Değer paradoksu - Akshita Agarwal

Tüm dersi izleyin: http://ed.ted.com/lessons/the-paradox-of-value-akshita-agarwal

Bir yarışma programında olduğunuzu düşünün ve şu iki ödülden birini seçebilirsin: Bir elmas ... ya da bir şişe su. Basit bir seçim- elmaslar daha değerlidir. Ama ya aynı seçimi, çölde günlerce dolandıktan sonra susuz kalmış durumda yaparsanız? Seçimizin farklı mı olur? Neden? Elmaslar hâlâ daha değerli değil mi? Akshita Agarwal değer paradoksunu açıklıyor.

Ders: Akshita Agarwal, animasyon: Qa'ed Mai.

Bir yarışma programında olduğunu düşün
ve şu iki ödülden birini seçebilirsin:

Bir elmas

ya da bir şişe su.

Basit bir seçim.

Elmaslar şüphesiz daha değerlidir.

Şimdi tekrar aynı seçimi
yapman gerektiğini düşün.

Ama bu sefer bir yarışma
programında değil,

çölde günlerce dolandıktan sonra
susuz kalmış durumdasın.

Seçimin farklı mı olur?

Neden? Elmaslar hâlâ
daha değerli değil mi?

Bu, meşhur değer paradoksudur.

Öncü ekonomist Adam Smith
tarafından tanımlanmıştır.

Bu bize, değer belirlemenin göründüğü
kadar kolay olmadığını gösterir.

Yarışmada, malların değişim
değerini düşünüyordun,

yani daha sonraki bir zamanda
onlardan elde edebileceğin değeri.

Ama çöl senaryosu gibi acil bir durumda,

çok daha önemli olan,
malın kullanım değeridir,

yani malın mevcut durumunda
ne kadar yardımcı olduğu.

Seçeneklerden sadece birini
seçebileceğimiz için de,

fırsat maaliyetini düşünmemiz gerekir,

yani öbür seçenekten vazgeçerek
neler kaybettiğimizi.

Ne de olsa elmas satmaktan
ne kadar kazanabileceğin,

eğer çölden çıkmayı başaramazsan,
çok da fark etmez.

Çağdaş ekonomistlerin çoğu
değer paradoksuyla ilgilenir,

bu düşünceleri, fayda kavramı altında

birleştirmeye çalışır.

Fayda, bir malın kişinin ihtiyaç ve
isteklerini ne kadar karşıladığıdır.

Fayda, her şeye uyarlanabilir
- temel bir ihtiyaç olan yiyecekten

sevilen bir şarkıyı duyulunca
alınan zevke -

ve farklı kişiler ve koşullara göre
doğal olarak değişir.

Piyasa ekonomisi, bize faydayı
izlememiz için kolay bir yol sağlar.

Basitçe anlatırsak,
bir şeyin sana faydası,

o şey için ne kadar ödemeye
istekli olduğunu ifade eder.

Şimdi, kendini tekrar çölde hayal et.

Ama bu sefer, sana
her beş dakikada bir

yeni bir elmas veya
bir şişe su sunuluyor.

Çoğu insan gibiysen, önce yolculuğu
bitirmeye yetecek kadar su,

sonra taşıyabileceğin kadar
elmas alırsın.

Bu, marjinal fayda denen
bir şey yüzündendir.

Elmas ve su arasında seçim yaptığında,

her bir fazladan şişe sudan
sağlayabileceğin fayda ile

her ilave elmastan sağlayabileceğin
faydayı kıyaslarsın.

Bu seçimi, sana her teklif
yapıldığında yaparsın.

İlk su şişesi, herhangi bir miktar
elmastan daha değerlidir.

Ama er ya da geç, ihtiyacın
olan tüm suyu alırsın.

Bir süre sonra, her ilave su şişesi
yük olmaya başlar.

Bu noktada, su yerine elmasları
seçmeye başlarsın.

Bu sadece su gibi ihtiyaçlarda
geçerli değildir.

Çoğu şey için, ne kadar
fazlasına sahip olursan,

o şeyin her fazladan kısmı daha
az yararlı ve zevkli olmaya başlar.

Buna marjinal faydanın
azalması prensibi denir.

En sevdiğin yiyecekten memnuniyetle
iki ya da üç porsiyon alırsın,

ama dördüncüsü seni
kusacak hâle getirir

ve yüzüncüsü, daha ona
sıra gelemeden bozulur.

Aynı filmi bıkana ya da
tüm paranı bitirene kadar

tekrar izlemek için para verebilirsin.

Her iki durumda, eninde sonunda

sinema bileti almanın marjinal faydasının
sıfıra indiği bir noktaya ulaşırsın.

Fayda kavramı sadece satın almaya değil,
karar vermeye de uygulanabilir.

Faydayı en yükseğe çıkarmanın ve azalan
kazançlardan kaçınmanın içgüdüsel yolu,

zamanımızı ve kaynaklarımızı harcama
yollarımızı çeşitlendirmektir.

Temel ihtiyaçlarımız karşılandıktan sonra,

kuramsal olarak,

seçtiğimiz şeyler bize faydalı ya da
zevkliyse onlara yatırım yaparız.

Tabii, faydayı gerçek hayatta ne kadar
etkili bir şekilde maksimuma çıkardığımız,

tamamen ayrı bir konu.

Ama şunu hatırlamak yardımcı olabilir:
Değerin temel kaynağı biziz,

paylaştığımız ihtiyaçlarımız,

zevk aldığımız şeyler

ve yaptığımız seçimler.