Karanlıkta parlayan köpek balıkları ve diğer harika deniz canlıları

Dalgaların sadece birkaç metre aşağısında, deniz biyoloğu ve kâşif fotoğrafçı David Gruber harika bir şeyler keşfetti -- okyanusun loş mavi ışığında renk renk parlayan sürpriz çeşitlilikte yeni deniz canlıları. Onun biyofloresan köpek balıkları, denizatları, deniz kaplumbağaları ve daha fazlasını aramadaki yolculuğuna katılın ve bu parlayan canlıların beyinlerimizle ilgili yeni bir anlayışı nasıl getirebileceğini öğrenin.

Ben, National Geographic'te çalışan

bir deniz biyoloğu ve kâşif fotoğrafçıyım.

Ama size bir sır vereceğim.

Bu fotoğraf tamamen asılsız,

tamamen asılsız.

Arkada deniz kızlarıyla ilgili hayallerini

yıktığım birkaç kişinin
ağladığını görüyorum.

Tamam, deniz kızları aslında gerçek.

Ama dalış yapan herkes bilir ki,

okyanus aslında böyle görünür.

Çünkü okyanus devasa bir filtredir

ve derinlere daldıkça
gördüğünüz renkleri

kaybedersiniz ve her şey hızlıca

karanlığa ve maviye dönüşür.

Ama bizler insanız. Karasal memelileriz.

Üç renkli görürüz.

Yani kırmızı, yeşil ve mavi görürüz

ve hepimiz tamamen renk bağımlısıyızdır.

Göz kamaştırıcı renkleri severiz

ve bu göz kamaştırıcı renkleri

suyun altında da görmek isteriz.

Su altını renklendirmeyle
ilgili 88 yıl önce başlayan,

ilk renkli su altı fotoğrafları
çekmeye çalışan Bill Longley

ve Charles Martin'e dair uzun
ve sefil bir hikâye var.

Burada içerisine hava pompaladığınız

eski tip dalış kıyafetlerinin içindeler.

Kuvvetli patlayıcı magnezyum tozuyla
dolu bir tombazları var

ve yüzeydeki zavallı insanlar

makinelerini odakladıklarında,
ne zaman pimi çekeceklerine emin değiller

ve -Bom!- bir librelik
kuvvetli patlayıcılar patlar,

böylece su altına biraz ışık verir

ve bu güzel lipsozun fotoğrafını çekerler.

Evet bu muhteşem bir kare
ama gerçek değil.

Yapay bir ortam yaratıp, kendi renk

bağımlılığımızı tatmin
etmemizi sağlıyorlar.

Diğer taraftan baktığımızda, suyun altına

kendi renklerimizi götürmektense,

okyanusun maviliğine bakıyoruz

ve bu mavi, tüm mavilerin potası.

Ve milyonlarca yıldır orada
yaşayan hayvanlar,

bu mavi ışığı alıp, her türde evrimleşip

diğer renkleri veriyorlar.

İşte bu gizemli dünyanın nasıl
göründüğüne dair küçük bir örnek.

Su altı ışık şovu gibi.

(Müzik)

Yine, burada mavi ışığın resme
yansımalarını görüyoruz.

Bu hayvanlar mavi ışığı özümseyip,

anında bu ışığa dönüştürüyorlar.

Düşündüğünüzde, gezegenin
yüzde 71'i okyanus

ve mavi ışık, neredeyse 1.000 metreye
kadar uzanabiliyor.

Su altına doğru indiğimizde, 10 metreden

sonra tüm kırmızılar yok olur.

Yani 10 metreden sonra
kırmızı bir şey görürseniz,

bu ışığı kırmızıya dönüştüren
ve üreten bir hayvandır.

Bu dünyamızdaki tek renkli
en büyük mavi ortamdır.

Benim bu biyofloresan dünyaya
girişim mercanlarla oldu.

Mercanlarla ilgili bir TED konuşmasıyla

o güzellikleri uzun uzun
anlatmak istiyorum.

Yaptıklarından biri,
mucizevi becerilerinden biri

çok sayıda floresan proteinleri

ve floresan molekülleri üretmeleri.

Bu mercan da, vücut ağırlığının
yüzde 14'üne

kadar floresan protein üretiyor olabilir.

Yüzde 14 kas geliştirip
kullanmamanız mümkün değil.

