پێیەوترێ
    ڕێتیکولای نەرم و لوس.
  • 1:30 - 1:33
    قەترەیەک تێکەڵ بە یەکتر دەبێت
    وە گەردیلەکانی تر
  • 1:33 - 1:38
    پاشان دەردەکرێن و دەبرێنەوە
    لە بۆشایی نێوان خانەکان.
  • 1:38 - 1:42
    ڕژێنەکانی مەمک لە کۆتایدا شیرەکە دەردەدەن
    بە درێژایی مەمکەکان، گوانەکان،
  • 1:42 - 1:47
    یان لە حاڵەتی دەگمەندا
    لە ڕێگەی کەندەکانی ناو ئاوەوە.
  • 1:47 - 1:50
    هەرچەندە ئەم پرۆسەیە بە شێوەیەکی ئاسایی
    بۆ مێینەکان دەگیرایەوه،
  • 1:50 - 1:53
    لە هەندێک جۆری وەک شەمشەمەکوێرەی
    میوەی دایاک،
  • 1:53 - 1:54
    بزنەکان،
  • 1:54 - 1:55
    و تەنانەت پشیلەکانیش،
  • 1:55 - 1:58
    هەروەها نێرینەکان دەتوانن خۆیان دەربکەن.
  • 1:58 - 2:01
    خواردنەوەی شیر لە سەرتاسەری جیهاندا
    شیرەمەنی لە گامێش،
  • 2:01 - 2:02
    بزنەکان،
  • 2:02 - 2:02
    مەڕەکان،
  • 2:02 - 2:03
    حوشترەکان،
  • 2:03 - 2:04
    گامێشەکان،
  • 2:04 - 2:05
    ئەسپەکان،
  • 2:05 - 2:06
    و مانگاکان،
  • 2:06 - 2:09
    نزیکەی هەموو ئەم جۆە شەرابانە،
  • 2:09 - 2:12
    جۆرێک لە مادە لەگەڵ
    چوار ژووری گەدە
  • 2:12 - 2:15
    کە ڕێژەیەکی زۆر شیر بەرهەم ئەهینن.
  • 2:15 - 2:18
    لەمانە مانگاکان زۆرترین
    بە ئاسانی خۆماڵی کراوە
  • 2:18 - 2:22
    شیرێک بەرهەم دەهێنێت کە هەردووکیان
    بە ئاسانی جیاکرایەوە بۆ کرێمی و شلە
  • 2:22 - 2:25
    وە ناوەڕۆکێکی چەوری هاوشێوەی هەیە
    بۆ شیری مرۆڤ.
  • 2:25 - 2:27
    لە ژینگەی سروشتی خۆیان،
  • 2:27 - 2:31
    شیردەرەکان لەپەیوەندیدا نهێنی دەکەن
    بۆبەکارهێنانی دەستبەجێ لەلایەن گەنجەکانیان.
  • 2:31 - 2:34
    بەڵام لەگەڵ داواکاریەکانی
    بەکارهێنەرانی تینوو،
  • 2:34 - 2:38
    پیشەسازی شیرەمەنی ڕێگای پشتپێبەستێراون
    بۆ ئەوەی بەرهەم بهێنرێ،
  • 2:38 - 2:39
    بەنرخی ژیان،
  • 2:39 - 2:43
    و بەرهەمی شیر دابین بکەین.
  • 2:43 - 2:47
    لە ئامێری شیرەمەنی
    شیر بخولێنتەوە بە خێرایییەکی بەرز،
  • 2:47 - 2:52
    زۆرکردنی چەوری چڕ بۆ جیاکردنەوەیان
    لە شلەکە و سەرئاو کەوتن.
  • 2:52 - 2:53
    دوای ئەوەی کە لە کار دەدران،
  • 2:53 - 2:57
    ئەو چەورییە کە بە چەوری ناسراوە دەتوانرێ
    لەبەرهەمە شیرەمەنیەکان بەکاربهێنرێت
  • 2:57 - 2:58
    وەکو کەرە،
  • 2:58 - 2:58
    کرێم،
  • 2:58 - 3:00
    و پەنیر،
  • 3:00 - 3:04
    یان دەکرێت دواتر بخرێتە سەر
    شلەکە لە ڕێژەی جیاواز
  • 3:04 - 3:06
    بۆ ئەوەی شیرە چەورییە جیاوازەکانی پێ ببەیت.
  • 3:06 - 3:14
    شیری پڕ چەوری ، هەندێک جار ئاماژەی بۆکراوە
    وەک شیرەکە، ٣،٢٥% کەرەی زیاد کردووە
  • 3:14 - 3:18
    بە بەراورد بە ٢-١% بۆ نزم
    وە کەمکردنەوەی شیری چەوری،
  • 3:18 - 3:21
    وە کەمتر لە سەدا نیو
    بۆ شیرە.
  • 3:21 - 3:25
    بۆ ئەوەی جیاکردنەوەی چەوریەکە بوەستنەوە
    لە ئاوەوە، یان کرێمی،
  • 3:25 - 3:30
    تێکەڵەکە بە وزەیەکی بەرزەوە دەڕوات
    پرۆسەی پەستێنەری هاوڕەگەزخواز.
