Het verstrijken van de tijd, gevangen op een foto

Fotograaf Stephen Wilkes creëert indrukwekkende composities van landschappen in hun transitie van dag naar nacht, in een verkenning van het ruimte-tijdcontinuüm op een tweedimensionale foto. Reis met hem mee naar iconische locaties, zoals de Tournellebrug in Parijs, El Capitan in Nationaal Park Yosemite en een kostbare waterbron in het hart van de Serengeti, in deze tocht door zijn kunst en zijn proces.

Ik word gedreven door pure passie

om foto's te maken
die een verhaal vertellen.

Fotografie kan worden omschreven
als het vastleggen van één enkel moment,

alsof de klok heel even stilstaat.

Ieder moment of iedere foto
vertegenwoordigt na verloop van tijd

een tastbaar deel van ons geheugen.

Maar als we nu eens meer dan één moment
in een foto konden vangen?

Als je op een foto nu eens
de tijd kon samenpersen,

dat je de beste momenten
van de dag en de nacht

naadloos samen kon laten smelten
op één en dezelfde foto.

Ik heb een concept ontworpen,
het heet 'Dag tot Nacht',

dat de manier waarop
je de wereld bekijkt zal veranderen.

Dat deed het voor mij zeker.

Mijn proces begint met het fotograferen
van iconische locaties,

plaatsen die behoren bij wat ik noem
ons collectieve geheugen.

Ik fotografeer vanuit een vast uitkijkpunt
en ik wijk nooit van dat punt.

Ik vang de vluchtige momenten
van de mensheid en het licht in de tijd.

Ik neem 15 tot 30 uur lang foto's,

meer dan 1.500 stuks,

en dan kies ik de beste momenten
van de dag en de nacht.

Over die hele tijdlijn

laat ik die mooiste momenten
naadloos samenvloeien in één enkele foto,

waarmee ik onze ervaring van tijd
in één enkel beeld vang.

Ik kan je meenemen naar Parijs

voor het zicht vanaf de Tournellebrug.

Ik kan je de roeiers laten zien

in de vroege ochtend, op de Seine.

Tegelijkertijd

kan ik je de verlichte
Notre Dame laten zien.

Tussendoor past ook nog
de romantiek van de lichtstad.

Ik ben zeg maar een straatfotograaf
vanaf 15 meter hoogte

en alles wat je op deze foto ziet,

is ook echt op die dag gebeurd.

Dag tot Nacht is een mondiaal project

en mijn werk is altijd
over geschiedenis gegaan.

Ik ben gefascineerd door het concept
om naar een plaats als Venetië te gaan

en het dan te zien
tijdens een specifiek evenement.

Ik besloot dat ik
de historische regatta wilde zien,

een evenement dat al
plaatsvindt sinds 1498.

De boten en de kostuums
zien er nog steeds hetzelfde uit.

Wat ik heel belangrijk vind,
is dat jullie begrijpen

dat dit geen timelapse is:

ik zit hier echt de hele dag
en nacht foto's te maken.

Ik ben een genadeloos verzamelaar
van magische momenten.

Wat mij drijft is de angst
dat ik een van die momenten zal missen.

Het concept ontstond in 1996.

Het blad LIFE gaf me de opdracht
om een panoramische foto te maken

van alle medewerkers
van Baz Luhrmanns film Romeo + Juliet.

Ik ging naar de set en kwam erachter
dat het een vierkante ruimte was.

De enige manier om dus echt
een panoramisch beeld te krijgen,

was een collage te maken van 250 foto's.

Daar stonden DiCaprio
en Claire Danes in een omhelzing.

Toen ik mijn camera naar rechts draaide,

zag ik de spiegel die daar hing,

waarin ik hun reflecties zag.

Voor dat ene moment,
voor die ene foto vroeg ik ze:

"Zouden jullie willen kussen
voor deze ene foto?"

Later, eenmaal terug
in mijn studio in New York,

plakte ik met de hand
deze 250 foto's tot een geheel.

Ik deed een stap terug en zei:
"Wow, dit is waanzinnig!

Alsof er tijd verstrijkt binnen de foto."

Dat concept heb ik 13 jaar lang gebruikt

tot de technologie uiteindelijk
ook mijn droomniveau bereikte.

Dit is een foto van de Santa Monica Pier,
Dag tot Nacht.

Ik zal je een korte video laten zien

die je een idee geeft
hoe het is om bij mij te zijn

als ik die foto's maak.

