Return to Video

Làm thế nào tôi đã biết đọc -- và đầu tư chứng khoán -- trong tù

  • 0:01 - 0:03
    Vào một ngày tôi 14 tuổi
  • 0:03 - 0:05
    ở trong khu chơi bowling,
  • 0:05 - 0:06
    trộm tiền ở một máy chơi game,
  • 0:07 - 0:09
    và vừa lúc bước ra khỏi tòa nhà,
  • 0:09 - 0:11
    một bảo vệ tóm lấy vai tôi,
    và tôi tháo chạy.
  • 0:12 - 0:15
    Tôi chạy ra đường, rồi nhảy qua hàng rào.
  • 0:15 - 0:16
    Và khi tôi ở nóc hàng rào,
  • 0:16 - 0:19
    sức nặng của 3000 đồng 25 cent trong balo
  • 0:19 - 0:20
    kéo tôi ngã xuống đất.
  • 0:21 - 0:24
    Và khi tôi gượng dậy, nhân viên bảo vệ
    đó đã đứng bên trên
  • 0:24 - 0:27
    và gã nói "Lần sau mày hãy trộm cái gì
    có thể vác được nhé."
  • 0:27 - 0:29
    (Cười)
  • 0:29 - 0:32
    Tôi được đưa vào trại giáo dưỡng
  • 0:32 - 0:34
    và khi tôi được nhận bảo lãnh từ mẹ,
  • 0:35 - 0:38
    lời đầu tiên dượng tôi nói là,
    "Làm sao mà mày bị bắt vậy?"
  • 0:38 - 0:40
    Tôi đáp" Tại cái balo nó nặng quá."
  • 0:40 - 0:43
    Dượng nói, "Trời đất, mày không cần
    phải lấy hết đống tiền đó"
  • 0:43 - 0:46
    Tôi đáp, "Nhưng nó bé tí mà.
    Cháu đáng lẽ phải làm gì nữa?"
  • 0:46 - 0:51
    Và 10 phút sau, dượng đưa tôi đi
    trộm tiền của một máy game nữa.
  • 0:51 - 0:53
    Chúng tôi cần tiền đổ xăng về nhà.
  • 0:53 - 0:54
    Đó là cuộc đời tôi.
  • 0:55 - 0:57
    Tôi lớn lên ở Oakland, California,
  • 0:57 - 1:00
    với mẹ và những người ruột thịt của mình
  • 1:00 - 1:01
    đều nghiện ma túy.
  • 1:02 - 1:06
    Tôi sống trong môi trường chỉ có
    gia đình, bạn bè,
  • 1:07 - 1:09
    và trại cho người vô gia cư.
  • 1:09 - 1:13
    Thường ngày, bữa tối được phục vụ
    với những mẩu bánh mì và súp gà.
  • 1:13 - 1:15
    Gia đình tôi nói với tôi như này:
  • 1:15 - 1:17
    Tiền thống trị thế giới
  • 1:17 - 1:19
    và mọi thứ trên nó.
  • 1:19 - 1:21
    Và ở những con đường này,
    tiền là vua.
  • 1:21 - 1:23
    Và nếu bạn chịu phục tùng nó,
  • 1:23 - 1:25
    nó sẽ đưa bạn trở thành
    người xấu hoặc người tốt.
  • 1:26 - 1:29
    Không lâu sau, tôi phạm tội lần đầu tiên,
  • 1:29 - 1:32
    và đó là lần đầu tiên
    tôi được nói rằng tôi có triển vọng
  • 1:32 - 1:33
    và cảm thấy có người tin tưởng mình.
  • 1:34 - 1:36
    Chưa người nào nói rằng
    tôi có thể là luật sư
  • 1:36 - 1:38
    hay bác sĩ hay kĩ sư.
  • 1:38 - 1:41
    Làm sao tôi có thể làm điều đó?
    Tôi không biết đọc, viết hay đánh vần.
