Yaş ayrımcılığına bir son verelim

Yaşlanmayı bu kadar zorlaştıran şey akıp giden zamandan ziyade,
yaş ayrımcılığıdır. Bu önyargı bizi, gelecekteki bizin karşısına diker. Ashton Applewhite, bu endişeleri yenmeye ve toplumca kabullenilmiş olan bu son önyargıyı yıkmak için harekete geçmeye bizi davet ediyor. Ona göre: "Yaşlanma ne çözülmesi gereken bir sorun, ne de tedavi edilmesi gereken bir hastalık. Aksine hepimizi birleştiren doğal, güçlü ve ömür boyu devam eden bir süreç."

Bu odadaki herkesin başına
gelecek şey nedir?

Yaşlılık.

Çoğumuz geleceğimiz hakkında
endişe etmekte.

Yaşlılık hali size ne
hissettiriyor?

Ben de aynısını
hissediyordum.

En çok endişelendiğim şey neydi?

Bir huzurevinin koridorunda
saçmalarken kendimi bulmak.

Ama sonra Amerikalıların sadece
yüzde dördünün huzur evlerinde

yaşadığını öğrendim.

Bu yüzdeler daha da düşüyor.

Başka hangi konuda endişelerim vardı?

Bunama!

Aslında çoğumuzun ölene kadar
sağlıklı düşünebildiği ortaya çıktı.

Hatta bunama yüzdeleri de düşmekte.

Asıl sıkıntı olan ise hafıza kaybı
yaşayacağım endişesi.

(Gülüşmeler)

Ayrıca yaşlıların depresif
olduklarını düşünüyordum.

Çünkü yaşlılardı ve yakında öleceklerdi.

(Gülüşmeler)

Oysa insanların daha uzun yaşadıkça,

korkularının o kadar azaldığı

ve hayatlarının başlangıcı ile sonuna
doğru en mutlu oldukları ortaya çıktı.

Buna mutluluğun U eğrisi denmekte

ve dünyanın çeşitli yerlerinde yapılan
araştırmalarla teyit edildi.

Budist veya milyarder olmana gerek yok.

Eğri, yaşlanmanın beyni etkileme
yolunu belirten bir fonksiyon.

Bu verilerden sonra, yaşlanma
konusunda daha iyi hissetmeye başladım

ve bunlardan neden bu kadar az kişinin
haberdar olduğu kafama takılmaya başladı.

Nedeni yaş ayrımcılığı,

yani yaşa bağlı ayrımcılık
ve klişeleştirmeler.

Bu durumu, bizim kim olduğumuzu
veya neye muktedir olduğumuzu öğrenmeden,

bir şey için çok yaşlı ya da çok genç
olduğumuzun düşünüldüğü

her an yaşıyoruz.

Yaş ayrımcılığının böylece
iki yönlü etkisi var.

Irkçılık, cinsiyet ayrımı, homofobi gibi
toplum tarafından oluşturulmuş fikirler

diğer deyişle bizim uydurduğumuz

ve zamanla değişebilecek şeylerdir.

Tüm bu önyargılar, statülerin devamı için

bizi birbirimize düşürmekte,

tıpkı ABD ve Meksika'daki otomotiv
işçilerinin daha iyi ücretler için ortak

hareket etmeleri yerine,
rekabet etmesi gibi.

(Alkışlar)

Kaynakların ırk veya cinsiyete göre tahsis
edilmesinin doğru olmadığını biliyoruz.

o zaman niye gençlerin ihtiyaçlarının
yaşlılarınkinin önüne geçmesi doğru olsun?

Tüm önyargılar başka bir insan grubunu,

ırk, din ve uyruk açısından

bizden farklı "öteki" olarak görmeye
dayanıyor.

Yaş ayrımcılığındaki garip durum ise,

ötekileştirdiklerimiz aslında biziz.

Yaş ayrımcılığı, bir gün bizim de
o ötekileştirdiğimiz

yaşlı insan gibi olacağımızı inkar
etmemize neden oluyor.

Bizim daha genç birisi için bir şeyden
vazgeçtiğimizde,

ya da yaşlanmayı önleyici ürünlere
bel bağladığımızda,

veya vücudumuz sırf değiştiği için artık
bizi ele verdiğini hissettiğimizde

aslında inkar ediyoruz.

