De verborgen muziekrituelen van de wereld

De Franse filmmaker Vincent Moon reist de wereld rond met slechts een rugzak, een laptop en een camera. Hij heeft Arcade Fire gefilmd in een lift en Bon Iver in de keuken van een appartement - en films bestaand uit één shot gemaakt van een Soefi-ritueel in Tsjetsjenië en een Ayahuasca-trip in Peru.
In zijn talk legt hij uit hoe muziek en film mensen kunnen helpen om hun eigen cultuur in een nieuw daglicht te zien. Gevolgd door een optreden van jazzicoon Naná Vasconcelos.

Hoe kunnen we gebruik
maken van computers,

camera's, microfoons, om de wereld
weer te geven

op een alternatieve manier,

zo veel als mogelijk is?

Hoe is het misschien mogelijk
het internet te gebruiken

om een nieuwe vorm
van cinema te creëren?

Waarom leggen we eigenlijk dingen vast?

Nou, met deze simpele vraag
in mijn achterhoofd

begon ik 10 jaar geleden films te maken,

eerst met een vriend, Christophe Abric.

Hij had een website, La Blogothéque,

gewijd aan onafhankelijke muziek.

We waren gek op muziek.

We wilden muziek op een
andere manier weergeven,

de door ons geliefde muziek
en bewonderde musici filmen,

indien mogelijk, ver weg
van de muziekindustrie

en ver verwijderd van
de bijbehorende clichés.

We begonnen met het wekelijks publiceren

van sessies op internet.

We zullen nu een aantal
fragmenten bekijken

Van 'Grizzly Bear' in de douche

tot 'Sigur Ros' vanuit een café in Parijs.

Van 'Phoenix' bij de Eiffeltoren

tot Tom Jones vanuit
zijn hotelkamer in New York.

Van 'Arcade Fire' in een lift

in de Olympiades

tot 'Beirut' die een trap
afdaalt in Brooklyn.

Van 'R.E.M.' in een auto

tot 'The National'
rond een tafel bij nacht

in het Zuiden van Frankrijk.

Van 'Bon Iver' spelend met wat vrienden

in een appartement in Montmartre

tot 'Yeasayer' die
een lange avond beleefde

en vele, vele anderen

onbekende of juist beroemde bands,

Al deze films publiceerden we

gratis op internet.

We wilden dit delen,

al deze films, en muziek weergeven

op een alternatieve manier.

We wilden een ander
soort intimiteit vormen

via deze nieuwe technologieën.

Op dat moment, 10 jaar geleden,

bestond zo'n project nog niet op internet

en ik denk dat daarom ons project,
de 'Take Away Shows',

zo succesvol is geworden,

en miljoenen kijkers
heeft weten te bereiken.

Na een tijdje, werd ik een beetje --

ik wilde ergens anders naartoe.

Ik had de drang om te reizen en
andere muziek te ontdekken,

de wereld te verkennen,

naar andere uithoeken te gaan,

en eigenlijk was het ook

het idee van nomaden-cinema,
of zoiets, dat in mijn hoofd zat.

Hoe zouden nieuwe technologieën en
zo'n reis bij elkaar kunnen passen?

Hoe mijn films te bewerken in een bus

terwijl die de Andes oversteekt?

Dus ging ik vijf jaar reizen

over de hele wereld.

Ik begon toen bij de digitale film- en
muzieklabel-collectie 'Petites Planètes'.

Dit was ook een eerbetoon aan
Franse filmmaker Chris Marker.

We gaan nu nog een
aantal fragmenten bekijken

van deze nieuwe films.

Van de tecno brega diva uit
noord Brazilië, Gaby Amarantos

tot een vrouwengroep in Tsjetsjenië.

Van experimentele elektronische muziek
in Singapore met 'One Man Nation'

tot Braziliaans icoon Tom Ze,
zingend op zijn dakterras in São Paulo.

Van 'The Bambir', de grote rockband
afkomstig uit Armenië

tot enkele traditionele liedjes

vanuit een restaurant in Tblisi, Georgië.

Van 'White Shoes', een grootse
retro-pop band uit Jakarta, Indonesië

tot 'DakhaBrakha', de revolutionaire
band uit Kiev, Oekraïne.

Van Tomi Lebrero

met zijn bandoneon en z'n vrienden
in Buenos Aires, Argentinië,

tot vele andere plekken

en muzikanten over de hele wereld.

Mijn verlangen was om het
als een trektocht te maken.

Al deze films maken

zou niet mogelijk zijn geweest
met een groot bedrijf achter me,

met een structuur of zoiets.

