विकसनशील देशासाठी बाळंत साहित्य

TED Fellow झुबैदा बाईनी विकसनशील देशात बाळंत पणात होणाऱ्या मृत्यू टाळण्यासाठी निर्जंतुक साहित्य त्यार्ल केले असून त्याचा वापर करून महिलाच्या आरोग्याची जपणूक केली आहे.

माझे व्याख्यान ऐकत असताना
पुढील सहा मिनिटात

तीन आया हे जग सोडून जातील.

त्यांचा बाळंत पणात मृत्यू होईल .

याचे पहिले कारण गुंतागुंतीची अवस्था.

दुसरे अपरिपक्व वयातील बाळंतपण.

ज्या अवस्थेत ती बाळास
जन्म देण्यास असमर्थ असते .

तसेच बाळाच्या जन्मासाठी

प्राथमिक बाळंतपणाची साधने न मिळणे .

पण ती काही एकमेव नाही .

दरवर्षी दहा लाख आई व बाळ मृत्युमुखी पडतात.

विकसनशील देशात,

याचे प्रमुख कारण आहे स्वच्छतेचा अभाव .

जो पाळला जात नाही बाळंतपणात .

माझा प्रवास सुरु झाला कडक उन्हाळ्यात

भारतात २००८ मध्ये .

त्यासाठी मी दिवसभर मिटिंग घेऊन
महिलांच्या समस्या व गरजा जाणून घेतल्या .

मी एका पर्णकुटीत पारीचारीके सोबत गेली .

आई म्हणून मला जाणून घ्यायचे होते
घरीच बाळंतपण कसे केले जाते .

तिच्याशी बरच बोलून झाल्यावर

मी तिला तिच्या त्या व्यवसायिक कौशल्याबाबत
तिला काय वाटते ते विचारले.

जाता जाता मी तिला विचारले

बाळंतपण पार पाडण्यासाठी
आवश्यक साधने आहेत तुझ्याजवळ ?

मला ती साधने पहायची होती .

आईची नाळ तोडण्यासाठी मी
हे साधन वापरते ती म्हणाली

मला धक्का बसला ते शेतीचे अवजार पाहून
मला कळेना काय म्हणावे तिला

मी त्याचे छायाचित्र घेतले.
तिला मिठी मारली आणि बाहेर पडले.

माझ्या मनात मला झालेला
जंतू संसर्ग घर करू लागला .

ज्यामुळे मी मागच्या बाळंत पानाच्या वेळी
वर्षभर झगडत होते .

जरी मला उत्तम वैद्यकीय सेवा मिळत होती.

मला माझे वडिलान बरोबरचे बोलणे आठवले.

ज्यांनी आपली आई बाळंत पणात गमावली होती.

त्यांना वाटे आपले आयुष्य
किती चांगले झाले असते

जर ती जिवंत असती
व तिच्या कुशीत मी वाढली असती.

एक उत्पादक म्हणून मी विचार करू लागली

मला असे एक उत्पादन शोधण्याची
उत्सुकता वाटत होती.

मला ते बेबी कीट

अनेक महिने घेता आले नाही.

कारण ते आर्थिक सहाय्य मिळाल्यानंतरच
निर्माण केली जात.

मला जेव्हा एक कीट मिळाले मला धक्का बसला.

मी असे साहित्य कधीही वापरणार नाही.

मी पुन्हा त्या महिलेकडे गेली.

ज्यांना हे वापरण्याचा अनुभव होता.

ध्यानात घ्या त्यांची हि
अशीच प्रतिक्रिया होती.

महिला म्हणाल्या त्यांना पलंगावर
बाळंत होण्यापेक्षा

जमिनीवर प्लास्टिक अंथरून
बाळंत होणे पसंद आहे.

जे रक्नाने माखले जाईल.

या साहित्यात जीवाणू सपर्क
होण्याचा मोठा धोका असतो.

बाळाच्या नाळेतून.

जे ब्लेड वापरले जाई ते दाढी करण्यासाठी
वापरायचे असे.

ते जवळ असावे असे कोणालाही वाटेना.

असे साहित्य बनवावे यासाठी कोणतेही
उत्तेजन मिळत नव्हते.

कारण ते आर्थिक आश्रयावर चाले.

हे वापरण्यापूर्वी महिलांची परवानगी
घेण्यात येत नसे.

पण या साहित्याची गरज केवळ घरासाठी नव्हे

तर मोठ्या प्रमाणात अनेक संस्था वापरत.

