Jak podejmować trudne decyzje?

Oto prelekcja, która naprawdę może odmienić wasze życie. Którą ścieżkę kariery wybrać? Rozstać się czy wziąć ślub? Gdzie zamieszkać? Podejmowanie ważnych decyzji może być prawdziwą udręką. „Dzieje się tak dlatego, ponieważ źle do nich podchodzimy” – twierdzi filozofka Ruth Chang. Jednocześnie podpowiada nam, jak możemy ukształtować swoje prawdziwe „ja".

Pomyślcie o trudnym wyborze,
który czeka was w przyszłości.

Może to być wybór zawodu:

być artystą czy księgowym?

Lub wybór miejsca zamieszkania:
miasto czy wieś?

Albo wybór przyszłej małżonki:

wybór pomiędzy Betty a Lolitą.

Może to być decyzja
o posiadaniu dzieci,

o zamieszkaniu ze schorowanym rodzicem,

o wychowaniu dziecka w religii,

którą wyznaje was partner,

a która wam jest obojętna.

Albo o przekazaniu
oszczędności życia na cele charytatywne.

Zapewne wybór,
o którym pomyśleliście

jest czymś, co ma wielkie znaczenie,

co odgrywa istotną dla was rolę.

Trudnym decyzjom zwykle towarzyszy

zadręczanie się, załamywanie rąk,

zgrzytanie zębami.

Sądzę, że źle pojmujemy trudne wybory

i ich wpływ na nasze życie.

Zrozumienie, czym są trudne wybory,

pomaga odkryć moc,

którą posiadamy.

Wybór staje się trudny,

kiedy opcje są zbliżone.

Przy łatwym wyborze

pierwsza możliwość
jest lepsza niż druga.

Przy trudnym wyborze

jedna opcja jest lepsza
pod pewnym względem,

a druga jest lepsza pod innym.

I ostatecznie żadna z nich
nie jest najlepsza.

Zadręczacie się, rozważając,

czy zachować obecną pracę w mieście,

czy całkowicie zmienić swoje życie

i podjąć ambitniejszą pracę na prowincji.

Pozostanie na miejscu ma zalety,

ale przeprowadzka także je ma

i żadna z opcji nie jest najlepsza.

Nie powinniśmy uważać
wszystkich trudnych wyborów za ważne.

Na przykład decyzja,
co zjeść na śniadanie.

Możecie zjeść płatki bogate w błonnik

albo pączka z czekoladą.

Załóżmy, że przy wyborze liczy się

smakowitość i zdrowie.

Płatki są zdrowsze,

a pączek smakuje lepiej,

ale żadne z nich nie jest najlepszą opcją.

Trudny wybór.

Świadomość, że małe wybory

też mogą być trudne

może sprawić,
że duże wybory będą mniej skomplikowane.

Skoro udało nam się zdecydować,
co zjeść na śniadanie,

to może uda nam się zdecydować,

czy zostać w mieście

czy zacząć od nowa na wsi.

Nie powinniśmy też myśleć,
że trudne decyzje są trudne,

ponieważ jesteśmy głupi.

Po ukończeniu college'u

nie mogłam zdecydować

między filozofią a prawem.

Uwielbiałam filozofię.

Można zdobyć niesamowitą wiedzę,

będąc filozofem,

siedząc sobie w wygodnym fotelu.

Jednak moja rodzina to skromni imigranci.

Luksusem dla mnie

był ozór wieprzowy i kanapka z dżemem

w pudełku na lunch do szkoły.

Dlatego myśl o spędzeniu swojego życia

na siedzeniu w fotelu i rozmyślaniu

zdawała się szczytem
ekstrawagancji i lekkomyślności.

Wyjęłam swój żółty notatnik

i przedzieliłam linią kartkę na pół,

próbując wypisać powody

"za" i "przeciw" dla każdego rozwiązania.

Pomyślałam wtedy,

że chciałabym wiedzieć,

jak moje życie może się potoczyć.

Gdyby tylko Bóg
albo portal Netflix wysłał mi DVD

pokazujące obie opcje w przyszłości,
wiedziałabym, co robić.

Porównałabym je dokładnie

i wiedziałabym, która jest lepsza.

Wybór byłby prosty.

Ale nie miałam nagrania DVD.

Nie wiedząc,
która możliwość jest lepsza,

zrobiłam to, co robi wielu z nas
w obliczu trudnych decyzji:

wybrałam bezpieczniejszą opcję.

Strach przed byciem bezrobotną filozofką

popchnął mnie do zostania prawniczką.

I jak się przekonałam

prawo do mnie nie pasowało.

Nie czułam się sobą.

Dlatego teraz jestem filozofką

i badam temat trudnych wyborów.

Strach przed nieznanym,

który często demotywuje

w obliczu trudnych decyzji,

polega na tym, że mylnie je postrzegamy.

Błędem jest myślenie,
że podejmując trudne decyzje,

jedna opcja
jest rzeczywiście lepsza od drugiej,

a my jesteśmy zbyt głupi,
żeby wiedzieć która.

