Het geheim van verlangen in een langetermijnrelatie

In langetermijnrelaties verwachten we vaak dat onze geliefde onze beste vriend en erotische partner is. Maar, zoals Esther Perel uitlegt, goede en toegewijde seks put uit twee tegenstrijdige behoeften: onze behoeft aan veiligheid en onze behoefte aan verrassing. Hoe houden we verlangen in leven? Gevat en vlot leidt Perel ons door het mysterie van erotische intelligentie.

Waarom vervaagt goede seks zo vaak,

zelfs voor stellen
die evenveel van elkaar blijven houden?

En waarom is goede intimiteit
geen garantie voor goede seks,

in tegenstelling tot wat we graag geloven?

Of, the volgende vraag zou zijn;

kunnen we verlangen naar wat we al hebben?

Dat is de vraag van 1 miljoen, toch?

En waarom is het verbodene zo erotisch?

Hoe komt het dat grensoverschrijding
verlangen zo versterkt?

En waarom maakt seks baby's,

terwijl die een ramp zijn
voor de erotiek bij koppels?

Het is min of meer de fatale klap voor erotiek.

Als je verliefd bent, hoe voelt dat?

Als je verlangt, hoe anders is dat dan?

Dit zijn een aantal vragen

die centraal staan in mijn zoektocht

naar de aard van erotisch verlangen

en de dilemma's die ermee gepaard gaan
in moderne liefde.

Daarvoor reis ik de wereld af.

Het valt me op dat

overal waar de romantiek
haar intrede heeft gedaan,

er een verlangenscrisis lijkt te bestaan.

Een verlangenscrisis,
als in het bezitten van het verlangen --

verlangen als uitdrukking
van onze individualiteit,

van onze vrije keuze, van onze voorkeuren,
van onze identiteit -

verlangen dat een centraal concept is geworden

als deel van de moderne liefde
en van de individualistische samenleving.

Dit is de eerste keer in de geschiedenis
van de mensheid

dat we seksualiteit proberen
te ervaren op lange termijn,

niet omdat we 14 kinderen willen,

of zelfs méér, omdat velen van hen
het niet zullen halen,

en niet alleen omdat het
de huwelijkse plicht van de vrouw alleen is.

Dit is de eerste keer dat we seks
over een langere periode willen

om plezier en verbondenheid
die in verlangen zijn geworteld.

Dus wat maakt verlangen duurzaam
en waarom is het zo moeilijk?

Aan de basis van duurzaam verlangen
in een vaste relatie

ligt volgens mij de afstemming
van twee fundamentele menselijke behoeftes.

Aan de ene kant, onze behoefte
aan zekerheid, voorspelbaarheid,

veiligheid, betrouwbaarheid,
degelijkheid, duurzaamheid --

al deze verankerende
basiservaringen van ons leven

die we ons thuis noemen.

Maar we hebben een even sterke behoefte
-- zowel mannen als vrouwen --

aan avontuur, nieuwe dingen,
mysterie, risico, gevaar,

het onbekende, het onverwachte, verrassing --

je snapt het al -- aan rondreizen, rondtrekken.

Dus onze behoefte aan veiligheid en onze

behoefte aan avontuur verzoenen binnen één relatie,

of zoals we nu zo graag zeggen
'een huwelijk met passie',

was vroeger contradictio in terminis.

Het huwelijk was een economisch instituut

waarin je een levenslang partnerschap kreeg

met kinderen en sociale status

en opvolging en gezelschap.

Maar nu willen we dat onze partners
ons nog steeds deze dingen geven,

maar daar bovenop wil ik ook nog
dat je mijn beste vriend

en mijn vertrouweling en passionele geliefde bent.

En we leven twee keer zo lang.

(Gelach)

Dus nu komen we bij één persoon
en vragen in principe

om ons te voorzien van wat we vroeger
van een volledig dorp kregen:

laat me erbij horen, geef me een identiteit,
geef me continuïteit,

maar geef me ook zelfoverstijging
en mysterie en ontzag, allemaal in één.

Geef me troost,
geef me snedigheid,

geef me nieuwheid,
geef me vertrouwdheid.

Geef me voorspelbaarheid,
geef me verrassing.