Om te beginnen moet je weten

dat ik om dit soort beelden te krijgen
de meeste tijd nogal hoog zit,

meestal in een hoogwerker
of een hijskraan.

Dit is een typische dag,
12 tot 18 uren lang, non-stop,

leg ik het verloop van de hele dag vast.

Ik vind het gelukkig heerlijk
om naar mensen te kijken.

En geloof me als ik zeg

dat dit daarvoor de beste plek is.

Zo gaat het er echt aan toe
wanneer ik die foto's maak.

Heb ik dus eenmaal tot een uitzicht
en een locatie besloten

dan moet ik nog beslissen
waar de dag begint en de nacht eindigt.

Dat is wat ik de tijdvector noem.

Einstein beschreef tijd als een materiaal.

Denk aan het oppervlak van een trampoline:

het rekt uit en trekt samen
door de zwaartekracht.

Ik zie tijd ook als een materiaal,

alleen sla ik het materiaal plat
en comprimeer ik het tot twee dimensies.

Een van de unieke aspecten
van dit werk is ook,

als je naar al mijn werk kijkt,

dat de tijdvector verandert:

soms ga ik van links naar rechts,

soms van achter naar voor,
boven naar beneden, zelfs diagonaal.

Ik verken het ruimte-tijdcontinuüm

binnen een tweedimensionale foto.

Als ik die foto's maak,

speelt er zich in mijn hoofd
een realtimepuzzel af.

Ik bouw een foto gebaseerd op tijd

en dit is wat ik de hoofdlaag noem.

Het kan een paar maanden duren
voordat deze af is.

Het leuke van dit werk is

dat ik absoluut geen idee heb
wat er gaat gebeuren

als ik daar op zo'n dag
ga zitten fotograferen.

Ik weet dus nooit
wie er op die foto komt te staan,

of het een mooie zonsopgang
of zonsondergang wordt -- geen idee.

Pas aan het eind van het proces,

als ik echt een goede dag had
en alles bleef hetzelfde,

beslis ik wie erin komt en wie eruit gaat,

en dat is allemaal tijdsafhankelijk.

Ik neem de beste momenten
die ik in een maand editen heb gevonden

en die breng ik naadloos over
op de hoofdlaag.

Ik breng de dag en de nacht samen,

zoals ik ze heb gezien,

en creëer daarmee een unieke harmonie
tussen twee zeer afwijkende werelden.

Schilderkunst heeft altijd
een sterke invloed gehad op mijn werk

en ik heb altijd bewondering
gehad voor Albert Bierstadt,

van de Hudson River School-stroming.

Hij inspireerde me tot een serie werken
over de Nationale Parken.

Dit is Bierstadts Yosemite Valley.

Dit is de foto die ik
heb gecreëerd van Yosemite.

Hij werd gebruikt bij het hoofdartikel
van de januari 2016-editie

van de National Geographic.

Ik fotografeerde meer
dan 30 uur voor deze foto.

Ik zat letterlijk
op de rand van een rotswand.

Ik ving de nachtelijke route
van de sterren en de maan

en hoe het maanlicht
op El Capitan scheen.

Ik legde ook vast hoe de tijd
zich door dit landschap bewoog.

En het mooiste is natuurlijk
de magische menselijke momenten te zien,

in het verloop van de tijd --

van dag naar nacht.

Om eerlijk te zijn,

had ik ook echt een kopie
van Bierstadts schilderij bij me.

Toen de zon opkwam in de vallei

begon ik letterlijk
te trillen van opwinding,

want ik keek naar het schilderij en zag:

ik krijg precies hetzelfde licht
als Bierstadt 100 jaar geleden.

Dag tot Nacht gaat over alle dingen;

het is een mix van alle dingen
die ik leuk vind aan fotografie.

Het gaat over landschap,

het gaat over straatfotografie,

over kleur, over architectuur,

perspectief, schaal,
en met name: geschiedenis.

Dit is een van de meest
historische momenten

die ik heb mogen fotograferen:

de inauguratie van president
Barack Obama in 2013.

Als je goed naar de foto kijkt,

kun je de tijd echt zien verstrijken

op die grote tv-schermen.

Je ziet hoe Michelle
en de kinderen wachten,

hoe de president het publiek begroet,

hij zijn eed aflegt,

en nu tegen de mensen spreekt.

Er zijn zoveel hordes te nemen
voor het maken van foto's zoals deze.