Yahu neden hayat boyu gelişmemizin
ve değişime ayak uydurma yeteneğimizin

keyfine varmayı bırakıyoruz?

Yaşlanma neden genç halimizdeki gibi
görünme ve hareket etme

çabası anlamına gelsin ki?

Yaşlı olduğumuzdan utanmayı
bırakana kadar,

yaşlı olarak addedilmek can sıkabilir.

Geleceğimiz hakkında endişe duyarak
yaşamak hiç de sağlıklı değil.

Ne kadar hızlı yaşlanmayı inkar etme
kısır döngüsünden vazgeçersek,

bizim için o kadar iyi olur.

Klişeleştirme tabiki her zaman
özellikle de,

yaşlılık konusunda büyük bir hata.

Çünkü daha uzun yaşadıkça,

birbirimizden o kadar daha
farklılaşıyoruz.

Doğru mu? Bir düşünün.

Diğer tarafta huzur evlerindeki herkesin

aynı yaşta olduğunu düşünürüz: Yaşlı!

(Gülüşmeler)

Aslında aralarındaki yaş farkı 40'a
kadar çıkabilmesine rağmen.

20 ile 60 yaşları arasındaki
bir grup insan hakkında

böyle düşünmeyi tahayyül
edebilir misiniz?

Bir partiye gittiğinizde, kendi
yaşıtlarınızla mı takılırsınız?

Bencil milenyum gençleri hakkında
hiç homurdandın mı?

Yaşına uygun olmadığı için hiç
bir saç stilini, bir ilişkiyi

ya da bir dışarı davetini
reddettiğin oldu mu?

Yetişkinler için böyle bir şey yok.

Bu tür davranışlar yaş ayrımcılığı türü.

Bunların hepsini yapıyoruz

ve bunların farkında olmazsak
önyargılarla mücadele edemeyiz.

Kimse yaş ayrımcısı doğmaz.

Ancak ilk emareleri,

ırk ve cinsiyete yönelik ilk davranışların
şekillendiği erken çocuklukta başlar.

Çünkü yaşlılıkla ilgili olumsuz mesajlar

medya ve popüler kültür tarafından
her fırsatta işlenir.

Doğru mu? Kırışıklıklar çirkin.

Yaşlılar acınacak durumda.

Yaşlı olmak çok üzücü.

Hollywood'a bakın.

Son dönemdeki Oskar adayları hakkındaki

bir araştırmaya göre, filmlerdeki konuşan
ve isim verilmiş karakterlerin

sadece yüzde 12'si 60 yaş ve üzeri.

Bunların da çoğu
engelli olarak gösterilmiş.

Yaşlılar en büyük yaş ayrımcısı olabilir,

çünkü bu mesajları içselleştirmeye yetecek
koca bir ömür yaşadık

ve hiçbir zaman itiraz etmek
aklımıza gelmedi.

Kabul etmeliyim,

itiraf ediyorum.

Dalgınlığa "Yaşlılık hali"
denilme esprisi.

Lisede arabamın anahtarını kaybettiğimde

"gençlik hali" demediğimin farkına varınca

ben de böyle espriler yapmayı bıraktım.

(Gülüşmeler)

Dizimin ağrımasını 64 yaşımda
olmama bağlamayı bıraktım.

Aynı yaşta olmasına rağmen

diğer dizim hiç ağrımıyor.

(Gülüşmeler)

(Alkışlar)

Çeşitli nedenlerle hepimiz
yaşlanmaktan endişe duyuyoruz.

Kimimiz paranın bitmesinden,

kimimiz hastalanmaktan,
yalnız kalmaktan

ve bunlar gerçekçi
ve yerinde korkular.

Fakat farkına varmadığımız konu ise,

yaşlanırken başımızdan geçen deneyimlerin

iyi veya kötü olması,

insanın yaşadığı ortama bağlı.

Kadının hayatını zorlaştıran şey
vajinası değil,

cinsiyet ayrımcılığı.

(Alkışlar)

Eşcinselin hayatını zorlaştıran,
bir erkeğe aşık olmak değil,

homofobidir.

