Otomasyon meslekleri yok mu edecek?

Burada pek fazla şey duymadığınız bir parazit vardır: Çalışmalarımızı yüzlerce yıldır sürdürüyor olsak da, ABD'deki yetişkinlerin bir meslekte son 125 yıldır sürekli olarak yükseliyor. Niçin insan emeği gereksiz hale gelmiyor ve becerilerimiz eskisi gibi değil mi? Ekonomist David Autor, işin geleceği konusundaki bu konuşmada neden halen çok iş var sorusuna değiniyor, şaşırtıcı, umut verici bir cevap veriyor.

Korkutucu bir gerçek:

Bankamatiklerin, şu nakit
dağıtan otomatların

ortaya çıkışından 45 yıl içinde

Birleşik Devletler'de çalışan
bankacıların sayısı

kabaca iki katına çıktı,

bir milyonun çeyreğinden yarım milyona.

1970'te bir milyonun çeyreğinden,
bugün bir milyonun yarısına,

2000 yılından beri 100 bin eklendi.

Boston Üniveristesi ekonomisti
James Bessen'ın

yeni kitabında açıklanan bu gerçekler

akıllara merak uyandıran
bir soru getiriyor:

Bu bankacılar ne yapıyor

ve makineleşme onların istihdamını
şimdiye kadar neden ortadan kaldıramadı?

Bu konuda düşünürseniz

son 200 yılın büyük buluşlarının çoğu

insan iş gücünün yerini alması
için tasarlanmıştır.

Traktörler bedensel emeğin

yerini mekanik gücün alması
için geliştirilmiştir.

İnsan emeğinin tutarsızlığının yerini

makinelerin kusursuzluğunun
almasını sağlayan

montaj üretim hatları geliştirildi.

Bilgisayarlar, hataya açık, tutarsız

insan hesaplamasının yerini
dijital mükemmeliyetin

alması için programlanmıştır.

Tüm bu icatlar işe yaradı.

Artık elimizle hendekler kazmıyor,

demirden aletler dövmüyor,

defterlerle muhasebe hesapları tutmuyoruz.

Yine de, Amerika'da içinde
bulunduğumuz 2016 yılında

çalışan yetişkin oranı, 125 yıl

öncesinden(1890) , daha yüksek

ve bu artış arada geçen 125 yılda

her geçen yıl daha da arttı.

Bu bir paradoksu ortaya çıkarıyor.

Makinelerimiz giderek daha çok
bizim işimizi yapıyorlar.

Peki neden bu işgücümüzü gereksiz ve
yeteneklerimizi işe yaramaz kılmıyor?

Neden hala bu kadar çok iş var?

(Gülüşmeler)

Bu gece bu soruyu cevaplamaya çalışacağım,

bu sırada bunun iş hayatının geleceği
açısından ne anlama geldiğini

ve makineleşmenin toplumumuzda
ortaya çıkaracağı ve çıkarmayacağı

tehlikeleri anlatacağım.

Neden bu kadar çok iş var?

Aslına bakarsanız tehlikede olan
iki ekonomik prensip söz konusu.

Bunlardan biri insan zekası

ve yaratıcılıkla ilgili.

Diğeri ise insanoğlunun
istikrarsızlığı ile ilgili, ya da

açgözlülüğü de diyebilirsiniz.

Bunlardan ilkine O-ring(halka)
ilkesi diyeceğim

ve bu ilke yaptığımız işin
türünü belirliyor.

İkinci ilke ise hiçbir zaman
yetinmeme ilkesi ve

gerçekte ne kadar iş olduğunu belirliyor.

O-ring ilkesi ile başlayalım.

ATM'ler, yani bankamatiklerin

bankacılar açısından
iki telafi edici etkisi oldu.

Doğal olarak bankacıların
çoğu görevini üstlendiler.

Şube başına düşen bankacı sayısı
üçte bir oranında azaldı.

Ama bankalar kısa zamanda yeni şube
açmanın daha ucuz olduğunu keşfettiler

ve aynı zaman diliminde
banka şubelerinin sayısı

yüzde kırk arttı.

Sonuç; daha çok banka şubesi
ve daha çok banka çalışanı.

Ancak, banka çalışanları
aslında biraz farklı bir iş yapıyorlardı.

Rutin nakit para idaresi
işlemleri azaldıkça,

vezne memurlarından ziyade

satıcı haline geldiler,

müşteri ilişkilerini geliştirip,

sorunları çözen ve onlara

kredi kartı, krediler ve yatırımlar gibi
hizmetler sunan kişiler haline geldiler:

daha fazla çalışan zihinsel açıdan daha
fazla yetenek gerektiren işler yapıyorlar.