We denken dat dat een gegeven is
en dat speeltjes en lingerie ons erbij zullen helpen.

(Applaus)

Dus nu komen we bij de existentiële realiteit
van het verhaal.

Want ik denk, in zekere zin
-- ik kom er nog op terug --

dat de verlangenscrisis vaak
een crisis van de verbeelding is.

Dus waarom vervaagt goede seks zo vaak?

Wat is de relatie tussen liefde en verlangen?

Hoe verhouden ze zich tot elkaar
en hoe zijn ze tegenstrijdig?

Want daarin ligt het mysterie van erotiek.

Als er een werkwoord is dat past bij liefde,
is dat 'hebben'.

En als er een werkwoord past bij verlangen,
is dat 'willen'.

In liefde willen we hebben,
we willen de geliefde kennen.

We willen de afstand zo klein mogelijk maken.
We willen de kloof verkleinen.

We willen de spanningen neutraliseren.
We willen nabijheid.

Maar in verlangen willen we meestal niet terug
naar bekende plaatsen.

Als we de uitkomst vooraf kennen,
interesseert het ons niet.

In verlangen willen we een ander, iemand
aan de andere kant, die we kunnen bezoeken,

waar we wat tijd mee door kunnen brengen,

zodat we kunnen zien
wat er in hun hoerenbuurt gebeurt.

In verlangen willen we over de brug komen.

Of, zoals ik het soms zeg, vuur heeft lucht nodig.

Verlangen heeft ruimte nodig.

Als het zo gezegd wordt,
is dat vaak behoorlijk abstract.

Maar toen nam ik een vraag met me mee.

Ik ben in meer dan 20 landen geweest
in de laatste paar jaar

met 'Paren in gevangenschap'.
Ik vroeg de mensen:

wanneer voel je je het meest aangetrokken
tot je partner?

Niet per se seksueel, maar het meest aangetrokken.

Over alle culturen heen,
over alle religies en over geslacht --

behalve een -- zijn er een paar antwoorden
die terug blijven komen.

De eerste groep is: ik voel me het meest
aangetrokken tot mijn partner

als ze weg is, als we niet bij elkaar zijn,
als we terug bij elkaar komen.

Kort gezegd, als ik terug het vermogen krijg

om mezelf te verbeelden met mijn partner,

als mijn verbeelding terug in beeld komt

en als ik het kan baseren
op afwezigheid en heimwee,

die een belangrijke component is van verlangen.

Maar de tweede groep is nog interessanter:

ik ben het meest aangetrokken tot mijn partner

als ik hem zie in de studio,
als ze op het podium is,

als hij in z'n element is,
als ze iets doet waarvoor ze een passie heeft,

als ik hem op een feestje zie
en andere mensen echt tot hem zijn aangetrokken

als ik haar hof zie houden.

Samengevat: als ik naar mijn partner kijk
die straalt van zelfvertrouwen,

waarschijnlijk de grootste opwinder over de hele lijn.

Stralend, zelfvoorzienend.

Ik kijk naar deze persoon -- trouwens, in verlangen

praten mensen er zelden over,
als we samengesmolten zijn,

vijf centimeter van elkaar.
Ik weet niet hoeveel dat is in inches.

Maar het is ook niet
als de andere persoon zo ver weg is

dat je hem niet meer ziet.

Het is als ik naar m'n partner kijk
vanaf een comfortabele afstand,

vanwaar deze persoon
die al zo vertrouwd, zo bekend is,

tijdelijk opnieuw een beetje mysterieus is,
op een bepaalde manier moeilijk te bereiken.

En in deze ruimte tussen mij en de ander
ligt het erotische élan,

ligt die beweging naar de ander.

Want soms, om het met Proust te zeggen,

gaat mysterie niet over reizen naar nieuwe plaatsen,

maar over kijken met nieuwe ogen.

En dus, als ik mijn partner iets alleen zie doen

waarin hij of zij helemaal opgaat,

dan kijk ik tijdelijk naar deze persoon
vanuit een ander perspectief,

en ik blijf open voor de mysteries
die zo dicht bij me zijn.

En dan, nog belangrijker,
in deze omschrijving van de ander

of mezelf -- dat is hetzelfde -- is het interessantste

dat er geen behoeftigheid zit in verlangen.