Bu çerçevede yaşlanmayı zor hale
getirmesi beklenen

akan giden zaman değil,

yaş ayrımcılığıdır.

Etiketler zor okunduğunda

veya tırabzanlar olmadığında

ya da bir kavanozu açamadığımızda

sağlıklı bir şekilde
yaşlanamadığımızdan

dem vurarak
kendimizi suçlarız.

Oysa bu tür doğal halleri
utanç verici yapan

ve bizi kabullenmeye mahkum
eden şey yaş ayrımcılığı.

Tatmin ederek pek para kazanamazsın.

Ama utanç ve korku duyguları
iyi bir pazar oluşturur

ve kapitalizm her zaman yeni pazarlara
ihtiyaç duyar.

Kırışıklıkların çirkin olduğunu
kim söylüyor?

Milyar dolarlık cilt bakımı sektörü.

Perimenopozun, düşük testesteronun ve
hafif kognitif bozukluğun sağlık sorunu

olduğunu kim söylüyor?

Trilyon dolarlık ilaç sektörü.

(Tezahürat)

Bu dış etkenleri ne kadar net görürsek,

daha pozitif ve daha doğru alternatifli

hikayeler geliştirebiliriz.

Yaşlanma ne çözülecek bir sorun,
ne de tedavi edilecek bir hastalık değil.

Aksine hepimizi birleştiren doğal, güçlü
ve ömür boyu devam eden bir süreç.

Kültürü değiştirmek abartılı bir istek
olur, bunu biliyorum, ama kültür esnektir.

Şu kısa ömrümüzde kadının statüsüne
ilişkin değişime bir bakın

ya da eşcinsellerin son yıllarda
hakları konusunda

katettikleri mesafeye bakın,
öyle değil mi?

(Alkışlar)

Cinsiyete bir bakın.

Erkek ve kadın olarak
hep çift düşünürdük.

Şimdi ise bir spektrum
olduğunu anlıyoruz.

Sadece yaşlı ve genç basma kalıbına da
el atmanın zamanı geldi.

Yaşlı ile genç arasında çizilmiş
net bir hat yok.

Sonuçta herkes yaşlanıp gidiyor.

Buna itiraz etmek için ne kadar
uzun beklersek,

kendimize ve yaşadığımız dünyaya
o kadar zarar vermiş oluruz.

Tıpkı iş yaşamında yaş ayrımcılığının
iyice ayyuka çıktığı gibi.

Silikon Vadisi'nde, mühendisler önemli
mülakat öncesinde yüzlerine botoks

ve saçlarını yaptırıyorlar.

Bahsettiklerim 30'lu yaşlarda
vasıflı beyaz erkekler.

Daha alt kademelerde neler
yaşandığını siz düşünün.

(Gülüşmeler)

Kişisel ve ekonomik sonuçları
tahrip edici.

Yaşlı çalışanlara ilişkin klişelerin
hiçbirinin ciddi bir dayanağı yok.

Şirketler, çalışanları genç olduğundan
adaptif ve yaratıcı olmuyorlar,

Aksine gençlere rağmen öyleler.

Şirketler--

(Gülüşmeler)

(Alkışlar)

Çalışan çeşitliliği olan şirketlerin
salt daha iyi koşulları yok,

ayrıca daha iyi çalışırlar.

Irk ve cinsiyet gibi yaş da
çeşitlilik için bir kriter.

Gittikçe artan sayıda yapılan
araştırmalar,

yaşlanmaya olan bakış açımızın

beden ve zihnin temel çalışmasına
etkisinin olduğunu göstermekte.

Yaşlılar ile böyle konuştuğumuzda
(daha yüksek sesle) ya da

"tatlım","genç bayan"
diye seslendiğimizde

-buna yaşlı konuşması denir-

o anda daha da yaşlanırlar,

yürümeleri ve konuşmaları kötüleşir.

Yaşlanmaya karşı daha olumlu yaklaşanlar,

daha hızlı yürürler,

hafıza testlerinde daha iyiler,

daha hızlı iyileşir ve daha uzun yaşarlar.

Beyninde bir sürü plaklar olan
ve kafası karışık birçok

kişinin bile ölene kadar zihni sapasağlam.

Ortak noktaları neydi?

Yaşam gayelerinin olması.