Burada genel bir ilke söz konusu.

Yaptığımız işlerin büyük çoğunluğu

bir arada birden çok
yeteneğin varlığını gerektiriyor

ve Thomas Edison'un
sözüyle zihin ve kas gücü,

teknik beceri ve sezgisel hakimiyet,

çaba ve ilham.

Genel olarak, bu görevlerin
birkaçının alt kümesinin makineleşmesi

diğerlerini gereksiz kılmıyor.

Aslına bakarsanız onları
daha da önemli hale getiriyor.

Onların ekonomik değerlerini yükseltiyor.

Size çarpıcı bir örnek vereyim.

1986'da Challenger uzay mekiği

kalkışından sonra iki dakikadan
kısa bir zamanda

patladı ve Dünya'ya düştü.

Bu kazanın nedeni, meğerse,

güçlendirici rokette kullanılan
ucuz bir halkaydı(O-ring),

bu önceki gece fırlatma
rampasında donmuştu ve

kalkışından birkaç dakika
sonra feci bir şekilde patladı.

Bu milyarlarca dolarlık girişim

basit kauçuk halka(O-ring),

görevin başarılı olamamasında
büyük bir etki oluşturdu

ve yedi astronot acı bir
şekilde hayatını kaybetti.

Harvard Üniversitesindeki
Profesör Michael Kremer

Challenger uzay mekiği kazasından sonra

bu trajik durum için O-Ring üretim
fonksiyonu diye

çok akıllıca bir benzetme yaptı.

O-ring üretim fonksiyonun
tasarımı,

zincirdeki bağlantılar gibi
birbirine geçmiş bir dizi

adımdan oluşmaktadır.

Görevi başarmak için bu bağların hepsinin
birbirine tutunmuş olması lazımdır.

Eğer biri hatalı olursa,

görev veya üretim veya hizmet

başarısız olur.

Bu tehlikeli durum şaşırtıcı derecede
olumlu bir etkiye sahiptir,

ki bu her bir zincirin

diğerine olan bağlantısının

güvenilirliğinin değerini arttırır.

Somutça, eğer bağlantıların çoğu
kırılgan veya kırılmaya yatkın ise,

sizin bağlantınızın güvenirliliği

önemli değildir.

Muhtemelen başka şeyler patlak verecektir.

Ancak, diğer tüm bağlantılar
güçlü ve güvenilir olursa,

sizin bağlantınızın ehemmiyeti
daha önemli hale gelir.

Her şey ona bağlı olur.

O-Ring uzay mekiği Challenger
için çok kritikti,

çünkü diğer her şey mükemmel çalışmıştı.

Eğer Challanger bir uzay dönemi olsaydı,

Microsoft Windows 2000'in eşiti olurdu.

(Gülüşmeler)

O-ring'in önemi olmadı

çünkü uzay mekiği patladı.

(Gülüşmeler)

İşte daha kapsamlı bir nokta.

Aslında biz yaptığımız işlerin
çoğunda O-Ringiz.

ATM'ler belli nakit para işleme işlerini

veznedardan daha hızlı
ve daha iyi yapabilir,

fakat bu veznedarları gereksiz yapmaz.

Bu onların sorunları çözme becerilerini ve

onların müşterilerle olan ilişkisinin
önemini arttırdı.

Aynı ilke bina inşa ederken,
hastanın hastalığını teşhis ederken

ve onunla ilgilenirken

veya bir sınıf dolusu lise öğrencisine

ders anlatırken uygulanabilir.

Aletlerimiz geliştikçe,

teknoloji bizi bir üst seviyeye çıkaracak,

bizim bilgimizin, muhakeme
yeteneğimizin ve olayları

çözümlememizin önemini arttıracak.

Ve bu beni ikinci ilkeye getiriyor:

Asla yetinmeyin.

Düşünebilirsin, tamam, O-Ring, anladım,

bu insanların yaptığı işin
önemini gösteriyor.

Bunu makineler yapamaz ama
bunların yapılması gerek.

Ama bu bana kaç tane işin
gerektiğini söylemez.

Düşünürseniz,

bir konuda yeteri kadar
üretken olduğumuzda

işten kurtulmanın bir yolunu
bulduğumuz çok aşikar değil mi?

1990'da bütün Amerikanın %40 istihdamı

çiftliklerde idi.

Bugün bu oran %2'den az.