Niemand heeft iemand anders nodig.

Er zit geen 'zorgen voor' in verlangen.

Voor iemand zorgen is geweldig liefdevol.
Maar het is een krachtig anti-aphrodisiac

Ik moet de eerste persoon nog tegenkomen
die opgewonden raakt

van iemand die hem nodig heeft.

Naar hen verlangen is een ding.
Hen nodig hebben is een afknapper,

en vrouwen weten dat al eeuwen,

want al wat ouderschap bevordert,

zal meestal de erotische lading doen afnemen.

Om goede redenen.

De derde groep antwoorden was meestal:

als ik verrast ben, als we samen lachen,

zoals vandaag iemand op kantoor tegen me zei,

als hij in zijn pak zit,
dus ik zei:

het is of het pak of de cowboylaarzen.

Maar in principe gaat het om iets nieuws.

Maar nieuwigheid gaat niet over nieuwe posities.
Het is geen repertoire aan technieken.

Nieuwigheid is:
welk gedeelte van jezelf laat je uitblinken?

Welk gedeelte van jou wordt gewoon gezien?

Want op een bepaalde manier
zou je kunnen zeggen:

seks is niet iets dat je doet, hè?

Seks is een plek waar je heengaat.
een ruimte die je betreedt

binnen in jezelf en met een ander, of anderen.

Dus, waar ga je heen in seks?

Met welke delen van jezelf maak je verbinding?

Wat wil je daar uitdrukken?

Is het een plaats voor meditatie
en spirituele vereniging?

Is het een plaats voor ondeugendheid
en om veilig agressief te zijn?

Is het een plaats waar je je eindelijk kunt overgeven

en geen verantwoordelijkheid voor alles
hoeft te nemen?

Is het een plaats waar je kinderlijke wensen
tot uitdrukking komen?

Wat komt daaruit? Het is een taal.

Het is niet alleen gedrag.

En het is het poëtische van die taal
dat me interesseert.

dat is waarom ik het concept
'erotische intelligentie' ging verkennen.

Dieren hebben seks.

Het is de spil, het is biologie,
het is het natuurlijke instinct.

Wij zijn de enigen die een erotisch leven hebben,

dat is seksualiteit getransformeerd
door de menselijke verbeelding.

Wij zijn de enigen
die urenlang de liefde kunnen bedrijven,

een zalige tijd, meerdere orgasmes,

en niemand aanraken, gewoon
omdat we het ons kunnen voorstellen.

We kunnen hints geven,
we hoeven het niet eens te doen.

We kunnen dat krachtige ding
dat we anticipatie noemen, beleven,

die de mortel van het verlangen is,

de mogelijkheid om het zich te verbeelden,
alsof het gebeurt,

om het te ervaren alsof het gebeurt,
terwijl er niets gebeurt

en tegelijk alles gebeurt.

Dus toen ik begon te denken over erotiek,

begon ik te denken over de poëtica van seks.

Als ik ernaar kijk als een intelligentie

dan is het iets dat je kan cultiveren.

Wat zijn de ingrediënten?
Fantasie, speelsheid,

nieuwheid, nieuwsgierigheid, mysterie.

Maar de centrale factor
is echt de verbeelding.

Nog belangrijker:
om te kunnen begrijpen

bij welke koppels er een erotische vonk is,

wat het verlangen levend houdt,
moest ik teruggaan

naar de oorspronkelijke definitie van erotiek,

de mystieke definitie.
Ik benaderde die

via een tweesprong,
door te kijken naar trauma,

wat de andere kant is,

via de gemeenschap waarin ik ben opgegroeid,

een gemeenschap in België,
allen overlevenden van de Holocaust.

In mijn gemeenschap waren er twee groepen:

degenen die niet gestorven waren
en degenen die weer tot leven kwamen.

Diegenen die niet stierven,
leefden vaak aan de grond genageld,

konden geen genoegen beleven,
geen vertrouwen,

want als je waakzaam bent, bezorgd, angstig

en onzeker, kan je je hoofd niet optillen

om op te stijgen in de ruimte
en speels veilig en fantasierijk te zijn.

