Robert Neuwirth: De kracht van de informele economie

Robert Neuwirth Bracht vier jaar door bij de rommelige kraampjes van straatmarkten, praatte met handkarventers en grijze marketeers en bestudeerde het opmerkelijke 'Systeem D', 's werelds economische netwerk zonder vergunningen. Het vertegenwoordigt ongeveer 1,8 miljard banen en is een economie van onderschatte kracht en omvang.

In 'Systeem D' is dit

een winkel.

Ik nam deze foto

in Makoko, een sloppenwijk in Lagos, Nigeria.

Het is gebouwd over de lagune.
Er zijn geen straten

met winkels om te winkelen.

Dus komt de winkel naar je toe.

In deze gemeenschap

spelen al die bedrijfjes op elkaar in.

Dit is de boot waar die dame in rondpeddelde.

Deze ambachtsman maakt de boot en de peddels

en verkoopt ze rechtstreeks

aan de mensen die de boot
en de peddels nodig hebben.

Dit is een wereldwijde business.

Ogandiro rookt vis in Makoko in Lagos.

Ik vroeg haar: "Waar komt de vis vandaan?"

Ik verwachtte: "Ach, weet je,

ergens uit de lagune
of misschien wel uit heel Afrika."

Maar nee,

hij kwam uit de Noordzee.

Werd hier gevangen, ingevroren,
verscheept naar Lagos,

gerookt en verkocht
met een kleine winstmarge

in de straten van Lagos.

Dit is een bedrijfsincubator.

Dit is het Olusosun-stort,
de grootste vuilnisbelt in Lagos.

Hier werken 2000 mensen.

Ik kwam er Andrew Saboru tegen.

Andrew verzamelde 16 jaar lang
materialen op de stortplaats,

verdiende genoeg geld
om een 'contractweger' te worden.

Dat betekende dat hij met een weegschaal

alle materialen woog die mensen

op het stort verzamelden.
Nu is hij schroothandelaar.

Achter hem zie je zijn kleine depot.

Hij verdient nu tweemaal
het Nigeriaanse minimumloon.

Dit is een winkelcentrum.

De Oshodimarkt in Lagos.

Een verhaal van Jorge Luis Borges heette 'De Aleph'.

De Aleph is een punt in de wereld

waar absoluut alles bestaat.

Voor mij is dit beeld een punt in de wereld

waar absoluut alles bestaat.

Wat bedoel ik met Systeem D?

Zo wordt traditioneel
de informele economie,

de ondergrondse economie,
de zwarte markt genoemd.

Zo zie ik het niet.

Ik denk dat het echt belangrijk is
te begrijpen dat iets als dit

helemaal open is.
Iedereen kan er naartoe.

Alles gebeurt er openlijk en eerlijk.

Er is niets ondergronds aan.

Het is ons vooroordeel
dat het ondergronds is.

Ik heb de term Systeem D
van de voormalige Franse koloniën overgenomen.

Het Franse woord 'débrouillardise'

betekent zelfredzaamheid.

In de voormalige Franse koloniën

werd dat Systeem D
voor de economie van zelfredzaamheid,

of de Doe-Het-Zelf-economie.

Maar regeringen houden niet
van de Doe-Het-Zelf-economie.

Ik nam deze foto in 2007

en dit is dezelfde markt in 2009.

Toen de organisatoren van deze conferentie

spraken over radicale openheid,

denk ik niet dat ze bedoelden
dat de straten moesten worden ontruimd

en dat de mensen moesten weggaan.

Dit is een 'komkommerprobleem'.

Een vriend werkte ooit in een bedrijf
waar ze augurken inmaakten.

De komkommers kwamen binnen op

een lopende band en zijn baan bestond erin

om de minder mooie eruit te halen en ze in een vat

met het label 'saus' te gooien.
Daar werden ze geplet en vermengd

met azijn om er iets anders van te maken.

Dit is de 'komkommereconomie'.

We zijn allemaal gericht op — dit is een statistiek

eerder deze maand in de Financial Times —

op de economie van luxe.

Het gaat om 1.500 miljard dollar per jaar.

Da's veel geld, toch?

Drie keer het bnp van Zwitserland.

Het is dus enorm.
Maar er zit een angeltje in.