Neden bugün daha az çiftçi var?

Sebebi bizim daha az yememiz değil.

(Gülüşmeler)

Tarımda bir asırlık verimlilik artışı

bugün bir kaç milyon çiftçinin

320 milyonluk bir ülkeyi
besleyebildiği anlamına geliyor.

Bu şaşırtıcı bir ilerleme,

fakat bu, tarımda çok fazla
O-ring görevi çıktığı anlama da gelir.

Yani, teknoloji işleri yok edebilir.

Tarım sadece bir örnek.

Bunun gibi daha pek çoğu var.

Fakat tek bir ürün, hizmet veya
endüstri için doğru olan şey

bir bütün olarak asla
ekonomi için doğru olmadı.

Şu anda çalıştığımız sağlık, tıp

finans, sigorta

elektronik ve bilgisayar

gibi sektörlerin çoğu

bir asır önce ya yoktu ya da
yeni yeni oluşuyordu.

Bugün biraz para harcayarak
sahip olduğumuz

klimalar, spor aletleri,

bilgisayarlar ve cep telefonları

gibi ürünler bir asır önce

ulaşılmaz derece pahalıydı
veya icat edilmemişti.

Otomasyon bizim zamanımızı boş bırakırken
yeni ürün, fikir bulabilir veya

zamanımızı alan ve tüketime teşvik eden,

dikkatimizi çeken yeni hizmetler

keşfetmek gibi yapabileceğimiz

şeylerin kapsamını arttırır.

Yoga, macera turizmi, Pokémon GO

gibi şeylerin bazılarının
gereksiz olduğunu

düşünebilirsiniz,

ben de aynı fikirdeyim.

Ancak insanlar bu şeyleri arzular
ve onlar için çok çalışmaya razıdırlar.

2015'de çalışan ortalama bir işçi

1915'deki ortalama yaşam
standardına ulaşmak isterse,

bunu, yılın sadece 17 haftasında,
yani üçte biri daha az

çalışarak yapabilir.

Ancak çoğu insan bunu seçmez.

Onlara sunulan teknolojik nimetleri

satın almak için çok çalışmaya razıdırlar.

Malzeme bolluğu hiç bir zaman
hissedilen kıtlığı ortadan kaldırmaz.

Ekonomist Thorstein Veblen'in söylemiyle,

buluşun anası gerekliliktir.

Peki şimdi...

Eğer O-ring ve asla yetinme

ilkelerini kabul ettiyseniz,

o zaman benimle hemfikirsiniz.

Yeni işler olacak.

Yani endişelenmeye gerek yok mu?

Otomasyon, işsizlik, robotlar ve işler --

hepsi kendi başının çaresine bakacak mı?

Hayır.

Bu benim savım değil.

Otomasyon daha az zamanda daha çok iş

yapmamızı sağlayan servet getirecek.

Bu serveti iyi kullanacağımızı ve

bunun endişelenmeye değer bir şey olduğunu

gösteren ekonomik bir kural yok.

İki ülkeyi karşılaştıralım,

Norveç ve Suudi Arabistan.

İkisi de petrol zengini bir ülke,

sanki onlar yerden para fışkırtan
bir deliğe sahiplermiş gibi.

(Gülüşmeler)

Fakat bu serveti insanların refahını
arttırmak için eşit şekilde--

iyi kullanmamışlardır.

Norveç gelişen bir demokrasi.

Vatandaşlarının çoğu çalışıyor
ve birbiriyle iyi geçiniyor.

Genellikle ulusal mutluluk sıralamasında

bir ve dört arasında gösterilirler.

Suudi Arabistan çoğu vatandaşın

kendini geliştirmesinin bir yolu olmayan
mutlak monarşi ile yönetilir.

Onlar da mutluluk sıralamasında zengin
bir ülke için düşük bir değer olan

35. sırada yer alırlar.

Bu karşılaştırma yöntemi ile

Amerika sıklıkla 12-13. sırada yer alır.

Bu iki ülke arasındaki fark

ne servetleri

ne de teknolojilerdir.

Onların kurumlarıdır.

Norveç fırsatları ve ekonomik
hareketliliği olan bir toplum

oluşturmak için yatırım yapatı.

Suudi Arabistan bir çok insanın çabalarını

engelleyerek insanların yaşam
standartlarını yükseltti.

İki ülke, ikisi de zengin

ama eşit şekilde iyi değiller.

Ve bu beni bugün yüzleştiğimiz
zorluğa getirdi,

bu otomasyonun bizim
için getirdiği sorun.