Yani bunun fonksiyonu olan bir şey
geliştiriyor olması muhtemel.

Son 10, 15 yılda bu benim için çok özeldi.

Çünkü bu molekülün,
biyomedikal bilimde

en devrimsel araçlardan
biri olduğu anlaşıldı

ve kendi özümüzü daha
iyi görmemizi sağladı.

Peki bunu nasıl inceliyorum?

Biyofloresanı araştırmak için
geceleri yüzüyoruz.

Ve başladığımda,

stroboskobumda bu mavi bantlı
filtrelerden kullanıyordum.

Böylelikle gerçekten hayvanların

dönüştürdüğü ışığı
gördüğümden emin oluyordum.

Doğa Tarihi Müzesi'nde bir
sergi yapıyorduk

ve resiflerdeki floresan mercanların
ne kadar muhteşem olduklarını

göstermeye çalışıyorduk ki
beni etkileyen bir şey oldu:

Bu.

Mercanlarımızın tam ortasında,

bu yeşil floresan balığını gördük.

Bu, yeşil bir floresan balığını
ya da herhangi

bir omurgalıyı ilk kez görüşümüzdü.

Gözlerimizi ovalayıp,
filtreleri kontrol ettik.

Belki birisi kamerayla oynayıp
bize şaka yapıyordur dedik,

ama bu yılan balığı gerçekti.

Bulduğumuz ilk yeşil
floresan yılan balığıydı

ve tüm gidişatımı tamamen değiştirdi.

Mercanları bir kenara bırakıp,

balık bilimci John Sparks'la
bir takım kurduk

ve tüm dünyada bu fenomenin
ne kadar yaygın

olduğunu araştırmaya başladık.

Ve balıklar, mercanlardan daha ilginçtir,

çünkü gerçekten gelişmiş
bir görüşleri vardır

ve bazı balıkları
fotoğraflarken gördüm ki,

gözlerinde floresanı
büyüten lensler bile var.

Bu konuyu daha çok araştırmak istedim.

Yeni teçhizat dizayn ettik

ve dünyadaki tüm mercanlarda süratle

floresan hayat aramaya başladık.

Samanlıkta iğne arıyorduk.

Yüzerken mavi ışığımızı kullanıp,

bir yanıt, hayvanlardan ışığı özümseyip

geri dönüştüren var mı diye bakıyorduk.

Ve sonunda, bir fotoğrafın arka planında
Kaupichphys yılan balığı gördük.

Utangaç, kendi hâlinde, hakkında hiçbir
şey bilmediğimiz bir yılan balığıydı.

Bu türün, boyu bir parmağım kadardır

ve zamanının yüzde 99,9'unu
kayaların altında saklanarak geçirirler.

Ama bu yılan balıkları, dolunay
olduğu gecelerde çiftleşmek için çıkarlar

ve dolunay ışığı suyun altına
maviyi yansıtır.

Belki de bunu birbirlerini görmek,
hızlıca birbirlerini bulmak

ve çiftleşmek için kullanıyorlardır.

Ve bir sonraki bu kısıtlı zamana
kadar tekrar deliklerine giriyorlardır.

Ama sonra başka floresan deniz altı
yaşamlarını da bulmaya başladık,

başından ensesine çizgileriyle ve

neredeyse kamufle olmuş,
oradaki mercanlarla

aynı yoğunluktaki floresanıyla
bu yeşil floresan

mercan balığını da bulduk.

Bu balıktan sonra,

bu kayanın altına kendisini saklamış,

kırmızı floresan iskorpitle tanıştık.

Bunu gördüğümüz tek yer,
kırmızı floresan algler

ya da kırmızı floresan mercanlardı.

Sonra bu sinsi yeşil
floresan zurna balığını bulduk.

Zurna balıkları çok çeşitlidir

ve beyaz ışığın altında
hemen hemen aynı şekilde görünürler.

Ama onlara floresan ışıkla bakarsanız,

çok sayıda desen görürsünüz.

Aralarındaki farkı
gerçekten görebilirsiniz.

Toplamda, -bunu geçen yıl raporladık-

200'ün üzerinde biyofloresan
balık türü keşfettik.

İlham kaynaklarımdan biri Fransız sanatçı
ve biyolog Jean Painlevé'dir.

Gerçekten de bu girişimi ve
yaratıcı ruhu biyolojide yakalar.