Skoro tego nie wiemy,
równie dobrze możemy

wybrać tę mniej ryzykowną.

Nawet porównywanie obu opcji,

mając wszystkie dane,
nie ułatwi wyboru.

Trudne wybory są trudne.

Nie z naszej winy czy ignorancji.

Są trudne, bo nie ma najlepszej opcji.

Skoro nie ma najlepszej możliwości,

a jedna nie ma przewagi

nad drugą,

zatem obie muszą być równie dobre.

Może stając przed trudnym wyborem,
najlepiej jest powiedzieć,

że obie są równie dobre.

Ale to nie może mieć sensu.

Jeśli są równie dobre,

możemy zadecydować,
rzucając monetą.

Błędem byłoby myślenie,

że wyboru dotyczącego kariery

domu, małżonka dokona za nas moneta.

Istnieje kolejny powód, żeby sądzić,

że trudny wybór
wcale nie polega na rozważeniu

równie dobrych opcji.

Załóżmy, że wybieracie
pomiędzy dwoma posadami:

możecie być bankierem inwestycyjnym

albo artystą grafikiem.

Wiele rzeczy liczy się przy tym wyborze:

atrakcyjność pracy,

zabezpieczenie finansowe,

czas dla rodziny i tak dalej.

Być może kariera artysty pchnie was

na granicę najnowocześniejszych form

wyrazu poprzez obraz.

Może kariera bankiera

zawiedzie was
na granicę najnowocześniejszych

form manipulacji finansowej.

Myślcie o obu zawodach tak,

żeby jeden nie był lepszy od drugiego.

Teraz trochę ulepszymy jeden z nich.

Przypuśćmy, że kuszący was bank

zwiększa waszą pensję o 500 dolarów.

Czy wyższa pensja sprawi,
że praca w bankowości

wyda się lepsza od pracy artysty?

Niekoniecznie.

Praca w bankowości dzięki wyższej pensji

jest lepsza niż wcześniej,

ale to wcale nie daje pewności,

że lepiej być bankierem niż artystą.

Jeśli ulepszenie jednego zawodu,

nie czyni go lepszym,

zatem oba zawody

nie mogą być tak samo dobre.

Gdy mając dwie równie dobre rzeczy,

ulepszycie jedną z nich,

powinna stać się lepsza od drugiej.

To nie sprawdza się
przy podejmowaniu trudnych decyzji.

Zatem mamy łamigłówkę.

Mamy dwa zawody.

Pierwszy nie jest lepszy od drugiego.

Nie są też równie dobre.

Zatem jak mamy podjąć decyzję?

Coś tu jest nie tak.

Może wybór
sam w sobie jest problematyczny,

a porównanie niemożliwe?

To nieprawda.

Nie staramy się przecież wybrać pomiędzy

nieporównywalnymi możliwościami.

Rozważamy zalety dwóch zawodów,

a nie zalety liczby dziewięć

oraz talerza smażonych jajek.

Porównanie ogólnych zalet dwóch zawodów

jest dla nas wykonalne

i często to robimy.

Sądzę, że łamigłówka pojawia się,

ponieważ odnosimy się do kwestii wartości

bez większego zastanowienia się.

Mimowolnie przyjmujemy,

że wartości takie jak
sprawiedliwość, piękno, dobro

są powiązane z wielkościami

takimi jak długość, masa i waga.

Porównajmy coś,
nie biorąc pod uwagę wartości.

Na przykład która z walizek jest cięższa.

Istnieją tylko trzy możliwości.

Waga pierwszej walizki
jest większa, mniejsza

od wagi drugiej albo jest jej równa.

Cechy takie jak waga mogą być wyrażone

za pomocą liczb rzeczywistych:
jeden, dwa, trzy...

Istnieją tylko trzy możliwe porównania

pomiędzy dwoma liczbami rzeczywistymi.

Jedna liczba jest większa,
mniejsza od drugiej

albo jest jej równa.

Tak nie dzieje się z wartościami.

Choć oświecenie dawno już przeminęło,

to zazwyczaj zakładamy,

że myślenie naukowe stanowi klucz

do tego, co ważne.

Ale świat wartości

różni się od świata nauki.

To, co należy do jednego świata,

można przedstawić
dzięki liczbom rzeczywistym.

W drugim świecie to niemożliwe.

Nie powinniśmy zakładać,

że świat bytów, długości i wag

jest taki sam jak świat powinności,

tego, co powinniśmy zrobić.

Jeśli to, co jest dla nas ważne:

radość dziecka, miłość do partnera

nie może być przedstawione
za pomocą liczb,

to nie ma powodu, żeby sądzić,

że wybór oznacza tylko trzy możliwości:

jedna z opcji jest lepsza,
gorsza od drugiej

albo jest jej równa.

Musimy wprowadzić nową, czwartą zależność,

oprócz opcji lepszej, gorszej lub równej.