İşimizi elimizden almayacak bir sorun.

ABD büyük buhrandan bu yana

14 milyon iş imkanı ekledi.

Sorun bazı işlerin iyi bir iş olmaması

ve birçok vatandaşın

bu yeni oluşan iyi işler için

vasıfsız olması.

ABD'deki ve gelişmiş dünyanın
büyük bölümündeki istihdam artışı,

halter çubuğunun her iki

ucundaki artan ağırlıklar gibi görünüyor.

Diğer yandan,

siz doktorluk, hemşirelik,
mühendislik, programcılık,

pazarlama ve satış elemanı
gibi yüksek eğitim gerektiren

yüksek maaşlı işlere sahipsiniz.

Bu işlerdeki istihdam ve
istihdam arışı güçlüdür.

Benzer şekilde yemek servisi,
temizlik, güvenlik,

evde sağlık yardımı gibi az yetkinlik

ve az eğitim gerektiren
işlerdeki istihdam

artışı da güçlüdür.

Aynı zamanda, mavi yakalı
üretim işçilik pozisyonları

beyaz yakalı büro, satış pozisyonları

gibi birçok orta eğitim
gerektiren orta ücretli,

orta sınıf işlerde istihdam küçülüyor.

Bu taşeronlaşmanın arkasındaki

nedenler gizemli değil.

Çoğu orta sınıf işlerde

giderek yazılımla kodlanabilen ve

bilgisayarlar tarafından yürütülebilen
iyi anlaşılmış kurallar

ve prosedürler kullanılır.

Bu olgunun oluşturduğu sorun,

ekonomistlerin istihdam
kutuplaşması dediği şey,

ekonomik merdiven basamaklarının
bazılarının çürümesi,

orta sınıfın boyutunun küçülmesi ve

bizi daha katmanlı bir toplum haline
getirme tehdidinin olmasıdır.

Bir tarafta, yüksek ücretli, iyi eğitimli,
ilginç işler yapan, profesyonellerden

oluşan bir topluluk,

diğer tarafta birincil sorumluluğu
zenginlerin konforu ve

sağlığı için düşük ücretli işlerde
çalışan çok sayıda vatandaş.

Bu benim kalkınma görüşüm değil,

bunun sizin görüşünüz
olduğundan şüpheliyim.

Fakat cesaretlendirici haberler de var.

Geçmişte aynı derecede önemli
ekonomi dönüşümlerle karşılaştık

ve başarılı bir şekilde
onların üstesinden geldik.

1800'lerin sonu ve 1900'lerin başında

otomasyon çok sayıda tarım işini
ortadan kaldırmaya başlamıştı--

o traktörü hatırlıyor musunuz?

Çiftlik eyaletleri toplu işsizlik
tehdidiyle yüzleştiler.

Artık çiftlikte genç nesillere
gerek yoktu

ve sanayi için hazır değildiler.

Bu sorunla birlikte,

genç nüfusun tamamının

okulda kalmasını ve 16 yaşına kadar

eğitim alması gibi

radikal kararlar aldılar.

Buna lise hareketleri deniyordu

ve bu tamamen maliyetli bir şeydi.

Sadece okullara yatırım yapmaları
gerektiği için değil

ayrıca çocukları çalıştıramadıkları için.

Aynı zamanda ABD'nin 20. yüzyılda yaptığı

en iyi yatırımlardan biri
olduğu ortaya çıktı.

Bu Amerika'ya dünyadaki en yetenekli,

en esnek ve en üretken iş gücünü verdi.

Bunun ne kadar başarılı olduğunu
görmek için, 1899 iş gücünü alın

ve onları günümüze
getirildiğini hayal edin.

Güçlü geçmişlerine ve
iyi karakterlerine rağmen

çoğu en sıradan işler hariç
bütün işleri yapmak için

temel okuma yazma ve aritmetik
becerilerinden yoksun kalacaklardı.

Çoğu işsiz kalacaktı.

Bu örnekte vurgulandığı gibi,
kurumlarımızın önceliği,

özellikle de okullarımızın,

teknolojik zenginliğimizin hasadını

kazanmamızdaki rolü büyüktür.

Endişe edecek bir şey yok
demek aptalca olur.

Açıkçası, yanlış anlamış olabiliriz.

ABD bir asır önce lise hareketiyle
okullarına ve okulların becerilerine

yatırım yapmamış olsaydı,
refah seviyesi

daha az haraketli ekonomisi olan

ve muhtemelen daha az mutlu
bir toplum olurdu.