Degenen die weer tot leven kwamen,

begrepen het erotische
als een tegengif tegen dood.

Zij wisten hoe ze zichzelf
in leven moesten houden.

Toen ik ging luisteren naar de seksloosheid
van de koppels met wie ik werkte,

hoorde ik mensen zeggen: "Ik wil meer seks."

Maar meestal willen mensen betere seks,

door weer aan te knopen
met die kwaliteit van levendig zijn,

levendigheid, vernieuwing, vitaliteit, eros, energie

die seks hen kon geven -
of die ze hoopten

ervan te krijgen.

Dus ging ik een andere vraag stellen.

"Ik sluit me af als..." werd de vraag.

"Ik onderdruk mijn verlangen als...",
wat niet hetzelfde is is als

"Wat ik niet opwindend vind, is..." en
"Ik knap af op jou als..."

Mensen zeiden:
"Ik word niet opgewonden als

het dood voelt vanbinnen,
als ik niet van mijn lichaam houd,

als ik me oud voel,
als ik geen tijd voor mezelf heb gehad,

als ik niet eens de kans kreeg
om te vragen hoe het met je gaat,

als ik niet goed presteer op het werk,

als ik me onzeker voel,
als ik een lage eigenwaarde heb,

als ik het gevoel heb dat ik geen recht heb
op willen, op nemen,

op genot ontvangen."

Toen ging ik de omgekeerde vraag stellen:

"Ik wind mezelf op als ik..."
Want meestal

vragen mensen graag:
"Jij maakt me opgewonden,

wat mij opgewonden maakt..."
en ik kom niet ter sprake.

Dus als je je dood voelt vanbinnen, kan de ander
zich uitsloven voor Valentijnsdag,

het zal niets uitmaken,
want er zit toch niemand aan de receptie.

(Gelach)

Dus "ik wind mezelf op als ik",

"ik verlang", "ik word wakker als..."

In deze paradox tussen liefde en verlangen

lijkt het vreemde, dat juist deze ingrediënten

die liefde voeden -- wederkerigheid,

veiligheid, zorg,
verantwoordelijkheid voor de ander --

soms de ingrediënten zijn die verlangen verstikken.

Want verlangen gaat vaak gepaard met gevoelens

die niet altijd de liefde ten goede komen:

jaloezie, bezitsdrang, agressie, macht, dominantie,

ondeugendheid, onheil.

In principe zullen de meesten van ons
's nachts opgewonden raken

door dezelfde zaken
waar we overdag tegen demonstreren.

De erotische geest is niet erg politiek correct.

Als iedereen fantaseerde op een rozenbed,

zouden we hier niet zulke interessante
gesprekken over hebben.

Maar nee, in ons hoofd daarboven

zijn een heleboel dingen gaande
die we niet altijd weten

te brengen aan de persoon die we liefhebben

omdat we denken dat bij liefde
onzelfzuchtigheid hoort

maar bij verlangen hoort een portie egoïsme,

in de beste zin van het woord:

het vermogen om verbonden te blijven met jezelf

in aanwezigheid van een ander.

Daarom wil ik dit kleine plaatje voor jullie schetsen,

want de behoefte
om deze twee behoeftes te verzoenen,

daar zijn we mee geboren.

Onze behoefte aan verbondenheid,
onze behoefte aan gescheidenheid

of onze behoefte aan veiligheid
en avontuur,

of onze behoefte aan harmonie
en aan autonomie.

Denk aan het kleine kind dat op je schoot zit,

dat daar gezellig genesteld is,
veilig en comfortabel.

Op een gegeven moment hebben we allemaal
de behoefte om de wereld in te gaan,

om te ontdekken en te verkennen.

Dat is het begin van verlangen,

die verkenning heeft nieuwsgierigheid
en ontdekking nodig.

Op een gegeven moment draaien ze zich om
en kijken naar je,

en als je dan zegt;

"Mijn kind, de wereld is een geweldige plek.
Ga er voor!

Er is zoveel plezier daarbuiten,"

dan kunnen ze zich afwenden en

verbondenheid en gescheidenheid ervaren,
op het zelfde moment.