Dat angeltje is dat het tweederde
van de werknemers van de wereld uitsluit.

Dat angeltje is dat het tweederde
van de werknemers van de wereld uitsluit.

1,8 miljard mensen op de wereld werken

in een niet-gereglementeerde
en informele economie.

Dat is een enorm aantal
en wat houdt dat in?

Het betekent dat als ze
in één en hetzelfde politieke systeem waren verenigd

in één land -- noem het bijvoorbeeld

'De Republiek der Verenigde Straatventers', de R.V.S.,

of 'Bazaristan' --

het 10.000 miljard dollar per jaar
zou vertegenwoordigen.

Het zou de tweede grootste economie

ter wereld zijn na de Verenigde Staten.

Gezien de prognoses dat het grootste deel

van de economische groei
in de komende vijftien jaar zal komen

van de opkomende economieën
in de ontwikkelingswereld,

kan het gemakkelijk de Verenigde Staten inhalen

en de grootste economie ter wereld worden.

De gevolgen zijn enorm omdat het betekent

dat dit is waar de werkgelegenheid is
— 1,8 miljard mensen —

en waar we een meer egalitaire wereld kunnen maken

omdat mensen er geld kunnen verdienen,

leven en gedijen, net als Andrew Saboru.

Grote bedrijven hebben dat ingezien.

Het fascinerende aan deze dia

is niet dat deze jongens pakken
op hun hoofd kunnen dragen

en rennen zonder ze te laten vallen.

Het Gala-worstenbroodje wordt gemaakt

door een mondiaal voedingsmiddelenbedrijf UAC-foods.

Het is actief in heel Afrika
en het Midden-Oosten,

maar het Gala-worstenbroodje
wordt niet verkocht in winkels.

UAC-foods kreeg door dat het
in de winkels niet verkocht raakte.

Het wordt alleen verkocht
door een leger van straatventers

in de straten van Lagos aan bushaltes

en in files. Het wordt verkocht als snelle hap.

En dat al 40 jaar.

Het is een businessplan voor een bedrijf.

Niet alleen in Afrika.

Hier kijkt Mr. Proper verliefd naar de andere

Procter & Gamble-producten.

Volgens de statistieken is Wal-Mart

de grootste klant van Procter & Gamble.

Het is waar,

Wal-Mart koopt 15 procent.

15 procent van Procter & Gambles zakencijfer
is Wal-Mart.

Maar hun grootste marktsegment is iets

dat ze 'hoge-frequentiewinkels' noemen.
Dat zijn de kleine stalletjes

en de dame in de kano
en die andere bedrijfjes

van Systeem D, de informele economie.

Procter & Gamble
verdient 20 procent van zijn geld

in dat marktsegment

en het is het enige segment dat groeit.

Dus zegt Procter & Gamble:
"Het kan ons niet schelen of een winkel

is ingeschreven of iets dergelijks.

We willen er onze producten verkopen."

Dan heb je nog de mobiele telefoons.

Dit is een advertentie voor MTN,

een Zuid-Afrikaanse multinational,

actief in ongeveer 25 landen.

Nigeria is het grootste land in Afrika.

Nigeria is Afrika's zwaargewicht.

Eén op de zeven Afrikanen is een Nigeriaan,

en dus wil iedereen een deel
van de mobiele-telefoonmarkt in Nigeria.

Toen MTN begon, wilden ze

mobiele diensten op dezelfde manier verkopen
als in de Verenigde Staten

of zoals hier in het Verenigd Koninkrijk of in Europa --

dure maandelijkse plannen, je krijgt een telefoon,

je betaalt extra's

en allerlei vergoedingen --

en hun plan ging de mist in.

Ze gingen het
op een andere manier aanpakken:

Ze gingen het
op een andere manier aanpakken:

Wij verkopen je geen telefoon

of geen maandelijks betalingsplan.

Wij verkopen alleen belminuten.

En waar?

In paraplustalletjes op straat,

door mensen die niet zijn geregistreerd, zonder vergunning.

MTN maakt het grootste deel van haar winst,

misschien wel 90 procent,

via Systeem D, de informele economie.

Waar komen de telefoons vandaan?

Van hier. Dit is in Guangzhou in China.

Op de bovenverdieping
van deze nogal slaperig uitziende

elektronicawinkel is het Guangzhou Dashatou

tweedehands handelscentrum.