ग्रामीण भागात तर भीषण समस्या होती.

आता यात बदल झाला आहे.

मी या समस्येकडे लक्ष्य वेधून घेतले.

मी अनेकांशी चर्चा करून
याची रचना तयार केली.

एक प्राथमिक उपकरण तयार केले.

मी संपर्क साधून आहे जगातील यावर सशोधन
करणाऱ्या सस्थांशी.

प्रत्येक प्राथमिक साहित्य घेऊन
आम्ही महिलांकडे गेलो.

जाणीव करून देण्यास असे उत्पादन
तयार करीत आहोत.

या प्रक्रियेतून मी त्या महिलांकडून शिकले,

त्या गरीब असूनही

त्यांच्चे आरोग्य जपणारे
हे मोलाचे साहित्य होते.

खरेतर त्या मानसिक बाबतीत गरीब नव्हत्या.

त्यांना आपल्यासाठी असेच आरोग्य जपणारे
साहित्य पाहिजे होते.

त्यांच्या गरजेनुसार.

अनेकदा तज्ञासोबत याचा वापर करून

तसेच आरोग्य व्यवसायी

आणि महिला यांनी याचा वापर केला.

हे सर्व करणे सोपे नव्हते.

आमचे साहित्य साधे व आकर्षक रचनेचे होते.

आणि केवळ आम्ही यासाहीत्याची किमत

तीन डोल्लर ठेवून "जन्म" दिले.

एक निर्जंतुक साहित्याची पिशवी देऊन.

जन्म व्हायचा रक्त शोषक अंथरूण वापरून.

जे बाळंत पाणी वापरले जाई.

हातमोजे .सर्ज्र्यचे हत्यार ,साबण ,दोर

यात जन्म झाल्यावर बाळाचे पाघरून होते.

हे सर्व साहित्य एका मोहक पिशवीत असे.

हे सर्व आईला दिले जाई जी
खडतर काळ भोगत होती,

ती सर्व घर चालवे उन्नतीसाठी.

एकीने यावर प्रतिक्रिया दिली.

"खरेच हे मला मिळेल?"

दुसरी म्हणाली "मला दुसऱ्या रंगाचे मिळेल?'

माल जेव्हा दुसरे बाळ होईल

(हशा)

विशेष हे कि एकीने सांगितले

मला आयुष्यात प्रथमच काही मिळत आहे.

सकेत व साधेपणा असलेले हे साहित्य

जागतिक वैद्यकीय सुचनानुसार आहेत.

त्यातील सूचना परिवर्तन आणतील.

घरी. मोठमोठ्या आरोग्यकेंद्रात.

आतापर्यंत आम्ही हे ६००.०००
आई व बाळांसाठी वापरले

जगभरातील

या संख्येची वाढ जागरण मोहीम दाखवीत आहे.

मी याचा वापर दहा करोडवर जाईपर्यंत
स्वस्थ बसणार नाही.

पण याने महिलांच्या समसया संपणार नाहीत.

अश्या लाखो समस्या कमी खर्चात
दूर करता येतील.

आमच्याजवळ पुरावा आहे महिला व मुलीसाठी
गुंतवणूक केल्यास

त्यांचे चांगले आरोग्य व हित जपल्यास

त्या आरोग्यपूर्ण यशस्वी
पिढी निर्माण करतील.

आपण साधेपणाने आणि त्यांची अस्मिता जपून
त्यांच्या आरोग्याच्या समस्या सोडवाव्यात

जेणेकरून मृत्यू कमी होतील.

व स्त्रिया अधिक सक्षम होतील

हे माझे स्वप्न आहे.

यासठी स्त्री व पुरुषांना काम करावे लागेल

जगभरातील.

तुम्हा सर्वाना.

लिओनार्ड कोहेन चे गीत मी नुकतेच ऐकले.

""Ring the bells that still can ring.

Forget your perfect offering.

There is a crack in everything.

That's how the light gets in."

हा एक आशेचा किरण मला दिसतो.

पण आणखी प्रकाश पाहिजे

खरेतर मोठ्या प्रकाश झोत महिलांच्या
आरोग्याच्या समस्येवर पडला आहे.

जर भविष्यकाळ उज्ज्वल करावयाचे असेल.

आपल्याला विसरता येणार नाही महिला
जगाच्या अस्तित्वासाठी केंद्रस्थानी आहे .

याशिवाय आपल्याला अस्तित्व नाही.

आभारी.

(टाळ्या)