Hayatın son döneminde, yaşam gayesi
edinmenin önündeki en büyük engel ne?

Yaşlanınca sahneden çekilmenin
zamanının geldiğini söyleyen kültür.

İşte bu yüzden Dünya Sağlık Örgütü
yaş ayrımcılığına karşı

sadece ömür boyu değil,

sağlıklı ömrü de kapsayacak
şekilde küresel bir girişim geliştiriyor.

Kadınlar yaş ve cinsiyet ayrımcılığından

iki yönlü darbe yiyor.

Bu nedenle yaşlanmayı
daha farklı yaşıyoruz.

İşyerinde de çifte standart var.
Ne sürpriz ama!

(Gülüşmeler)

Bir de yaşlanmanın erkeği geliştirirken,
kadının değerini düşürmesi görüşü.

Kadınlar da, genç görünme yarışı içine
girerek bu çifte standardı pekiştiriyor.

Bu da başka bir cezalandırma
ve kaybetme durumu.

Aranızda bir zamanlar olduğundan

daha yetersiz olduğunu,

daha az ilgi çekici, yatakta daha
az eğlenceli, daha az değerli

olduğunu düşünen var mı?

Maruz kalınan bu ayrımcılık
sağlığımızı

ve gelirimizi etkilemekte.

Bu etkiler zaman geçtikçe
üzerine eklenmekte.

Daha sonra ırk ve sınıfın
etkileriyle birleşmekte.

İşte bu yüzden de dünyanın her yerinde

yoksulların en yoksulu yaşlı
siyahi kadınlar olmakta.

Bu haritadan ne anlam çıkarmalıyız?

2050 yılına kadar beş kişiden biri,

yani iki milyar insan

60 yaş ve üzeri olacak.

Uzun ömür, insanlığın gelişiminin
en temel işareti.

Tüm bu yaşlılar daha önce eşi görülmemiş
ve el değmemiş bir pazarı temsil etmekte.

Kapitalizm ve kentleşme dünyanın
dört bir yanında

yaş önyargısını körükledi.

Bu kapsamda İsviçre'dekiler
en iyi muameleyi görürken,

Afganistan'dakiler Global AgeWatch
Göstergesi'nde en altta yer alıyor.

Milyonlarca insanın verilerini
toplama zahmetine girmediğimizden,

dünyanın diğer
yarısı bu listede yok bile.

Çünkü onlar artık genç değiller.

60 yaş üzeri insanların
yaklaşık üçte ikisi

sağlık hizmetine erişimde sorun
yaşadığını söylüyor.

Neredeyse dörtte üçü, gelirlerinin
gıda, su, elektrik

ve iyi bir yerde barınma gibi temel
ihtiyaçlarını karşılamadığını belirtiyor.

100 yaşına kadar yaşayabilecek
çocuklarımıza böyle bir dünya mı

miras bırakmak istiyoruz?

Her yaştakiler, her cinsiyetten, her
milliyetten istinasız herkes

ya yaşlı ya da geleceğin yaşlılarından.

Eğer bir son vermezsek, yaş ayrımcılığı
hepimize zarar verecek.

Bu durum toplu savunma için
harika bir hedef.

Başta ırkçılık olmak üzere birçok
sorun çözülmeyi beklerken

niye bir tane daha listeye ekleyelim?

Şimdi önerim şu:

Seçmek zorunda değiliz.

Dünyayı yaşlanabilecek
daha iyi bir yer haline

getirdiğimizde, o zaman yabancı
olduğumuzda, engelli olduğumuzda,

eşcinsel olduğumuzda,

zengin veya beyaz olmadığımızda
da yaşanabilir bir yer olur.

Her yaşta bizim için önemli olan
gaye uğruna çalışırsak

-balinaları kurtaralım,
demokrasiyi kurtaralım-

böylece sadece bu çabaları daha
etkin hale getirmez,

yaş ayrımcılığına da darbe vururuz.

Uzun ömür artık bir gerçek.

Yaş ayrımcılığını sona erdirme
hareketi iş başında.

Ben varım,
umarım siz de bana katılırsınız.

(Alkışlar ve tezahürat)

Teşekkürler.
Hadi yapalım! Hadi yapalım!

(Alkışlar)