Mark Forsyth: Zübük nedir? Politik dil ile ilgili kısa bir ders

Politikacıların çoğu kullandıkları sözcükleri yaratmayı umdukları gerçeği şekillendirmek için dikkatli seçerler. Ama bu işe yarıyor mu? Dilbilimci Mark Forsyth İngiliz ve Amerikan tarihinden birkaç sözcüğün kaynaklarının eğlenceli hikayelerini anlatıyor (örneğin, George Washington'ın nasıl "başkan" olduğunu hiç merak ettiniz mi?) ve şaşırtıcı bir sonuca varıyor. (Londra'daki TEDxHousesofParliament'tan)

Oxford İngilizce Sözlüğü'ndeki

en sevdiğim sözcüklerden biri: zübük (snollygoster).

Kulağa çok hoş geldiğinden seviyorum bu sözcüğü.

Zübüğün sözcük anlamı

"dürüst olmayan bir politikacı".

Ancak 19. yüzyılda bir gazete editörü onu,

şu şekilde daha iyi tanımladı.

"Zübük bir partiden, bir platformdan veya bir prensipten

bağımsız olarak iktidar arayan

ve kazandığında

oraya muazzam konuşsal üstlenmenin gücüyle erişen

kişiye denir."

(Gülüşmeler)

"Konuşsal" ne demek hiçbir fikrim yok.

Sözcüklerle ilgili bir şey olsa gerek.

Ancak sözcüklerin politikanın tam ortasında yer aldığı gerçeği çok önemli

ve politikacılar da dili kontrollü kullanmayı denemeleri gerektiğinin farkındalar.

Örneğin 1771'e kadar

İngiliz Parlementosu, tartışma meclisindeki konuşulanların gazetelere

kelimesi kelimesine aktarılmasına izin vermiyordu.

Bunu Brass Crosby gibi ilginç bir ada sahip

bir kişinin ceseratine ve parlemantoya savaş açmasına

borçluyuz.

Londra Kulesi'ne atıldı

ve hapsedildi,

ama onlarla mücadele edecek

kadar cesurdu

ve sonunda halkın öylesine desteğini aldı ki kazandı.

Bundan birkaç yıl sonra da

"pirinç kadar cesur" (ç.n.: pirinç: madeni alaşım, İng. brass)

sözcük öbeği kullanılmaya başlandı.

Birçok insan bunun metalle ilgisi var sanıyor.

Öyle değil. Basın özgürlüğünü

savunan kişiyle ilgili.

Ancak size politikayla sözcüklerin

nasıl etkileştiğini anlatmak için,

sizi Amerika Birleşik Devletleri'ne götürmek istiyorum,

bağımsızlıklarını kazandıktan hemen sonraya.

Liderleri George Washington'a ne diyecekleri

sorusuyla karşı karşıyaydılar.

Ne diyeceklerini bilmiyorlardı.

Cumhuriyetçi bir ülkenin liderine ne dersiniz?

Kongrede uzun süreler boyu tartıştılar.

Masaya olabilecek

birçok öneri geldi.

Mesela, bazıları ona

Baş Sulh Yargıcı Washington demek istedi,

diğerleri ise Majesteleri George Washington,

bazıları ise ona Amerika Birleşik Devletleri Halkının Haklarının Koruyucusu Washington demek istediler.

Pek akılda kalıcı değil.

Bazıları ise ona Kral demek istediler.

Bunun denenip onaylandığını düşündüler.

Monarşik olmak istemiyorlardı,

sadece sınırlı bir süreliğine Kral olabileceğinizi

düşünüyorlardı.

Aslında, bu olabilirdi.

Herkes inanılmaz sıkılmıştı,

çünkü bu tartışma üç hafta sürdü.

Zavallı bir senatörün günlüğünü okudum,

"Hala bu konu üzerinde çalışıyoruz" deyip duruyordu.

Bu gecikmenin ve sıkıntının nedeni

Temsilciler Meclisi'nin Senato'ya karşı olmasıydı.

Temsilciler Meclisi Washington'ın

gücün sarhoşluğuna kapılmasını istemiyordu.