Ze kunnen zich laten leiden door hun fantasie,
in hun lichaam

in hun speelsheid, wetende

dat er altijd iemand zal zijn
als ze terugkomen.

Maar als er aan deze kant iemand zegt:

"Ik maak me zorgen, ik ben ongerust,
ik ben depressief.

Mijn partner heeft al zo lang niet voor mij gezorgd.

Wat is er zo leuk daarbuiten? Hebben we niet alles

dat we nodig hebben, samen, jij en ik?",

dan zijn er een paar kleine reacties

die we allemaal min of meer herkennen.

Sommigen van ons zullen terugkomen,
zijn al lang terug,

en dat kleine kind dat terugkomt

is het kind dat afstand zal doen
van een deel van zichzelf

om de ander niet te verliezen.

Ik zal mijn vrijheid opgeven
om te voorkomen dat ik verbondenheid verlies.

Ik zal leren liefhebben op een manier

die met extra zorg beladen zal worden,

met extra verantwoordelijkheid en extra bescherming

en ik zal niet weten hoe je te verlaten

om te kunnen spelen, om plezier te ervaren,

om te ontdekken, om in mezelf te gaan.

Vertaal dit in volwassen taal.

Het begint heel jong.
Het houdt stand in ons seksleven

tot het einde.

Kind nummer twee komt terug

maar kijkt de hele tijd over zijn schouder.

"Ga je er zijn voor mij?

Ga je me vervloeken? Ga je me uitschelden?

Ga je boos op me zijn?"

Ze kunnen er dan vandoor zijn,
maar ze zijn nooit echt weg.

Dat zijn vaak de mensen die je zullen vertellen:

"in het begin wat het superopwindend."

Want in het begin was de groeiende intimiteit

nog niet zo sterk

dat ze daadwerkelijk leidde
tot de daling van verlangen.

Hoe meer verbonden ik werd,
hoe meer verantwoordelijkheid ik voelde,

hoe minder ik mezelf kon laten gaan
in jouw aanwezigheid.

Het derde kind komt eigenlijk niet echt terug.

Dus als je verlangen duurzaam wil maken,

dan is er dat hele dialectische stukje.

Aan de ene kant wil je veiligheid om te kunnen gaan.

Maar als je niet kan gaan,
kan je geen plezier hebben

je kan geen hoogtepunt bereiken,
je kan geen orgasme hebben,

je wordt niet opgewonden
want je spendeert je tijd

in het lichaam en het hoofd
van de ander en niet van jezelf.

Dus in dit dilemma over verzoening

tussen twee fundamentele behoeften

zijn er een aantal dingen die erotische koppels doen,
zo heb ik begrepen.

Eén: ze hebben een heleboel seksuele privacy.

Ze begrijpen dat er een erotische ruimte is

die van elk van hen is.

Ze begrijpen ook dat voorspel niet iets is wat je doet

vijf minuten voor het echte ding.

Voorspel begint meer
aan het einde van het vorige orgasme.

Ze begrijpen ook dat een erotische ruimte

niet over elkaar strelen gaat.

Het gaat over een ruimte creëren
waar je 'Management Inc.' achterlaat

misschien het 'agile'- programma achterlaat,

(Gelach)

en je echt alleen die plaats betreedt

waar je ophoudt een goede burger te zijn

die zorgt voor dingen en verantwoordelijk is.

Verantwoordelijkheid en verlangen
botsen gewoon met elkaar.

Ze gaan niet zo goed samen.

Erotische koppels begrijpen ook
dat passie toe- en afneemt.

Het is als de maan,
met af en toe een eclips.

Maar ze weten
hoe ze die kunnen doen herleven

Ze weten ze terug te brengen,

Ze weten ze terug te brengen,

want ze hebben één grote mythe doorbroken:

de mythe van spontaneïteit, die zegt

dat het gewoon uit de lucht komt vallen
als je de was aan het vouwen bent

als een 'deus ex machina',
en in feite begrepen ze

dat wat er ook gaat gebeuren,

al bestaat in een langetermijnrelatie.

Toegewijde seks
is seks met voorbedachte rade.

Het is bewust. Het is opzettelijk.

Het is aandacht en aanwezigheid.

Fijne Valentijnsdag.

(Applaus)