Ik reisde alleen, met een rugzak --

computer, camera, microfoons erin.

Alleen, tussen de lokale mensen.

Mijn team ontmoeten,
absoluut geen professionals,

daar op de plek zelf,

van de ene naar de andere plek gaan

en film maken in een trektocht.

Ik geloofde echt dat cinema

iets heel simpels kon zijn:

ik wil een film maken en jij geeft mij
een plek om te overnachten.

Ik geef jou een moment van cinema
en jij biedt me een Caipirinha aan.

Nouja, of een ander drankje,

afhankelijk van waar je bent.

In Peru drinken ze pisco sour.

Nou, toen ik aankwam in Peru

had ik eigenlijk geen idee
wat ik er zou gaan doen.

Ik had slechts één telefoonnummer,

van één persoon.

Drie maanden later,

na het hele land af te reizen,
had ik 33 films opgenomen,

met behulp van alleen maar lokale mensen,

slechts met de hulp van mensen

die ik constant dezelfde vraag stelde:

Wat is belangrijk om hier
vandaag op te nemen?

Door op deze manier te leven,

door zonder structuur te werken,

kon ik reageren op het moment

en beslissen of iets belangrijk
was om op dat moment te maken.

Het is belangrijk om déze
hele persoon te filmen.

Het is belangrijk om déze
interactie te creëren.

Ik ging naar Tsjetsjenië

en de eerste persoon die ik ontmoette

keek naar me en zei:

"Wat kom je hier doen?

Ben je een journalist? Ngo? Politiek?

Welke problemen ga je bestuderen?"

Nou, ik was daar om onderzoek te doen

naar Soefi-rituelen
in Tsjetsjenië, in feite --

de ongelooflijke cultuur
van het Soefisme in Tsjetsjenië,

die absoluut onbekend is
buiten deze regio.

Zo gauw als mensen begrepen

dat ik ze deze films zou geven --

ik zou ze gratis online posten
onder een CC-licentie,

maar ik zou ze ook écht
aan de mensen geven

en ze ermee laten doen wat ze willen.

Ik wil ze slechts mooi neerzetten.

Ik wil ze portretteren op een manier

dat hun kleinkinderen
naar opa zullen kijken

en kunnen zeggen:

"Wauw, mijn opa is net zo
cool als Beyoncé." (Gelach)

Het is echt heel belangrijk.

(Applaus)

Het is zo belangrijk,

omdat dat de manier is waardoor

mensen anders naar hun eigen cultuur,
hun eigen land zullen gaan kijken.

Ze zullen er niet hetzelfde over denken.

Het kan een manier zijn om een
bepaalde diversiteit te onderhouden.

Waarom ga je iets opnemen?

Hmm. Er is een heel goed citaat

van de Amerikaanse denker Hakim Bey:

"Elke opname..

is een grafsteen van een live optreden."

Het is een hele mooie
zinsnede om te onthouden

in dit tijdperk dat
verzadigd is met beelden.

Wat heeft het voor zin?

Waar gaan we ermee naartoe?

Ik onderzocht, en hield
dit idee in mijn achterhoofd:

wat is het nut?

Ik onderzocht muziek en probeerde

dichter bij een bepaalde
oorsprong ervan te komen.

Waar komt dit allemaal vandaan?

Ik ben Fransman, ik had geen idee

wat ik zou ontdekken.
Iets heel simpels:

Alles was in beginsel heilig,

muziek was spirituele genezing.

Hoe kon ik mijn camera gebruiken,

mijn kleine werktuigje,
om dichterbij te komen

en misschien niet alleen
de trance te registreren,

maar een soortgelijke,
cine-trance te vinden misschien,

iets in totale eendracht

met de mensen?

Dat is mijn nieuwe onderzoek
wat ik op dit moment doe

naar spiritualiteit, naar nieuwe
geesten over de hele wereld.

Misschien is het nu tijd voor
nog een aantal fragmenten.

Van het begrafenisritueel van
de 'Tana Toraja' in Indonesië

tot een Paas-ceremonie in
het noorden van Ethiopië.

Van 'jathilan',
een populair tranceritueel

op het eiland Java,

tot Umbanda in het
noorden van Brazilië.

De Soefi-rituelen van Tsjetsjenië,

tot een mis in de
heiligste kerk van Armenië.

Enkele Soefi-liederen in Harar,

de heilige stad van Ethiopië,

tot een Ayahuasca-ceremonie

diep in de Amazone in
Peru met de Shipibo.

Tot mijn nieuwe project dat nu loopt

hier in Brazilië: 'Hibridos'.