  • 1:42 - 1:43
    Tôi là người vô học.
  • 1:43 - 1:45
    Rồi tôi luôn nghĩ rằng
    phạm pháp là cuộc đời của mình.
  • 1:47 - 1:49
    Và đến một ngày
  • 1:49 - 1:50
    tôi được nói với một người
  • 1:50 - 1:54
    và gã ấy bàn về một vụ cướp
    chúng tôi có thể hợp tác.
  • 1:55 - 1:56
    Và chúng tôi thành công.
  • 1:57 - 1:59
    Một sự thật rằng tôi được nuôi dưỡng
  • 1:59 - 2:01
    trong quốc gia mạnh
    về tài chính nhất thế giới,
  • 2:01 - 2:03
    Hợp chủng quốc Hoa Kỳ,
  • 2:03 - 2:07
    khi tôi nhìn thấy mẹ của mình
    xếp hàng trước cửa ngân hàng máu
  • 2:09 - 2:12
    để bán đi máu của mình
    với 40 đôla chỉ để có tiền nuôi con.
  • 2:13 - 2:17
    Thậm chí tay bà vẫn còn hằn vết kim
    vào ngày mà bà bán đi giọt máu đó.
  • 2:17 - 2:19
    Tôi chưa hề quan tâm đến cộng đồng.
  • 2:19 - 2:21
    Vì họ mặc kệ cuộc đời tôi.
  • 2:21 - 2:24
    Tất cả mọi người ở đó cứ chỉ làm
    những việc để kiếm những gì họ muốn,
  • 2:24 - 2:26
    kẻ buôn ma túy, kẻ cướp,
    người buôn máu.
  • 2:26 - 2:28
    Tất cả mọi người đều lấy huyết tệ.
  • 2:28 - 2:30
    Thế nên tôi lấy nó bằng mọi cách.
  • 2:30 - 2:32
    Tôi đã có cái của mình.
  • 2:32 - 2:34
    Ngôn ngữ tài chính thực
    thống trị thế giới,
  • 2:35 - 2:37
    và tôi là một đứa nô lệ trẻ con
  • 2:37 - 2:38
    bước theo kẻ xấu.
  • 2:40 - 2:43
    17 tuổi, tôi bị bắt vì tội trộm cắp
    và giết người
  • 2:43 - 2:47
    và tôi sớm học được rằng tài chính trong
    tù thống trị hơn ở ngoài đường,
  • 2:47 - 2:49
    nên tôi muốn được tham gia.
  • 2:50 - 2:53
    Một ngày, tôi lao đến để chụp lấy
    mục thể thao của tờ báo
  • 2:53 - 2:54
    để cai ngục có thể đọc cho tôi,
  • 2:55 - 2:57
    và tôi đã vô tình nhặt lên
    mục kinh doanh.
  • 2:57 - 3:00
    Và ông già này đã nói:
    "Nè nhóc, mày chơi cổ phiếu hả?"
  • 3:00 - 3:01
    Và tôi nói, "Đó là gì?"
  • 3:01 - 3:05
    Ông ấy nói, " Đó là nơi những
    người da trắng cất tất cả tiền của họ."
  • 3:05 - 3:06
    (Cười)
  • 3:06 - 3:10
    Và đó là lần đầu tiên tôi
    lóe lên một tia hy vọng,
  • 3:10 - 3:11
    một tương lai.
  • 3:11 - 3:14
    Ông ta giải thích ngắn gọn cho tôi
    về cổ phiếu là gì,
  • 3:15 - 3:16
    nhưng đó chỉ là sơ bộ.
  • 3:18 - 3:20
    Ý tôi là, làm sao tôi có thể làm nó?
  • 3:20 - 3:22
    Tôi không thể đọc, viết hay đánh vần.
  • 3:23 - 3:25
    Những kĩ năng tôi đã có để
    che dấu sự thất học của mình
  • 3:25 - 3:27
    không còn hoạt động trong môi trường này.