  • 3:30 - 3:34
    پێش ئەوەی شیر بەر ڕەفەکە بێت، هەروەها
    بە شێوەیەکی ئاسایی گەرمی چارەسەر کراوە
  • 3:34 - 3:36
    بۆ کەمکردنەوەی ئاستی میکرۆب،
  • 3:36 - 3:38
    پڕۆسەیەکی حکومی
  • 3:38 - 3:42
    ئەو شیرە خاوانە مشتومڕدەکەن
    لەوانەیە بەهای خۆراکی شیر کەم بکاتەوە.
  • 3:42 - 3:46
    بە میکرۆب دەست بە تێکەربوونی شیر دەکرێت،
  • 3:46 - 3:49
    کە بەکاردەهێنێ و دەشکێنێ
    خۆراکی شیر.
  • 3:49 - 3:52
    ئه و پرۆسەیه دەبێت هی کەره بێت
    بۆ ئەوەی پێکەوە بچەوسێنین،
  • 3:52 - 3:56
    کەبەرەوبەرهەمێکی ناخۆش وناتەبای بینراویەبا.
  • 3:56 - 3:58
    وە بەرهەمە لاوەکییەکانی
    بەکارهێنانی میکرۆب
  • 3:58 - 4:02
    ئەو ئاوێتەی کە تام دەکات
    وە بۆنی ناخۆشم بۆ بێت.
  • 4:02 - 4:03
    بەڵام کێشەیەکی گەورەتر هەیە.
  • 4:03 - 4:08
    شیری خاو دەتوانێت میکرۆب هەڵبهێنێت کە
    سەرچاوەی نەخۆشییە کوشندەکان،
  • 4:08 - 4:12
    بۆیە بۆ کوشتنی زۆرێک لەو
    بە میکرۆب،
  • 4:12 - 4:13
    و شیرەکە درێژتر بهێڵەوە،
  • 4:13 - 4:17
    تەکنیکێک بەکار ئەهێنیت پێیەوترێ پوختەکردن.
  • 4:17 - 4:19
    یەک وەشانی ئەم پرۆسەیە شتێ
    شیر دەرئەخەن
  • 4:19 - 4:22
    بۆ نزیکەی ٣٠ چرکە لە گەرمی بەرز.
  • 4:22 - 4:26
    وەشانێکی تر،
    پێی دەوترێت بەرزبونەوەی پلەی گەرما،
  • 4:26 - 4:27
    یان بە پاسترکردنی زۆر،
  • 4:27 - 4:33
    شیرەکە دەتەقینەوه بە شێوەیەکی زۆر بەرزتر
    پلەی گەرما لە چەند چرکەیەکدا.
  • 4:33 - 4:36
    شیری یوئێچتی شانازی بەژیانێکی درێژتر دەکات،
  • 4:36 - 4:39
    تا دوازدە مانگ بێ سەلاجە،
  • 4:39 - 4:42
    بەراورد بە شیری پەتراو
    دوو هەفتە لە ساردەویجەکە.
  • 4:42 - 4:45
    لەبەر ئەوەی پلەی گەرمای بەرز
    لە پرۆسەی UHT
  • 4:45 - 4:48
    لە کارخستنی میکرۆب.
  • 4:48 - 4:50
    هێشتا پلەکانی گەرمای بەرز
  • 4:50 - 4:55
    لەوانەیە کاریگەری خراپی لەسەر خۆراکدا بێت
    و تایبەتمەندیە هەستەوەرییەکانی شیرەکە.
  • 4:55 - 4:58
    لە کۆتاییدا، ئەو هەڵبژاردەیە درۆدەکات
    لە تامی بەکاربەر
  • 4:58 - 5:00
    و پێویستی بە ئاسودەیی هەیە.
  • 5:00 - 5:02
    خۆشبەختانە زۆر،
    بژاردەی بەردەست هەنە
  • 5:02 - 5:08
    لە پیشەسازییەک کە زیاد بەرهەم دەهێنێت
    لە ٨٤٠ملیۆن تۆن بەرهەمی ساڵانەیە.
Title:
زانستێکی شیر- جۆنسن جەی، ئۆسەلیڤان
Description:

پیشاندانی وانەی تەواو:http://ed.ted.com/lessons/the-science-of-milk-jonathan-j-o-sullivan

پیشەسازی شیر ساڵانە بە بڕی 840 ملیۆن تۆن بەرهەم بەرهەم دەهێنێت بۆچی مرۆڤ ئەوەندە شیر دەخواتەوە؟ وە بەو هەموو شیرە مادە شیرە خۆرانە مان بۆ پەسەند دەکەین بەسەر هەندێک ی تردا؟ جۆناتان جەی ئۆ سولیڤان باسی چۆنیەتی دروست کردنی شیر دەکات

وانەی جۆناسان جەی ئۆ سولیڤان ئەنیمەیشن لەلایەن TED-Ed
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
05:24

Kurdish (Central) subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.