Ik doe 't samen met Priscilla Telmon.

Het is onderzoek naar nieuwe
spiritualiteit door het hele land.

Dit is mijn zoektocht, mijn eigen kleine
zoektocht in 'experimentele etnografie',

het proberen samen te voegen
van deze verschillende onderdelen,

trachten een bepaalde
complexiteit terug te krijgen.

Waarom nemen we op?

Ik was nog steeds daar.

Ik geloof echt dat cinema
ons leert om te zien.

Hoe we de wereld tonen,

zal veranderen hoe we
deze wereld bekijken.

We leven in een tijd dat de massamedia

afschuwelijk falen

in hun weergave van de wereld:

geweld, extremisten,

alleen spectaculaire gebeurtenissen,

slechts simplificaties
van het dagelijks leven.

Ik denk dat wij dingen opnemen

om een bepaalde ingewikkeldheid
terug te kunnen winnen.

Om het hedendaagse leven
opnieuw uit te vinden,

moeten we nieuwe vormen van beelden maken.

En dat is heel eenvoudig.

Muito obrigado. (Dankjewel)

(Applaus)

Bruno Giussani: Vincent, Vincent, Vincent.

Merci. We moeten het volgende
optreden voorbereiden

en ik heb een vraag voor je, namelijk:

je duikt op in plekken zoals
je ons net hebt laten zien

en je hebt een camera bij je

en ik neem aan dat je welkom bent,

maar je bent niet altijd helemaal welkom.

Je loopt heilige rituelen binnen,

persoonlijke momenten
in een dorp, een stad,

bij een groep mensen.

Hoe doorbreek je de barrière

als je aankomt met een cameralens?

Vincent: Je doorbreekt die met je lichaam,

meer dan met je kennis.

Dat heeft reizen me geleerd.

Vertrouwen hebben in de
herinneringen van het lichaam,

boven de herinneringen van de hersens.

Respect is een stap naar voren doen,

geen stap naar achteren, en ik denk echt

dat door je lichaam in het moment
te zetten, in de ceremonie,

in die plaatsen, mensen je verwelkomen

en je energie begrijpen.

Bruno: Je zei dat de meeste videos

die je maakt, bestaan
uit een enkele opname.

Je bewerkt ze vrijwel niet.

De video's heb je voor ons geknipt

aan het begin van de sessie,
vanwege de duur, enz.

Anders ga je gewoon en film je

wat er ook maar voor je ogen gebeurt,

zonder veel planning.
Is dat het geval?

Klopt dat?

Vincent: Mijn idee is dat

zolang we niet knippen,
op een bepaalde manier,

zolang we de toeschouwer laten kijken,

kijkers zich steeds meer
verbonden gaan voelen,

dichter bij het moment zullen komen,

tot dat moment en die bepaalde plek.

Ik denk echt dat het van
respect voor de kijker getuigt

om niet steeds te knippen
van de ene naar de andere plek

en de tijd gewoon te laten gaan.

Bruno: Vertel kort over je nieuwe project,

'Hibridos', hier in Brazilië.

Vlak voor je naar TEDGlobal kwam,

heb je het hele land daarvoor afgereisd.

Vertel ons eens wat meer daarover.

Vincent: 'Hibridos' is --
ik geloof dat Brazilië,

buiten alle clichés, het grootste
religieuze land van de wereld is,

het mooiste land qua spiritualiteit

en experimenten in spiritualiteit.

Het is een groot project
dat ik dit jaar zal doen,

het onderzoeken van
verschillende regio's in Brazilië,

bij verschillende soorten gemeenschappen,

en trachten te begrijpen
hoe men tegenwoordig

met spiritualiteit samenleeft.

Bruno: De man die zo
het podium gaat betreden,

Vincent zal hem introduceren,

is een van de onderwerpen
van een van zijn video's.

Wanneer maakte je de video met hem?

Vincent: Ik denk vier jaar geleden,

tijdens mijn eerste reis.

Bruno: Dus het was een
van de eerste in Brazilië?

Vincent: Deze zat bij de eerste hier, ja.

Ik nam de film op in Recife,

de plek waar hij vandaan komt.

Bruno: Laten we hem introduceren.
Op wie wachten we nou?

Vincent: Ik ga het kort maken.

Het is een grote eer voor me
om hier te verwelkomen,

een van de grootste Braziliaanse
muzikanten aller tijden.

Graag een warm welkom
voor Naná Vasconcelos.

Bruno: Naná Vasconcelos!

(Applaus)

(Muziek)

Naná Vasconcelos:
Laten we naar het oerwoud gaan.

(Applaus)