  • 3:27 - 3:30
    Tôi bị nhốt trong một cái lồng,
    con mồi giữa những thú ăn thịt,
  • 3:30 - 3:32
    đấu tranh vì tự do mà tôi chưa từng có.
  • 3:32 - 3:34
    Tôi đã lạc lối, mệt mỏi,
  • 3:34 - 3:36
    và không còn lựa chọn.
  • 3:37 - 3:39
    Nên lúc 20 tuổi,
  • 3:39 - 3:41
    tôi làm điều khó nhất
    tôi từng làm trong đời.
  • 3:42 - 3:43
    Cầm lên quyển sách,
  • 3:45 - 3:48
    và nó là thời gian khổ sở
    nhất trong cuộc đời tôi,
  • 3:49 - 3:51
    cố gắng tập đọc.
  • 3:51 - 3:54
    sự tấy chay từ gia đình tôi,
  • 3:54 - 3:55
    những người thân.
  • 3:56 - 3:58
    Thật khó khăn.
  • 3:58 - 3:59
    Nó là một cuộc đấu tranh.
  • 3:59 - 4:01
    Nhưng tôi đã không biết
  • 4:01 - 4:04
    Tôi đã nhận được món quà lớn nhất
    tôi có thể mơ đến:
  • 4:04 - 4:06
    giá trị bản thân,
  • 4:06 - 4:08
    kiến thức, kỉ luật.
  • 4:09 - 4:13
    Tôi đã quá hưng phấn khi biết chữ đến
    nỗi đọc mọi thứ có thể tìm được:
  • 4:13 - 4:16
    vỏ kẹo, nhãn mác quần áo,
    biển báo, tất cả.
  • 4:16 - 4:17
    Tôi đã chỉ đọc mọi thứ!
  • 4:17 - 4:18
    (Vỗ tay)
  • 4:18 - 4:20
    Chỉ đọc.
  • 4:21 - 4:24
    Tôi đã quá phẩn khởi khi biết đọc
    và biết đánh vần.
  • 4:25 - 4:27
    Bạn đồng hương tới, nói,
    "Này, ăn gì vậy?"
  • 4:27 - 4:29
    Tôi nói, "K-Ẹ-O, kẹo."
  • 4:29 - 4:31
    (Cười)
  • 4:31 - 4:34
    Hắn nói, "Để tao lấy vài cái."
    Tôi nói, "K-H-Ô-N-G, không."
  • 4:34 - 4:35
    (Cười)
  • 4:35 - 4:36
    Nó thật tuyệt.
  • 4:36 - 4:39
    Ý tôi là, tôi bây giờ có thể thực sự
    đọc lần đầu tiên trong đời.
  • 4:39 - 4:41
    Cảm xúc tôi có từ nó
    thật tuyệt vời.
  • 4:43 - 4:46
    Và khi đó lúc 22, cảm nhận chính mình,
  • 4:47 - 4:49
    cảm thấy tự tin,
  • 4:49 - 4:50
    Tôi nhớ những gì OG đã bảo.
  • 4:52 - 4:55
    Nên tôi cầm mục kinh doanh của tờ báo lên.
  • 4:56 - 4:58
    Tôi đã muốn tìm
    những người da trắng giàu có.
  • 4:58 - 4:59
    (Cười)
  • 5:01 - 5:02
    Nên tôi tìm kiếm
    cái nhìn thoáng qua đó.
  • 5:03 - 5:05
    Khi tôi phát triển sự nghiệp
  • 5:05 - 5:09
    bằng cách dạy người khác cách
    quản lý tiền và đầu tư về mặt tài chính,
  • 5:09 - 5:12
    Tôi sớm học được rằng phải
    chịu trách nhiệm cho hành động của mình.