Voor deze specifieke foto

stond ik in een schaarhoogwerker,
op 15 meter hoogte,

en hij was niet erg stabiel.

Elke keer als mijn assistent
en ik bewogen,

bewoog onze horizon.

Dus voor ieder beeld dat je ziet,

en dat waren er zo'n 1.800 voor deze foto,

moesten we beiden onze voeten
met tape vastzetten,

iedere keer als ik afdrukte.

(Applaus)

Ik heb zoveel bijzondere dingen
geleerd van dit werk.

Ik denk dat de twee belangrijkste zijn:

geduld en de kracht van observatie.

Wanneer je een stad als New York
van boven af fotografeert,

kom je erachter
dat de mensen in die auto's,

waar ik zeg maar mee samenleef,

er niet meer uitzien als mensen in auto's.

Ze leken meer
op een gigantische school vis,

een vorm van emergent gedrag.

Als mensen de energie
van New York beschrijven,

hebben ze het denk ik
over wat je hier ziet.

Als je mijn werk in detail bekijkt,

zie je de verhalen die zich afspelen.

Je realiseert je
dat Times Square een kloof is,

met schaduw en zonlicht.

Ik besloot dus voor deze foto
tot een schaakbordpatroon.

Waar je schaduw ziet, is het nacht

en waar je de zon ziet is het dag.

Tijd is een bijzonder iets,

waar we nooit echt
de vinger achter krijgen.

Maar op een hele unieke en speciale manier

geloof ik dat deze foto's
tijd een gezicht beginnen te geven.

Ze belichamen een nieuwe
metafysische visuele werkelijkheid.

Als je 15 uur lang ergens naar kijkt,

ga je de dingen een beetje anders zien

dan wanneer jij of ik
er zouden komen met onze camera,

een foto namen en dan wegliepen.

Dit was een perfect voorbeeld.

Ik noem het 'Sacré-Coeur Selfie'.

Ik keek 15 uur lang

naar al die mensen
die niet naar de Sacré-Coeur keken.

Ze vonden het interessanter
als een achtergrond.

Ze kwamen aanlopen, namen een foto,

en dan liepen ze weg.

Ik vond dit zo'n buitengewoon voorbeeld,

een krachtige ontkoppeling
tussen wat we denken dat mens zijn is,

versus in welke richting
het zich ontwikkelt.

Het delen van de ervaring
is belangrijker geworden

dan de ervaring zelf.

(Applaus)

En dan, mijn meest recente werk,

wat voor mij persoonlijk
een bijzondere betekenis heeft:

dit is het Nationale Park
Serengeti in Tanzania.

Dit beeld is genomen
in het midden van de Seronera,

het is geen reservaat.

Ik ging opzettelijk
middenin het migratieseizoen,

om hopelijk een zo groot mogelijke
diversiteit aan dieren te zien.

Toen we er kwamen,
heerste er helaas grote droogte

tijdens die migratieperiode,

vijf weken lang.

Alle dieren werden dus
naar het water gelokt.

Ik vond deze ene drinkplaats

en ik voelde dat als alles zich
op deze manier bleef gedragen,

ik een prachtige kans had
om iets heel bijzonders vast te leggen.

De eerste drie dagen deden we onderzoek,
maar ik was totaal niet voorbereid

op wat ik zag op de opnamedag.

Ik nam 26 uur lang foto's

in een afgesloten krokodillenhut,
6 meter boven de grond.

Ik was getuige van iets onvoorstelbaars.

Bijbels, mag je wel zeggen.

We zagen 26 uur lang

al die concurrerende soorten
die ene waterbron delen.

Diezelfde bron waar de mensheid

de komende 50 jaar
oorlog over moet gaan voeren.

De dieren gromden zelfs niet naar elkaar.

Ze lijken iets te begrijpen
wat wij mensen niet snappen.

Dat deze kostbare voorziening, water,

iets is wat we allemaal moeten delen.

Toen ik deze foto creëerde,

besefte ik dat Dag tot Nacht
echt een nieuwe manier van zien is,

het comprimeren van tijd

en het ruimte-tijdcontinuüm
binnen één foto verkennen.

Door de komende ontwikkeling
van technologie en fotografie

zullen foto's niet alleen dragers zijn

van de diepere betekenis
van tijd en herinneringen,

maar ze zullen een manier vinden
om de niet-vertelde verhalen te vertellen

en zo onze wereld
een tijdloos venster bieden.

Dankjewel.

(Applaus)