Ona Kral demek istemiyorlardı,

çünkü bunun onun veya onu takip eden kişinin aklına fikirler sokmasını istemiyorlardı.

Bu yüzden ona düşünebildikleri

en mütevazı, en yavan, en acınası ünvanı vermek istiyorlardı.

Bu ünvan "Başkan" idi.

Başkan. Bu ünvanı onlar yaratmadılar. Daha önce de kullanılıyordu,

ama anlamı sadece bir toplantıya başkanlık eden kişiydi.

Jüri başkanı gibi bir şeydi.

Sözcü veya denetmen terimlerinden

öte bir görkemi yoktu.

Bazen küçük koloni konseylerinin ve küçük devlet kurumlarının

başkanları oluyordu, ama pek anlamı olmayan bir ünvandı.

Bundan dolayı Senato bu ünvana karşı çıktı.

Bu komik, ona Başkan diyemezsiniz.

Bu kişinin gidip antlaşmaları imzalaması, yabancı delegelerle görüşmesi gerekiyor.

Amerika Birleşik Devletleri Başkanı

gibi uyduruk bir ünvana sahip bir kişiyi

kim ciddiye alır?

Üç haftalık bir tartışmanın sonunda,

Senato teslim olmadı.

Bunun yerine, şimdilik "Başkan" ünvanını kullanacaklarını söylediler,

ancak bu ünvanı kabul etmediklerinin,

ve geleneği kör olası Başkan değil de

Baş Sulh Yargıcı ve saygın ünvanlarının,

kaleminde ilhak etmek olan

devletin cumhuriyetçi ya da monarşik şekillerinden

hangisine bağlı olursa olsun

uygar ülkelerin fikirlerine

ve çalışmalarına uygun saygıdan dolayı,

ayrıca yabancı ülkelerle olan ilişkilerin teklik görüntüsüyle

zarar görmesini istemediklerinin kesin olarak anlaşılmasını istediler,

yani tuhaf gözükmek istemiyoruz.

Bundan ilginç şeyler öğrenebiliriz.

Birincisi, - bu en sevdiğim -

şimdiye kadar Senato'nun resmi olarak

Başkan ünvanını onayladığını bulabilmiş değilim.

Barack Obama, Başkan Obama, ödünç alınmış bir süreyle bu ünvanı kullanıyor ve

Senato'nun harekete geçmesini bekliyor.

İkinci öğreneceğiniz şey

devlet geçici süreyle dediğinde --

(Gülüşmeler) -

223 yıl sonra hala bekliyor olabilirsiniz.

Ama üçüncü öğreneceğiniz şey,

bu oldukça önemli,

sizin konuşmamdan bunu çıkarmanızı istiyorum,

Amerika Birleşik Devletleri Başkanı ünvanı

o kadar da mütevazı durmuyor, değil mi?

Onun kullanımındaki

5.000 nükleer savaş başlığıyla

ve dünyanın en büyük ekonomisine sahip olmakla

ve insansız hava araçları filosuyla ve bunun gibi şeylerle bir ilgisi olsa gerek.

Gerçeklik ve tarih bu unvana görkem bahşetti.

Sonuç olarak Senato kazandı.

İstedikleri saygınlık unvanını aldılar.

Ayrıca Senato'nun diğer endişesi, teklik görüntüsü,

şey, o zamanlar teklikti.

Şimdi kaç ülkenin başkanı var, biliyor musunuz?

Yüz kırk yedi.

Hepsi 5.000 nükleer savaş başlığına ve benzerlerine

sahip adama benzemek istediklerinden.

Sonunda Senato kazandı

ve Temsilciler Meclisi kaybetti,

çünkü Amerika Birleşik Devletleri Başkanı

olduğunu söylediğiniz kimse

kendini mütevazı hissetmez.

Bence buradan çıkaracağınız

ve çıkarmanızı istediğim en önemli ders bu.

Politikacılar gerçeği şekillendirmek ve onu kontrol etmek için

sözcükleri seçerler ve kullanırlar, ama aslında,

gerçekler sözcükleri, sözcüklerin

gerçeği değiştirdiğinden çok daha ciddi olarak değiştirirler.

Çok teşekkür ederim.