  • 5:12 - 5:15
    Đúng, tôi lớn lên
    trong một môi trường rất phức tạp,
  • 5:15 - 5:17
    Nhưng tôi đã chọn phạm tội,
  • 5:17 - 5:19
    và tôi phải thừa nhận việc đó.
  • 5:19 - 5:22
    Tôi đã phải chịu trách nhiệm về
    việc đó, và tôi đã làm.
  • 5:22 - 5:25
    Tôi đã xây dựng một giáo trình
    có thể dạy những tù nhân
  • 5:25 - 5:27
    cách để quản lý tiền
    qua các công việc trong tù.
  • 5:29 - 5:32
    Quản lý lối sống đúng cách
    sẽ cung cấp những công cụ chuyển hóa được.
  • 5:32 - 5:35
    mà họ có thể dùng để quản lý tiền
    khi quay trở lại với xã hội,
  • 5:35 - 5:39
    như phần lớn mọi người làm khi
    họ không phạm pháp.
  • 5:39 - 5:40
    Rồi tôi phát hiện ra
  • 5:41 - 5:43
    dựa theo MarketWatch,
  • 5:43 - 5:45
    hơn 60 phần trăm dân số Mỹ
  • 5:45 - 5:47
    có dưới 1000 đô la tiết kiệm.
  • 5:48 - 5:51
    Tạp chí Sports Illustrated nói rằng
    hơn 60% tuyển thủ NBA
  • 5:51 - 5:53
    và NFL bị phá sản.
  • 5:53 - 5:56
    40% vấn đề hôn nhân
    bắt nguồn từ khó khăn về tài chính.
  • 5:57 - 5:58
    Cái quái gì thế?
  • 5:58 - 6:00
    (Cười)
  • 6:00 - 6:03
    Ý bạn muốn nói rằng
    ta đã làm việc cả đời,
  • 6:03 - 6:06
    mua xe, quần áo,
    nhà và vật chất cho hôn nhân
  • 6:06 - 6:08
    nhưng lại đang khó khăn để chi trả?
  • 6:08 - 6:12
    Làm thế nào để cộng đồng có thể
    giúp từng tù nhân
  • 6:12 - 6:13
    quay về với xã hội
  • 6:13 - 6:15
    nếu họ không thể
    quản lý đồ của họ?
  • 6:16 - 6:17
    Chúng tôi toi đời rồi.
  • 6:17 - 6:19
    (Cười)
  • 6:19 - 6:21
    Tôi cần kế hoạch tốt hơn.
  • 6:22 - 6:25
    Việc này sẽ không
    diễn ra tốt đẹp lắm.
  • 6:25 - 6:26
    Vậy nên ...
  • 6:28 - 6:29
    Tôi đã nghĩ rằng,
  • 6:32 - 6:35
    bây giờ tôi bắt buộc phải
    gặp họ
  • 6:36 - 6:38
    và giúp đỡ,
  • 6:38 - 6:41
    thật là điên rồ vì tôi
    bây giờ đã quan tâm đến cộng đồng.
  • 6:41 - 6:43
    Wow, tưởng tượng.
    Tôi quan tâm đến cộng đồng.
  • 6:45 - 6:47
    Thất học về tài chính
    là một căn bệnh
  • 6:47 - 6:50
    đã làm tê liệt thiểu số và
    tầng lớp thấp hơn của xã hội
  • 6:50 - 6:52
    từ thế hệ này qua thế hệ khác,
  • 6:52 - 6:55
    và chúng ta nên tức giận về nó.
  • 6:55 - 6:56
    Hãy tự hỏi bản thân:
  • 6:56 - 7:00
    Làm thế nào mà 50 phần trăm
    của dân số Mỹ
  • 7:00 - 7:04
    mù chữ về tài chính trong một quốc gia
    thúc đẩy bởi sự thịnh vượng tài chính?