Określa ona,
co dzieje się przy trudnych wyborach.

Mówię o takich opcjach,

że są "równorzędne.

Gdy opcje są równorzędne,

bardzo liczy się, którą wybierzecie,

ale nie ma możliwości wybrania lepszej.

Możliwości mają raczej

sąsiadujące wartości,

wartości należące do tej samej ligi.

Jednocześnie różnią się pod względem

rodzaju wartości.

Dlatego wybór jest trudny.

Takie rozumienie trudnych wyborów

pomaga nam odkryć rzeczy,
których o sobie nie wiedzieliśmy.

Każdy z nas może

tworzyć powody.

Wyobraźcie sobie świat,
w którym każdy wybór

jest prosty,

w którym zawsze jest najlepsza opcja.

Jeśli istnieje najlepsza opcja,

to ją powinniście wybrać,

ponieważ bycie racjonalnym

oznacza wybór
tej lepszej rzeczy, a nie tej gorszej.

To wybór, który dyktuje rozsądek.

W takim świecie

rozsądek podpowiadałby,

żeby nosić czarne, nie różowe skarpety,

jeść płatki zamiast pączków,

mieszkać w mieście, a nie na wsi,

ożenić się z Betty, a nie z Lolitą.

Świat pełen łatwych wyborów

zrobiłby z nas niewolników rozsądku.

Jeśli się nad tym zastanowić,

szaleństwem byłoby sądzić,

że przedstawione powody

dyktują wam,
że najrozsądniej będzie skupić się

na konkretnym hobby,
którym się zajmujecie,

mieszkać w tym domu,
w którym mieszkacie,

wykonywać tę pracę,
którą wykonujecie.

W zamian stanęliście przed możliwościami,

które były równorzędne -
przed trudnymi wyborami.

Stworzyliście powody,

dla których wybraliście
to hobby, ten dom i tę pracę.

Gdy opcje są równorzędne,

nasze powody,

które określają, czy popełniamy błąd,

milczą i nie podpowiadają, co robić.

To tutaj, w obrębie trudnych wyborów,

możemy przećwiczyć

swoją normatywną moc.

Moc tworzenia dla siebie powodów,

przemiany samego siebie

w typ osoby,

której życie na wsi

odpowiada bardziej niż życie w mieście.

Kiedy wybieramy pomiędzy opcjami,

które są ze sobą równorzędne,

możemy dokonać czegoś niesamowitego.

Możemy utożsamić się z daną możliwością.

Jestem tutaj.

Jestem taką osobą. Jestem za bankowością.

Jestem za pączkiem z czekoladą.

Taka reakcja przy trudnych wyborach

jest reakcją racjonalną,

ale nie podyktowaną podanymi nam powodami.

Jest poparta powodami,
które sami stworzyliśmy.

Kiedy sami tworzymy powody,

dla których stajemy się konkretną osobą,

wówczas stajemy się ludźmi,
którymi jesteśmy.

Można powiedzieć, że stajemy się autorami

naszego własnego życia.

Zatem kiedy stajemy
przed trudnymi wyborami,

nie powinniśmy walić głową w mur,

usiłując odgadnąć,
która opcja jest lepsza.

Nie ma lepszej możliwości.

Zamiast szukać powodów na zewnątrz,

powinniśmy ich szukać w sobie.

Kim mam być?

Możecie zdecydować się zostać bankierami
noszącymi różowe skarpetki,

uwielbiającymi płatki,
mieszkającymi na wsi.

Ja mogę zechcieć być artystką
noszącą czarne skarpetki.

która mieszka w mieście i kocha pączki.

To, jak postąpimy,
podejmując trudne decyzje,

w dużej mierze zależy od nas.

Ci, którzy nie stosują
normatywnych mocy

przy podejmowaniu
trudnych decyzji, dryfują.

Wszyscy znamy takich ludzi.

Ja dryfując, zostałam prawnikiem.

Nie wkładałam serca w bycie prawnikiem.

Nie byłam za pracą jako prawnik.

Dryfując, ludzie pozwalają światu

pisać scenariusz ich życia.

Pozwalają mechanizmom nagrody i kary:

klepaniu po głowie,
strachowi, łatwości wyboru

determinować ich działania.

Oto nauka płynąca z trudnych wyborów:

zastanówcie się,
w co możecie włożyć serce,

za czym możecie się opowiedzieć,

a dzięki trudnym wyborom

staniecie się tą osobą.

Nie traktujmy trudnych wyborów
w kategoriach męczarni i strachu.

To doskonałe okazje,

dzięki którym doceniamy wyjątkowość

ludzkiego stanu umysłu.

Powody, które określają nasze wybory

jako poprawne lub niepoprawne,

czasami się kończą.

Tutaj, w przestrzeni trudnych wyborów,

mamy tę moc

tworzenia własnych powodów,

dla których
stajemy się wyjątkowymi ludźmi.

Dlatego trudne wybory
nie są przekleństwem,

ale darem.

Dziękuję.

(Brawa)