Kendi teçhizatlarını tasarlar,
kendi kamerasını yapar

ve hayran olduğu şey denizatları,
Hippocampus erectus'tur.

İlk kez bir denizatının
doğum anını kayda almıştır.

Bu bir erkek denizatı.

Kafalarının üst kısmındaki beyinleriyle,
yukarıya doğru yüzen

ilk balık türlerinden biriydi.

Erkek doğum yapar,

tamamen fenomen canlılar.

Jean günlerce uyumadı.

Hatta başına elektronik vizör koydu ki,

kendisini şoklayıp bu anı yakalayabilsin.

Keşke Painlevé'e
biyofloresan denizatlarını

bulduğumuz anı gösterebilseydim.

Hem de tam olarak onun
üzerine çalıştığı tür.

Ve işte videomuz.

(Müzik)

En gizemli balıklardır.

Tam üzerlerinde yüzersiniz belki,
ama denizatlarını göremezsiniz.

Kırmızı floresan yayan
alglere karışıyorlar.

Çok iyi görüşleri olmasına rağmen,

bu çiftleşme ritüeline katılıyorlar.

Belki de o etki için yapıyorlardır.

Yeşil floresan vatozu bulduğumuzda,

işler biraz gerginleşti.

Çünkü vatozlar keski
solungaçlı sınıfındadır,

ki bu sınıfa başka balıklar da girer ...

köpek balıkları.

Ben mercan biyoloğuyum.

Birinin suyun altına inip köpek balıkları
da floresan mı diye bakması gerekiyor.

Ve işte ben.

(Kahkahalar)

"Belki de mercanlara dönmeliyim" demiştim.

(Kahkahalar)

Ama anladık ki, köpek
balıkları floresan değil.

Sonra bunu bulduk.

Kaliforniya kıyısının açıklarında,
derin, karanlık bir kanyonda,

tüm sörfçülerin hemen altında gezinen

ilk biyofloresan şişen
köpek balığını bulduk.

İşte burada.

Bir metre uzunluğundalar ve
şişen köpek balığı diye anılıyorlar.

Şişen köpek balığı denmesinin
sebebi ise, bir tehlike

altında olduklarında su yutup,
kendi boyutlarının iki katı kadar

iç lastik gibi şişiyorlar.

Kendilerini bir kayanın altına sıkıştırıp,

bir avcının onları
yemesinden kurtuluyorlar.

İşte bu biyofloresan şişen köpek
balıklarına dair ilk görüntülerimiz.

Muhteşem. Bu belirgin desenleri
ortaya çıkarıyorlar ve

floresan olan kısımları var,
olmayan kısımları var.

Ayrıca üzerlerinde bu göz
kırpan noktalar var.

Köpek balığının diğer kısımlarından
çok daha parlaklar.

Görülecek en muhteşem şeylerden biri.

Bunun inanılmaz olduğunu düşündüm.

Peki bunun köpek balığı için anlamı ne?

Kendileri bunu görebiliyor mu?

Araştırdık ve gördük ki, köpek balığının

görüş özellikleriyle ilgili hiç bilgi yok.

Bu köpek balığını,
Cornell Üniversitesi'ndeki göz uzmanı

Ellis Loew'e götürdüm ve
bu köpek balığının, bizim karanlıkta

gördüğümüzden 100 kat daha iyi,
ayrık ve kati olarak

mavi-yeşil arayüzle gördüğünü anladık.

Ama sadece mavi-yeşil görüyorlar.

Yaptığı şey şu, bu mavi
dünyayı alıyor, mavi rengi

özümsüyor ve yeşil
rengini ortaya çıkartıyor.

Tam bir kontrast yaratıyor
ve gerçekten görebiliyorlar.

Tüm desenleri görebilmelerini

sağlayan bir yetenekleri olduğunu
gösteren bir modelimiz var.

Bulduğumuz kadarıyla dişiler ve erkeklerin

farklı farklı desenleri var.

Ama son bulduğumuz ise,
buradan birkaç mil uzakta

Solomon Adaları'ndaydı.

Gece yüzerken, ilk defa floresan bir
deniz kaplumbağasına rastladım.

Balıklardan, köpek balıklarına ve
sürüngenlere doğru gidiyoruz,

ki bu anlattığım sadece bir ay önceydi,

ama anladık ki,
bu şahin gagalı kaplumbağanın

görüşü hakkında hiçbir şey bilmiyoruz.