  • 7:05 - 7:08
    Sự tiếp cận của ta về
    công lý, địa vị xã hội,
  • 7:08 - 7:11
    môi trường sống, phương tiện
    giao thông và thực phẩm
  • 7:11 - 7:14
    dựa vào số tiền hầu hết
    chúng ta không thể kiểm soát.
  • 7:14 - 7:16
    Thật là điên rồ!
  • 7:16 - 7:17
    Đó là một đại dịch bệnh
  • 7:17 - 7:20
    và là mối nguy hiểm lớn nhất cho
    sự an toàn của người dân.
  • 7:22 - 7:24
    Dựa theo Bộ Cải Huấn của
    bang Carlifornia,
  • 7:24 - 7:27
    hơn 70 phần trăm tù nhân
  • 7:27 - 7:30
    phạm tội hoặc bị kết án
    về tội danh liên quan đến tiền bạc:
  • 7:30 - 7:35
    cướp, trộm cắp,
    lừa tiền, tống tiền --
  • 7:36 - 7:37
    và danh sách kéo dài.
  • 7:38 - 7:39
    Hãy xem cái này:
  • 7:39 - 7:42
    một tù nhân điển hình
  • 7:42 - 7:45
    sẽ gia nhập vào hệ thống tù
    ở California
  • 7:45 - 7:46
    không có giáo dục tài chính,
  • 7:47 - 7:49
    kiếm được 30 cents một giờ,
  • 7:49 - 7:51
    hơn 800 đô la một năm,
  • 7:51 - 7:54
    không phí phát sinh và
    không tiết kiệm được tiền.
  • 7:55 - 7:59
    Trong bản cam kết khi ra tù, anh ta
    sẽ được cho 200 đô và được bảo,
  • 7:59 - 8:02
    "Này, chúc may mắn, tránh rắc rối.
    Đừng quay về tù."
  • 8:03 - 8:06
    Không có sự chuẩn bị chu đáo
    hoặc kế hoạch tài chính dài hạn,
  • 8:06 - 8:07
    anh ta đã làm gì ...?
  • 8:09 - 8:10
    Vào tuổi 60?
  • 8:11 - 8:12
    Tìm một công việc tốt,
  • 8:12 - 8:16
    hoặc quay về hành vi phạm tội
    dẫn anh ta đến nhà tù lúc đầu?
  • 8:17 - 8:19
    Những người trả thuế, bạn chọn.
  • 8:19 - 8:22
    Có thể, sự giáo dục đã chọn
    cho anh ta.
  • 8:23 - 8:25
    Vậy làm sao để chữa căn bệnh này?
  • 8:26 - 8:28
    Tôi đồng sáng lập chương trình
  • 8:28 - 8:33
    mà chúng tôi gọi là Thúc Đẩy
    Ngôn Ngữ Tài Chính về Cảm Xúc
  • 8:33 - 8:34
    Chúng tôi gọi nó là FEEL,
  • 8:34 - 8:37
    và nó dạy bạn cách tách rời
    các quyết định cảm tính
  • 8:37 - 8:39
    khỏi các quyết định tài chính,
  • 8:39 - 8:43
    và bốn nguyên tắc trường tồn
    trong tài chính cá nhân là:
  • 8:43 - 8:44
    cách tiết kiệm đúng đắn,
  • 8:46 - 8:47
    kiểm soát phí sinh hoạt,
  • 8:48 - 8:50
    mượn tiền có hiệu quả
  • 8:50 - 8:54
    và đa dạng hóa tài chính
    bằng cách để tiền của bạn làm việc
  • 8:54 - 8:56
    thay vì làm việc cho nó.
  • 8:56 - 9:00
    Những tù nhân cần các kĩ năng này
    trước khi quay về với xã hội.
  • 9:01 - 9:05
    Bạn không thể có sự phục hồi
    toàn diện nếu thiếu chúng.
  • 9:05 - 9:09
    Ý nghĩ rằng chỉ có chuyên gia
    mới có thể đầu tư và quản lý tiền
  • 9:09 - 9:11
    là hoàn toàn lố bịch,
  • 9:12 - 9:13
    và ai nói thế là lừa dối.