Fakat geleceğimizin mühürlendiğini
söylemek de aptalca.

Bu kararı makineler alamaz.

Piyasa bile buna karar veremez.

Bu karar biz ve kurumlarımız
tarafından alınabilir.

Bu konuşmayla bir paradoks başlattım.

Makinelerimiz giderek
bizim için çalışıyor.

Neden bu emeğimizi ve yeteneklerimizi

gereksiz hale getirmiyor?

Ekonomik ve sosyal cehenneme giden yolun
kendi büyük buluşlarımızla

kaplandığı açık değil midir?

Tarih, tekrar tekrar bu
paradoksa bir yanıt buldu.

Cevabın ilk bölümü, teknoloji iş
sahamızı büyüttü, önemini arttırdı,

uzmanlığımıza, yargılarımıza

ve yaratıcılığımıza değer kattı.

Bu, O-ring prensibi.

Cevabın ikinci kısmı,
daimi yaratıcılığımız ve

çok derin arzularımız.

Yani hiç yetinmedik,
asla yetinmeyeceğiz demek.

Mutlaka yapacak yeni bir iş vardır.

Teknolojik değişimin süratli
temposuna adapte olmak

büyük sorunlar yaratır

ve bunlar daha çok kutuplaşmış
iş gücü piyasamızda

ve ekonomik hareketliliğe
getirdiği tehditte görülüyor.

Bu sorunların artmasının
nedeni otomasyon değil.

Masrafsız değil.

Kolay değil.

Fakat uygulanabilir.

İşte bazı cesaret verici haberler:

Muhteşem üretkenliğimiz sayesinde

zenginiz.

Tabii ki, yüz yıl önce lise hareketiyle
Amerika'nın yaptığı gibi,

kendimize ve çocuklarımıza
yatırım yapmayı karşılayabiliriz.

Ve muhtemelen, bunu
yapmamayı karşılayamayız.

Şimdi, şöyle düşünüyor olabilirsiniz:

Profesör Autor bize uzak geçmişi,

yakın geçmişi, belki de bugünümüzü,

ancak muhtemelen geleceği

anlatan güzel bir masal anlattı.

Çünkü herkes bu zamanın
farklı olduğunu bilir.

Doğru mu? Bu zaman farklı mı?

Tabii ki farklı.

Bütün zamanlar farklı.

Bilim adamları ve aktivistler,
son 200 yılda sayısız olayla,

işlerimizin yok olmaması ve

kendimizi yıpratmamıza dair
uyarılarını arttırdılar:

Örneğin, 1800'lü yılların başında Luddite;

1920'lerde ABD Çalışma Sekreteri olan

James Davis;

1982'de Nobel ödüllü kazanan
ekonomist Wassily Leontief;

ve elbette bugün pek çok akademisyen,

uzmanlar, teknologlar ve

medya figürleri.

Bu tahminler bana kibirli gibi geliyor.

Bu kendi kendini kahin ilan edenler,

"Gelecekte insanların iş için
ne yapacaklarını düşünemiyorsam,

sen de ben de ve çocuklar da

bunu düşünmeyecektir." diyor.

Bu iddiaları insanın becerisine

karşı koymaya benim cesaretim yok.

Bakın, yüzyıl içinde insanların
meslekler için

ne yapacağını söyleyemem.

Fakat geleceğimiz benim hayal gücümün
üzerine kurulu değil.

1900 yılında Iowa'da bir çiftçi olsaydım

ve 21. yüzyıldaki bir ekonomist,
tarlama ışınlanarak

"Hey, biliyor musun çiftçi Autor,

bence önümüzdeki yüzyıl içinde

artan üretkenlik yüzünden

tarımsal istihdam %40'dan

%2'ye düşecek.

İşçilerin %38'inin ne yapacağını
düşünüyorsun?" deseydi.

"Biz bunun üstesinden gelebiliriz.

Uygulama geliştiricisi,
radyolojik tıp uzmanı,

yoga eğitmeni, emoji tasarımcısı
olabiliriz." diyemezdim.

(Gülüşmeler)

Hiçbir fikrim olmazdı.

Fakat, umarım ki şunu
söylemek için bilgeliğim olurdu:

"Vay canına, gıda sıkıntısı çekmeden

tarım istihdamında %95'lik bir azalma.

Bu müthiş bir gelişme.

Umarım, insanlık tüm bu refah için

olağanüstü bir şey bulur. "

Ve ben genel olarak bunun,
gerçekleştiğini söyleyebilirim.

Çok teşekkür ederim.

(Alkışlar)