Ne kadar çok öğrenecek şey
var diye düşünüyorum.

Burada, Solomon Adaları'nda,

bu türde sadece birkaç bin tane
üreyen dişi kaldı

ve burası, onlar için
önemli noktalardan biri.

Buradan anlıyoruz ki,
onlar hâlâ buradayken

bu hayvanları gerçekten korumamız
ve anlamamız gerekli.

Biyofloresan hakkında düşünürken,

şunu öğrenmek istedim:
Ne kadar derine gidiyor?

Okyanusun dibine kadar gidiyor mu?

Denizaltı kullanmaya başladık

ve onları önlerindeki
bu özel mavi ışıkla donattık.

Daldık ve önemli

bir şey fark ettik --

1.000 metre derine daldığımızda

azalıyordu.

Orada, 1.000 metrenin altında
biyofloresan yaşam yoktu --

neredeyse hiçbir şey,
tamamen karanlıktı.

Demek ki sığlarda hayat bulan
bir fenomendi.

Ve 1.000 metrenin altında,

on canlıdan dokuzunun kendi ışıklarını

ürettiği, parladığı ve göz kırptığı

biyoluminesent bölgeye rastladık.

Daha derine gitmek istediğimde --

burada tek kişilik denizaltı kıyafetini
üzerime geçirmiş hâldeyim,

bazıları buna "Jacques Cousteau'nun
Woody Allen'la buluşma anı" diyor.

(Kahkahalar)

Derinleri keşfederken, şöyle düşündüm:

Yaşamla nasıl özenle
etkileşime giriyoruz?

Çünkü çok dikkatli olmamız gereken

yeni bir keşif çağına giriyoruz

ve keşiflerimiz örnek oluşturmalı.

Harvard Üniversitesi'nden robot uzmanı
Rob Wood'la bir ekip olduk

ve yumuşak dokulu su altı
robot parmaklar dizayn ediyoruz.

Böylece, su altındaki yaşamla
özenle etkileşime girebileceğiz.

Okyanusun derinliklerini
keşfetme teknolojimiz

çoğunlukla petrol, gaz ve askerî
sebeplerden ötürüydü,

ki bilirsiniz, bu konuda çok da
özenli değillerdir.

Bazı mercanlar 1.000 yaşında olabilir.

Oraya gidip kocaman bir kıskaçla
onları kırmak istemezsiniz.

Benim hayalim şöyle.

Geceleyin bir denizaltındayım.

Güç geri bildirimli
robotik eldivenlerim var,

böylece denizaltımın önüne özenle,
yumuşak dokulu eldivenlerimle nazikçe

örnekleri toplayıp kutulara koyduğum

bir laboratuvar kurabilirim.

Böylece araştırmamızı yürütebiliriz.

Tekrar etkili
uygulamalı yöntemlere gelelim.

Burada, floresan deniz canlılarının
DNA'sını kullanan

canlı bir beyin görüyorsunuz,

bu denizanası ve mercandan,

canlı beyini aydınlatıp
bağlantılarını görebilmek için.

Beyinlerimizin daha iyi görmesi için,

bir nevi insani sezgilerimizi
tatmin etmek adına

RGB (kırmızı-yeşil-mavi) kullanıyor
olmamız komik.

Daha da insanın aklını başından alan ise,

Yale'deki yakın iş arkadaşım
Vincent Pieribone'un

dizayn edip tasarladığı ve voltaja

tepki verebilen floresan proteindir.

Böylece bir nöron yandığında görebiliyor.

İşin özünde, deniz canlıları tarafından

yaratılan bir anlayışa açılan
bir kapıya bakıyorsunuz.

Bu bana bakış açısını
ve ilişkileri hatırlatıyor.

Derin uzaydan,

evrenimiz bir insan beyni
hücresi gibi görünüyor.

Şimdi de, deniz altı canlılarını ve
hücrelerini bulduğumuz,

insan aklını aydınlatan

okyanusun derinliklerindeyiz.

Umuyorum ki, aydınlanmış akıllarla

tüm yaşamın birbiriyle olan kapsayıcı
bağlantısına kafa yorabiliriz

ve okyanusları sağlıklı tuttuğumuz sürece

daha başka neler olduğunu
idrak edebiliriz.

Teşekkür ederim.

(Alkışlar)