Waar gaan die gespierde kerels

met die dozen naartoe?

Naar Eddy in Lagos.

De meeste van die telefoons
zijn helemaal niet tweedehands.

Die naam is slecht gekozen.

De meeste zijn geplagieerd.
Zij dragen de merknaam,

maar ze zijn niet vervaardigd door dat merk.

Wat zijn de nadelen?

Je weet waarschijnlijk dat China geen —

(Gelach) — geen intellectueel eigendomsrecht kent?

Versace zonder de klinkers.

Zhuomani in plaats van Armani.

S. Guuuci, en -- (gelach) (Applaus)

Over de hele wereld

worden deze producten verdeeld.

Op een straatmarkt op Rua 25 de Março

in São Paulo, Brazilië

kan je nep-designerbrillen kopen.

Of gekloonde eau de cologne.

Natuurlijk ook gekopieerde dvd's.

Petten van de New York Yankees

kan je er allemaal zonder licentie kopen.

Ook 'cuecas baratas', designerondergoed

maar niet echt vervaardigd door een designer.

Zelfs illegale evangelische mixtapes. (Gelach)

Bedrijven klagen daar nogal over.

Misschien niet helemaal onterecht,

Misschien niet helemaal onterecht,

maar ik heb een grote sneakerfabrikant
dit jaar eens gevraagd

wat zij dachten over piraterij.

Ze zeiden: "Als je vertelt

dat ik dit heb gezegd, moet ik je vermoorden."

Ze gebruiken piraterij als marktonderzoek.

De sneakerfabrikant vertelde me dat

als ze ontdekken dat Puma of Adidas

gekopieerd worden en zij niet,

dan weten ze dat ze
iets verkeerd hebben gedaan. (Gelach)

Daarom is het voor hen zeer belangrijk
om de piraterij te volgen.

Trouwens, de mensen die de namaak kopen,

zijn hoe dan ook niet hun doelgroep.

Hun klanten willen de echte dingen.

Er is nog een ander probleem.

Dit is een straatnaambord in Lagos, Nigeria.

Heel het Systeem D betaalt geen belastingen.

Alles welbeschouwd is de regering

een sociaal contract tussen de mensen en

de regering. Als de regering niet transparant is,

zullen de mensen dat ook niet zijn.

Wij beschuldigen de kleine man ervan

dat hij zijn belastingen niet betaalt,
maar we hebben niet door

dat over de hele wereld gesjoemeld wordt,

ook door zeer gerespecteerde bedrijven.

Ik zal een voorbeeld geven.

Een bedrijf betaalde 4000 steekpenningen

in het eerste decennium van het millennium,
wat neerkwam op

één miljoen dollar aan steekpenningen per werkdag.

Over de hele wereld. Dat bedrijf

was de grote Duitse elektronicareus Siemens.

Dit gebeurt in de formele

en in de informele economie.

Niet alleen Siemens,

iedereen doet het.

Als Adam Smith

nu eens een theorie van de vlooienmarkt in plaats van

een theorie van de vrije markt had opgesteld,

welke principes zouden er dan hebben ingestaan?

Ten eerste zou het gezien moeten worden

als een coöperatie.

Dat is een idee van de Braziliaanse jurist
Roberto Mangabeira Unger.

Coöperatieve ontwikkeling is een weg vooruit.

In de tweede plaats volgens de [Oostenrijkse]
anarchistische filosoof Paul Feyerabend

zijn feiten relatief.
Als zelfredzaamheid het goede recht is

voor een Nigeriaanse ondernemer

wordt dat door anderen als niet-geautoriseerd
en verkeerd beschouwd.

We moeten erkennen dat er verschillen zijn

in hoe mensen dingen definiëren
en wat hun feiten zijn.

Ten derde, en dit komt van

de grote Amerikaanse beatdichter Allen Ginsberg:

alternatieve economieën, ruilhandel en

verschillende soorten valuta, alternatieve valuta 's

zijn ook zeer belangrijk. Hij had het over

wat hij kon kopen met zijn schoonheid.

Ik eindig met te zeggen dat

deze economie een enorme drijfveer is
voor mondiale ontwikkeling

waarover we moeten nadenken.

Hartelijk dank.

(Applaus)