  • 9:13 - 9:18
    (Vỗ tay)
  • 9:18 - 9:21
    Một chuyên gia chính là người
  • 9:21 - 9:23
    hiểu rõ về nghề của anh ta
    hơn tất cả,
  • 9:23 - 9:28
    và không ai biết số tiền bạn cần,
    có hay muốn rõ hơn chính bạn,
  • 9:28 - 9:30
    có nghĩa là bạn là chuyên gia.
  • 9:31 - 9:35
    Hiểu biết về tài chính không phải
    là một kĩ năng, thưa quí vị.
  • 9:35 - 9:36
    Nó là một lối sống.
  • 9:38 - 9:42
    Sự ổn định tài chính là một
    sản phẩm của lối sống đúng đắn.
  • 9:42 - 9:46
    Một tù nhân ổn định về tài chính
    có thể trở thành người trả thuế,
  • 9:47 - 9:50
    và một công dân trả thuế có
    tài chính ổn định có thể duy trì.
  • 9:50 - 9:55
    Việc này cho phép chúng ta tạo nên
    cầu nối giữa những người có ảnh hưởng:
  • 9:55 - 9:57
    Gia đình, bạn bè và những
    người trẻ tuổi
  • 9:57 - 10:00
    vẫn còn tin rằng
    tội phạm và tiền bạc liên kết
  • 10:02 - 10:05
    Vậy hãy xóa bỏ sự sợ hãi
    và mối lo âu
  • 10:05 - 10:06
    của mọi từ ngữ tài chính
  • 10:06 - 10:10
    và tất cả thứ vô nghĩa khác
    mà bạn đã nghe ngoài kia.
  • 10:10 - 10:14
    Và hãy chạm đến trái tim của
    những gì đã làm tê liệt xã hội này
  • 10:14 - 10:18
    Từ việc chăm sóc trách nhiệm của bạn để
    trở thành người quản lý cuộc sống tốt hơn.
  • 10:19 - 10:22
    Và hãy cung cấp một giáo trình
    đơn giản và dễ sử dụng
  • 10:22 - 10:25
    chạm đến trái tim, trái tim
  • 10:25 - 10:29
    của Thúc Đẩy Ngôn Ngữ Tài Chính
    Đầy Cảm Xúc là gì
  • 10:29 - 10:31
    Nếu bạn là khán giả
    đang ngồi ngoài kia và nói,
  • 10:32 - 10:34
    "Ồ, đó không phải tôi
    và tôi không tin nó,"
  • 10:34 - 10:35
    vậy đến lớp của tôi --
  • 10:35 - 10:37
    (Cười)
  • 10:37 - 10:41
    tôi có thể cho thấy bao nhiêu
    tiền sẽ tốn mỗi lần bạn xúc động.
  • 10:42 - 10:45
    (Vỗ tay)
  • 10:48 - 10:49
    Cảm ơn rất nhiều. Cảm ơn.
  • 10:49 - 10:50
    (Vỗ tay)
Title:
Làm thế nào tôi đã biết đọc -- và đầu tư chứng khoán -- trong tù
Speaker:
Curtis "Phố Wall" Carroll
Description:

Hiểu biết về tài chính không phải là một kĩ năng -- đó là một lối sống. Lấy ví dụ từ Curtis "Phố Wall" Carroll. Là một tù nhân, Carroll hiểu được sức mạnh của đồng tiền. Trong thời gian ở tù, anh ta tự dạy chính mình cách đọc và mua bán cổ phiếu, và bây giờ anh ấy chia sẻ một thông điệp đơn giản nhưng mạnh mẽ: tất cả chúng ta đều cần phải am hiểu hơn về tiền của chính mình

more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TEDTalks
Duration:
10:50

Vietnamese subtitles

Revisions